Polityka wewnętrzna
Według badań ekspertów, w Kazachstanie wzrasta poziom korupcji i konfliktów powstających na tle pracy, obniża się poziom bezpieczeństwa oraz łamana jest zasada podziału władzy.
Według danych organizacji „The World Justice Project”, Kazachstan zajął 89 pozycję na liście 97 państw pod względem ograniczania pełnomocnictw władzy. Organizacja odnotowuje, że władza wykonawcza w Kazachstanie angażuje się politycznie w prace systemu ustawodawczego i sądowniczego, jak również w proces wyborczy. Według poziomu otwartości rządu, Kazachstan zajął 85 miejsce na świecie, a pod względem przestrzegania podstawowych praw obywatelskich – 74 miejsce na świecie.
Równocześnie, według danych międzynarodowej organizacji do walki z korupcją Transparency International, w 2012 roku Kazachstan zajął 133 miejsce według indeksu percepcji korupcji. Świadczy to o tym, że Kazachstan jest odbierany przez jego mieszkańców, jako kraj o wysokim poziomie skorumpowania.
Zgodnie z danymi międzynarodowej grupy niezależnych ekspertów z Instytutu Ekonomiki i Pokoju (Institute for Economics and Peace), według światowego indeksu pokoju, Kazachstan zajął 105 miejsce wśród 158 państw. Indeks ten przedstawia poziom przemocy pod kątem różnych wskaźników, na przykład takich jak: poziom wydatków związanych z konfliktami zbrojnymi, odsetek skazanych (przy uwzględnieniu poziomu demokracji, poziom korupcji, wykształcenia i narodowego dobrobytu). W porównaniu z poprzednimi latami, indeks ten w przypadku Kazachstanu się obniżył: w 2011 roku kraj znajdował się na 94 miejscu (wśród 153 państw), a w 2009 – na 83 miejscu (wśród 143 państw).
Równocześnie w Kazachstanie utrzymuje się ukryty potencjał powstawania konfliktów na tle pracy, – tak oświadczył Minister Pracy i Ochrony Społecznej Ludności Serik Abdenov. Główne problemy, to niezadowolenie ludzi z poziomu wynagrodzenia oraz z powodu opóźnień w wypłacie wynagrodzeń, co jest szczególnie widoczne w sektorze naftowym. Według oceny przedstawiciela państwowego funduszu Samruk-Kazyna Nurlana Erimbetova, możliwość powstania konfliktów na tle pracy w Zhanaozen, w przededniu rocznicy tragedii, znajduje się na średnim poziomie – „przewidywanie konfliktu” („anticipation of conflict”). Zgodnie z tą klasyfikacją, najwyższy poziom konfliktu stanowi „sytuacja zagrożenia wybuchem”(„explosive situation”), a najniższy poziom, to „sytuacja normalna” („normal situation”
Amangeldy Aytkulov, to jeszcze jeden urzędnik skazany za przestępstwa finansowe, którego prokuratura uznała za winnego pogorszenia się sytuacji społecznej w mieście, co doprowadziło do tragicznych wydarzeń w grudniu 2011 roku.
12.11.2012 Międzyrejonowy Specjalny Sąd Karny w Kyzlordzie skazał byłego zastępcę Akima obwodu mangistauskiego, Amangeldy Aytkulova, na karę 12 lat więzienia o zaostrzonym rygorze oraz konfiskatę mienia. Amangeldy Aytkulov został oskarżony o przyjęcie łapówki i nadużycie uprawnień służbowych.
Wcześniej, zastali już skazani byli Akimowie miasta Zhanaozen, Orak Sarbopayev i Zhalgas Babakhanov, pierwszy na 10, a drugi na 2 lata pozbawienia wolności. Tak jak w przypadku Amangeldy Aytkulova, eks-urzędnicy byli sądzeni za „przestępstwa finansowe”, przy czym ich procesy sądowe nie miały bezpośredniego związku z wydarzeniami w Zhanaozen.
Prawa człowieka
Nadużycia, mające miejsce podczas postępowania przygotowawczego w sprawie Askara Moldasheva, wywołują zaniepokojenie z powodu możliwości fałszowania dowodów przez Komitet Bezpieczeństwa Narodowego.
Jak ustalono na podstawie wyników ekspertyzy, podczas osobistego przeszukania Askara Moldasheva została znaleziona sproszkowana aspiryna, a w próbce pobranej z dłoni, stwierdzono zawartość 0,0001 gramów „extasy”. W mieszkaniu zatrzymanego, według relacji funkcjonariuszy organów, znaleziono 27 tabletek „extasy”, które policja zapakowała do plastikowych woreczków. Askarowi Moldashevowi grozi kara od 10 do 15 lat oraz konfiskata mienia.
Fundacja „Otwarty Dialog” informowała już wcześniej, że 31.10.2012 w związku z podejrzeniem przechowywania narkotyków w szczególnie dużym rozmiarze z zamiarem ich zbycia, został zatrzymany Askar Moldashev – starszy brat dyrektora firmy, wydającej „Golos Respubliki”, Daniyara Moldasheva. Komitet Bezpieczeństwa Narodowego domagał się od zatrzymanego złożenia zeznań przeciwko redakcji gazety „Golos Respubliki”. W dniu 02.11.2012 areszt Askara Moldasheva uzyskał sankcję, а w dniu 09.11.2012 sąd odrzucił apelację obrońcy Askara Moldasheva i utrzymał środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania.
Inessa Kisileva, obrońca Askara Moldasheva, stwierdziła występowanie zasadniczych sprzeczności w protokole przeszukania i opiniach ekspertów. Mianowicie, eksperci przed wykonaniem ekspertyzy dokonali otwarcia opakowań posiadających zamknięcie, które wcześniej zostały opieczętowane, podczas gdy przy przeszukaniu policja nie używała takich opakowań i ich nie pieczętowała. W dniu 15.11.2012 mecenas Kisieleva spotkała się ze swoim klientem, który obecnie przebywa w areszcie śledczym w Almaty. Askar Moldashev poinformował, że po raz kolejny funkcjonariusze KBN zwrócili się do niego z propozycją, aby skompromitował gazetę „Golos Respubliki” składając nieprawdziwe zeznania. W przeciwnym przypadku, funkcjonariusze zagrozili aresztowanemu, że „rozprawią się” z jego żoną i dzieckiem, a także zajmą się innymi sprawami, związanymi z jego biznesem.
Oczekuje się, że do dnia 10.12.2012 śledztwo zostanie ukończone i sprawa zostanie przekazana do prokuratury.
Wolność pokojowych zgromadzeń
Policja zatrzymuje aktywistów i dziennikarzy, żądających zaprzestania politycznych represji w Kazachstanie.
12.11.2012 w Aktobe za udział w jednoosobowej pikiecie została zatrzymana społeczna aktywistka Alima Abdirova i siłą doprowadzona na posterunek przez 26 uzbrojonych policjantów. Aktywistka żądała uwolnienia skazanej działaczki związków zawodowych Rozy Tuletayevej oraz zaprzestania prześladowań niezależnych dziennikarzy i obrońców praw człowieka. Wcześniej lokalne władze odmówiły Alimie Abdirovej wydania zgody na przeprowadzenie pikiety. Razem z nią został zatrzymany korespondent republikańskiej gazety „Vzglyad” Dmitry Matveyev, któremu policja próbowała również odebrać aparat fotograficzny. Alima Abdirova i Dmitriy Matveyev przebywali na posterunku przez godzinę, a następnie zostali zwolnieni bez sporządzania protokołu ich zatrzymania i odebrania rzeczy.
W Uralsku od 05.11.2012 w ramach akcji „Ani dnia bez protestu” codziennie w centrum miasta odbywają się jednoosobowe pikiety z żądaniem zaprzestania politycznych represji i uwolnienia więźniów politycznych: Rozy Tuletayevej, Vladimra Kozlova, Arona Atabeka, Vadima Kuramshina. Policja każdego dnia uprzedza pikietujących o łamaniu przepisów. Kilkakrotnie usiłowano dokonać zatrzymania aktywistów.
