Podczas letniej sesji Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy (PACE) dwudziestu dwóch członków podpisało pisemną deklarację, ubolewając nad stosowaniem tortur w ośrodkach karnych i brakiem dochodzeń związanych z tą systemową praktyką w Kazachstanie, a także nad poważnymi naruszeniami prawa do pokojowego gromadzenia się.
Dwudziestu dwóch członków PACE z różnych parlamentów i ugrupowań politycznych w Europie, w tym członkowie Biura PACE, przewodniczący delegacji krajowych i grup politycznych Werner AMON (Austria, EPP), Petra De SUTTER (Belgia, SOC), Wołodymyr ARIEV (Ukraina EPP), Rósa Björk BRYNJÓLFSDÓTTIR (Islandia, UEL), Frank SCHWABE (Niemcy, SOC), Olena SOTNYK (Ukraina, ALDE), Frithjof SCHMIDT (Niemcy, SOC), Doris FIALA (Szwajcaria, ALDE), Jacques MAIRE ( Francja, NR) i Ulla SANDBÆK (Dania, UEL) potępili represje polityczne, które mają miejsce w Kazachstanie.
Podpisując pisemną deklarację „Prześladowania polityczne podważają zaufanie do kazachstańskiego wymiaru sprawiedliwości„, członkowie PACE skomentowali wyniki Wspólnego Programu „Wsparcie władz Kazachstanu w poprawie jakości i skuteczności kazachskiego wymiaru sprawiedliwości„. Program ten, realizowany we współpracy Unii Europejskiej i Rady Europy, odbywający się od 25 lipca 2014 r., do 24 lipca 2017 r., miał na celu wspieranie kazachskich władz w doprowadzeniu wymiaru sprawiedliwości w zakresie praw karnych oraz praktyk instytucjonalnych do standardów europejskich i międzynarodowych. W dniu 26 czerwca 2018 r. odbyło się posiedzenie dodatkowe z udziałem wysokiej rangi kazachskich urzędników i przedstawicieli organów Rady Europy, w trakcie którego zaprezentowano wyniki programu. Członkowie PACE zaznaczyli w swoim apelu, że cel programu nie został osiągnięty, ponieważ „nie doprowadził on do tego, aby wymiar sprawiedliwości w zakresie praw karnych w Kazachstanie i jego praktyki instytucjonalne zbliżyły się do standardów europejskich i międzynarodowych”.
W szczególności, prawodawcy wyrazili zaniepokojenie „systematycznym stosowaniem tortur w zakładach karnych” wobec więźniów politycznych i „brakiem dochodzeń w sprawie zarzutów tortur”, o czym świadczą politycznie umotywowane przypadki Maksa Bokayeva, Arona Atabeka, Mukhtara Dzhakisheva i Iskandera Yerimbetova wspomniane w dokumencie. Międzynarodowy brak zaufania do kazachstańskiego wymiaru sprawiedliwości dobrze ilustrują rażąco ignorowane przez władze Kazachstanu przypadki M. Bokayeva i M. Dzhakisheva, których uwolnienia zażądały organy ONZ ds. praw człowieka. Ponadto, deputowani z ubolewaniem stwierdzili, że „Mukhtar Dzhakishev, który może umrzeć w każdej chwili (…), jest trzymany w odosobnieniu a międzynarodowi obserwatorzy nie mogą się z nim spotykać”.
Członkowie PACE nawiązali po raz kolejny do przypadku I. Yerimbetova – ofiary tortur pozbawionej prawa do rzetelnego procesu, którego sprawa karna dotycząca nadużyć wobec zatrzymanego została zamknięta. Inny przykład politycznie umotywowanych działań, o którym mowa w deklaracji, był wniosek o ekstradycję Muratbeka Tungishbayeva, blogera, który został bezprawnie wydalony z Kirgistanu do Kazachstanu. Władze Kirgistanu nie poczekały na apelację w jego sprawie ani nie wzięły pod uwagę faktu, że M. Tungishbayev złożył wniosek o nadanie mu statusu uchodźcy.
Na zakończenie, członkowie PACE wyrazili żal z powodu wydarzeń z 10 maja i 23 czerwca, kiedy demonstrujący pokojowo Kazachowie zostali poddani „represjom z powodu walki o bezpłatną edukację i egzekwowania prawa do pokojowego domagania się, aby ucisk polityczny i tortury zostały zatrzymane”. Funkcjonariusze jednostki szybkiego reagowania policji nadużyli wtedy siły, aby rozpędzić wiece: zaatakowali członków protestujących grup i brutalnie wrzucali ich do policyjnych autobusów, wykręcając ramiona wielu z nich. Według władz Kazachstanu, większość demonstrantów zostało zakwalifikowanych jako „członkowie ekstremistycznej organizacji DCK” (Demokratyczny wybór Kazachstanu) – ruchu opozycyjnego, którego działalność została zakazana przez kazachstański sąd. Od wielu miesięcy, wszelkiego rodzaju wsparcie dla tego ruchu opozycyjnego jest karane więzieniem, a każdemu zwolennikowi DCK grozi postępowanie karne.
Tak zakończyła się mispja ODF w trakcie letniej sesji PACE. Udział w misji wzięli Bartosz Kramek – Przewodniczący Rady Fundacji i Paola Gaffurini – advocacy officer, którzy przekazali parlamentarzystom odpowiednie informacje i dostarczyli dokumentację dotyczącą nadużyć procesu ekstradycji, sytuacji więźniów politycznych i swobód obywatelskich naruszanych przez władze w Kazachstanie.
Pisemna deklaracja podąża ścieżką dwóch poprzednich apeli: „Kazachstan musi w pełni przestrzegać zobowiązań wynikających z Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych”, podpisanego 25 stycznia 2018 roku, oraz „Władze Kazachstanu muszą szanować wolność słowa i prawo do pokojowych zgromadzeń oraz przestać blokować witryny mediów społecznościowych” z dnia 25 kwietnia 2018 roku.
Przeczytaj tekst pisemnych deklaracji podpisanych przez członków PACE:
Przeczytaj nasze raporty:
- Prześladowania działaczy DWK w Kazachstanie
- Lista więźniów politycznych Kazachstanu i innych ofiar prześladowań motywowanych politycznie
Przeczytaj nasze oświadczenie:
