W Kazachstanie szereg niezależnych mediów otrzymało zakaz prowadzenia działalności. Sąd zawiesił działalność gazet „Golos Respubliki” i „Vzglyad” oraz wydał zakaz rozpowszechniania materiałów przez wideo portal stan.tv. Groźba zamknięcia zawisła także nad stroną internetową guljan.org. Wydany zakaz dotyczy nie tylko poszczególnych redakcji, lecz również zatrudnionych w nich dziennikarzy.
Przypomnijmy, w dniu 20.11.2012 prokuratura miasta Almaty zwróciła się do sądu z wnioskami, skierowanymi przeciwko organizacjom obywatelskim „Front Ludowy – Khalyk Maydany” i „Alga!”. Wnioski dotyczyły również innych, ponad 23 środków masowego przekazu, w tym gazet „Respublika” i „Vzglyad”, kanału telewizyjnego „К+”, wideo portalu „stan.tv”. Prokuratura wystąpiła z wnioskiem o uznanie ich za ekstremistyczne i wydanie im zakazu prowadzenia działalności na terenie Kazachstanu. Reakcją na te wnioski prokuratury było wydanie przez sąd w dniu 21.11.2012 postanowienia o zawieszeniu wydawania gazet „Golos Respubliki” i „Vzglyad”.
Odbyły się już pierwsze przesłuchania przed sądem w sprawie wszystkich mediów:
- Gazeta „Vzglyad”. 30.11.2012 w Bostandykskim Sądzie Rejonowym odbyło się pierwsze posiedzenie z wniosku powodowego prokuratury przeciwko gazecie „Vzglyad”. Obrona zawnioskowała o przesłuchanie przed sądem eksperta, sporządzającego opinię, która legła u podstaw oskarżenia prokuratury. Sąd przychylił się do tego wniosek. Kolejna rozprawa odbędzie się: 14.12.2012 (Bostandykski Sąd Rejonowy – 050043, m. Аlmaty, osiedle „Orbita”, dom 2).
28.11.2012 redakcja gazety „Vzglyad” wydała cykl artykułów w 99 egzemplarzach pod wspólnym tytułem „NeVzglyad”. Zgodnie z ustawodawstwem Republiki Kazachstanu, zezwala się na wydawanie tytułów w nakładzie nieprzekraczającym 100 egzemplarzy, bez konieczności dokonywania rejestracji w Ministerstwie Łączności i Informacji. Redakcja nie zważając na zakaz wydany przez sąd, wypuściła cykl artykułów „NeVzglyad” w postaci łączonych zszywkami stron fotokopii. Z prawnego punktu widzenia nie doszło do złamania postanowienia sądowego o zakazie prowadzenia działalności przez środki masowego przekazu, ponieważ dotyczył on tylko gazety „Vzglyad”. Nie mniej jednak, policjanci dokonali zatrzymania całego nakładu cyklu „NeVzglyad”, jak tylko pojawił się on w kioskach.
Od razu po incydencie z zatrzymaniem nakładu „NeVzglyad”, do redakcji gazety „Golos Respubliki” wtargnęli komornicy sądowi, którzy dokładnie przeszukali pomieszczenia redakcji. Komornicy nie mieli oficjalnego nakazu przeprowadzenia przeszukania. Działali jedynie na podstawie postanowienia sądu, który wstrzymał wydawanie gazety. Jak twierdzą dziennikarze, po wtargnięciu do redakcji gazety, komornicy rozpoczęli szarpaninę – wykręcali ręce Guzyal Baydolinovej, popchnęli też prawnika Sergeya Utkina, który doznał urazu głowy. W wyniku przeszukania dokonano zatrzymania kilku archiwalnych egzemplarzy gazety. Tego samego dnia komornicy sądowi usiłowali przedostać się do redakcji gazety „Vzglyad”, ale nie zostali tam wpuszczeni.
- Portal wideo Stan.tv: 04.12.2012 Bostandykski Sąd Rejonowy dla miasta Almaty w ciągu kilku godzin wydał decyzję o wstrzymaniu rozpowszechniania na terenie Republiki Kazachstanu materiałów, pochodzących z zagranicznego środka masowego przekazu – wideo portalu internetowego www.stan.tv. Rozprawa odbyła się pod nieobecność pozwanego. W orzeczeniu sąd stwierdził, że internetowy portal wideo „zawiera treści sprzeczne z aktami ustawodawczymi Republiki Kazachstanu”. Decyzja została wydana na podstawie wniosku prokuratora. Powołano się w niej na opinię przedstawioną w sądowej ekspertyzie psychologiczno-filologicznej, przeprowadzonej przez ekspertów Regionalnego Laboratorium Naukowo-Badawczego w Almaty Ministerstwa Sprawiedliwości Republiki Kazachstanu w związku z „sprawą Kozlova”. Przypomnijmy, że wyrok sądu miejskiego w Aktau, wydany w sprawie opozycyjnego polityka Vladimira Kozlova oraz innych osób podejrzanych o „podżeganie do społecznej nienawiści, nawoływanie do siłowego obalenia władzy i podważanie bezpieczeństwa państwa”- wszedł w życie 08.10.2012. Zgodnie z tym wyrokiem „koncepcyjna treść materiałów portalu internetowego „Stan-TV” jest ukierunkowana na wzniecanie społecznej nienawiści, poprzez występowanie w nich propagandy siłowego przejęcia władzy i podważania bezpieczeństwa państwa”.
- Guljan.org: 04.12.2012 Bostandykski Sąd Rejonowy również przychylił się do wniosku prokuratora rejonowego, dotyczącego zawieszenia działalności strony internetowej guljan.org na okres 3 miesięcy. Motywy złożenia wniosku powodowego przez prokuraturę nie zostały wyjaśnione. Sąd postanowił wstrzymać dostęp do zasobów internetowych oraz rozpowszechnianie na terenie Republiki Kazachstanu materiałów, pochodzących z zasobów internetowych.
- Gazeta „Respublika”: 06.12.2012 w Medeuskim Sądzie Rejonowym w Almaty odbyło się pierwsze posiedzenie sądu z wniosku prokuratury przeciwko „Respublice”, traktowanej jako jeden wspólny środek przekazu informacji. Rozprawa odbyła się pod nieobecność pozwanych z uwagi na to, że do tej pory nie udało się ustalić, do kogo był adresowany wniosek prokuratury. Zdaniem obrońców niezależnych mediów: we wniosku powodowym prokuratury w charakterze pozwanych zostały wymienione gazety i zasoby internetowe, które zgodnie ustawodawstwem Republiki Kazachstanu nie posiadają osobowości prawnej. Dlatego też nie mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności karnej, jak domaga się tego prokuratura. Prokurator Timur Autalipov oświadczył, że powód – prokuratura miejska – odmówiła dokonania zmiany treści wniosku powodowego. Sędzia podjął więc decyzję o kontynuowaniu rozprawy pod nieobecność pozwanego. Przedstawiciele opozycyjnych mediów poprosili sędziego o odłożenie posiedzenia, aby mogli zapoznać się z wnioskiem powodowym prokuratury. Sędzia Gulminar Beysenova przychyliła się do ich prośby. Kolejna rozprawa odbędzie się: 13.12.2012 (Medeuski Sąd Rejonowy – 050016, m. Аlamty, ul. Nusypbekova, 34).
30.11.2012 redakcja gazety „Golos Respubliki”, aby nie łamać sądowego zakazu, nałożonego na cały szereg wydawnictw pod wspólną nazwą „Respublika”, wypuściła swoje artykuły pod szyldem gazety „Azat”. Od razu po tym, jak numer gazety „Azat” pojawił się w kioskach w Almaty, komornicy sądowi przystąpili do jego zatrzymywania.
W przeszłości niezależne media w Kazachstanie niejednokrotnie stawały się obiektem wszelkich możliwych zakazów ze strony władz. Jednak zawsze udawało się im znaleźć sposób, aby je obejść.
Współpracownicy gazet „Golos Respubliki” i „Vzglyad” twierdzą, że istniejący dzisiaj zakaz prowadzenia działalności dotyczy nie tylko samych mediów, ale również zatrudnionych w nich ludzi. Dziennikarze otrzymali zakaz drukowania w jakichkolwiek wydawnictwach, z zastrzeżeniem, że pojawienie się ich tekstów w druku, zostanie potraktowane przez komorników sądowych jako łamanie postanowienia sądu. Redaktor naczelny gazety „Golos Respubliki” Tatiyana Trubacheva zwróciła się do sądu z wnioskiem, w którym prosiła o wyjaśnienie, czy zakaz wydawania gazety „Golos Respubliki” stanowi również zakaz dla dziennikarzy redakcji wydawania czegokolwiek innego”. Sąd odmówił udzielania jakichkolwiek wyjaśnień w tej sprawie.
W celu udzielenia wsparcia dla dziennikarzy i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego w Kazachstanie niezmiernie ważna jest obecność międzynarodowych obserwatorów na procesach sądowych oraz prowadzenie stałego monitoringu sytuacji. Wszystkich Państwa, którzy nie mogą wziąć bezpośredniego udziału w obserwowaniu procesów sądowych, prosimy o kierowanie listów oraz telefony pod wskazane numery, do przedstawicieli resortów siłowych i organów władzy w Kazachstanie, z żądaniami zaprzestania prześladowania niezależnych mediów oraz aktywistów obywatelskich:
- Prezydent Kazachstanu Nursultan Nazarbayev (Administracja Prezydenta, Levoberezhye, 010000, Astana, Kazakhstan, tel.+7 (7172) 74 55 24);
- Prokuratura Generalna Republiki Kazachstanu (Dom Ministerstw, wejście Nr 2, ul. Orynborg, 8, 010000, m. Astana, tel. +7 (7172) 71 22 00). Osoba odpowiedzialna: Prokurator Generalny Askhat Daulbayev;
- Prokuratura m. Almaty (050059, m. Almaty, ul. Zheltoksan, 189, tel. +7 (327) 250 42 25). Osoba odpowiedzialna: Prokurator m. Almaty Berik Asylov;
- Komitet Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Kazachstanu (ul. Turkestan, 8/1 (lewy brzeg), 010000, m. Astana, tel.+7 (7172) 76 10 33). Osoba odpowiedzialna: Przewodniczący KNB Nurtay Abykayev;
- Departament KBN m. Almaty (050000, m. Almaty, ul. Bayzakova, 275а, tel. +7 (727) 275 88 01). Osoba odpowiedzialna: Naczelnik Departamentu Nurgali Bilisbekov;
- MSZ Kazachsatnu (010000, m. Astana, ul. Kunayeva, dom 31, tel. +7 (7172) 72 05 18). Osoba dpowiedzialna: Minister Spraw Zagranicznych Republiki Kazachstanu Erlan Idrisov ;
- Bostandykski Sąd Rejonowy w m. Almaty (050043, m. Almaty, osiedle „Orbita”,dom 2, tel. +7 (727) 229 08 24). Osoba odpowiedzialna: sędzia Tatiyana Chernysh;
- Medeuski Sąd Rejonowy (050016, m. Almaty, ul. Nusypbekova, 34, tel. +7 (727) 397 63 39). Osoba odpowiedzialna: sędzia Gulminar Beysenova.