Wolność mediów
20.11.2012 na V konferencji w sprawie rozwoju rynku medialnego w Kazachstanie mówiono o problemach prawnych w działalności dziennikarskiej i o zwiększeniu finansowania mediów przez państwo. W konferencji wzięli udział właściciele i kierownictwo mediów, deputowani izby niższej parlamentu i przedstawiciele władz.
Dyrektor wykonawczy „Internews Kazakhstan” Marzhan Elshibayeva zwróciła uwagę, że zgodnie z projektem nowego kodeksu karnego dziennikarze będą zobowiązani do ujawniania źródeł informacji, uzyskanych w ramach dziennikarskiego śledztwa.
Dyrektor Fundacji „Północno-Kazachstański Prawny Ośrodek Medialny” Diana Okremova oświadczyła, że w ciągu ostatnich trzech lat wielkość zamówień państwowych w mediach zwiększyła się 10-krotnie i wynosi teraz ponad 150 milionów dolarów. Przy czym należy pamiętać, że obiektywna krytyka skierowana pod adresem władzy może zostać oceniona, jako niezrealizowanie zamówienia państwowego. W odpowiedzi na to, przewodniczący Komitetu Informacji i Archiwów Ministerstwa Kultury i Informacji Bolat Kalyanbekov stwierdził, że państwo jest zmuszone finansować poszczególne media, ponieważ prywatne media nie są zainteresowane, aby przedstawiać działalność urzędników państwowych. Politolog Dosym Satpayev przytoczył dane z badań, które potwierdzają, że kazachstańczycy bardziej ufają pogłoskom niż państwowym mediom. Zdaniem politologa, nie można uczynić kazachskich mediów konkurencyjnymi bez przeprowadzenia zmiany systemu politycznego w całości.
Terroryzm
W Kazachstanie organy bezpieczeństwa zamykają strony internetowe, propagujące terroryzm, ekstremizm, przemoc, a także zawieszają działalność stowarzyszeń religijnych. Eksperci twierdzą, że ekstremizm w Kazachstanie wywołują problemy socjalne.
Według danych zastępcy przewodniczącego KBN Kabdulkarima Abdikazimova, w latach 2011-2012 po przeprowadzonym przez KBN monitoringu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Prokuratury Generalnej, na mocy decyzji organów sądowych zostało zamkniętych 950 stron internetowych. Obecnie w sądach znajduje się ponad 150 wniosków organów prokuratury z żądaniem zamknięcia stron, które władza uważa za ekstremistyczne.
22.11.2012 naczelnik wydziału do walki z ekstremizmem w Komitecie Policji Kryminalnej MSW RK Erkin Kaliyev oświadczył, że w 2012 roku została wstrzymana działalność 60 niezarejestrowanych stowarzyszeń religijnych oraz sekt. Od początku 2012 roku wszczęto również 25 spraw karnych noszących charakter ekstremistyczny.
Fundacja „Otwarty Dialog” przytacza tłumaczenie oficjalnego komentarza szefa grupy śledczo-operacyjnej w departamencie KBN dla obwodu atyrauskiego, Amangeldy Abulgaliyeva. Przedstawiciel KBN opowiada o akcjach „zapobiegania aktom terrorystycznym” w Atyrau, w których trakcie podejrzani dokonywali aktów samo wysadzenia, próbując przy tym wysadzić w powietrze funkcjonariuszy policji. Amangeldy Abulgaliyev zaprzecza, jakoby na śledczych KBN wywierane były naciski w kwestii uznania tych czy innych podejrzanych za terrorystów.
Fundacja „Otwarty Dialog” nie może komentować wiarygodności tych faktów, jednak niepokój budzi pytanie: dlaczego tak znaczna liczba Kazachstańczyków jest gotowa rozstać się z życiem, próbując zabić przy tym przedstawicieli władzy? Politolog Talgat Mamyrayimov uważa, że właśnie nędza i silne poczucie społecznej niesprawiedliwości popychają obywateli Kazachstanu do ekstremizmu, skierowanego przeciwko przedstawicielom władzy. A działalność terrorystyczna jest w rzeczywistości skutkiem wojen pomiędzy elitami.
