Walka o polskie sądownictwo trwa. W ostatnim czasie do Komisji ds. Petycji Parlamentu Europejskiego wpłynęły trzy petycje:
- petycja nr 0512/2018 w sprawie niezgodności polskich reform sądownictwa z prawem UE;
- petycja nr 0499/2018 w sprawie rzekomego naruszenia zasad Traktatu UE w związku z reformą sądownictwa w Polsce;
- petycja nr 0345/2018 w sprawie naruszenia zasady rozdziału władzy w Polsce.
Autorem jednej z petycji (nr 0499/2018) jest Mateusz Pilich – doktor habilitowany nauk prawnych, zaangażowany w obronę polskiego sądownictwa przed wątpliwie motywowaną reformą wymiaru sprawiedliwości, który w trakcie kryzysu wokół Sądu Najwyższego w Polsce zgłosił swoją kandydaturę na sędziego Izby Cywilnej, a następnie ją wycofał. Podobny ruch wykonało wielu sędziów oraz prawników chcących tym samym spowolnić obsadzenie Izb Sądu Najwyższego do czasu skierowania przez Komisję Europejską skargi ws. niekonstytucyjnej Ustawy o Sądzie Najwyższym do Trybunału Sprawiedliwości UE. Do bojkotu naboru do nowego Sądu Najwyższego wzywały m.in. Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia oraz Stowarzyszenie Sędziów Themis.
Składający petycje powołują się na różne akty prawne:
– art. 3 (3) TUE, który Polska strona narusza podstawowe prawa i wolności, ponieważ „zmiany systemu sądowego wprowadzone przez obecny rząd są sprzeczne z prawem UE: Trybunał Konstytucyjny został praktycznie usunięty” (Petycja nr 0512/2018);
– art.47 Karty Praw Podstawowych (Petycja nr 0512/2018), który gwarantuje „prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu”;
– art.6 (3) TUE, zgodnie z którym Polska narusza „niepodważalne zasady leżące u podstaw systemu obowiązującego w państwach członkowskich UE: praworządność, gwarantowane prawo do rzetelnego procesu sądowego i, ogólnie, zasadę podziału władzy na trzy filie (wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą)” (Petycja nr 0499/2018);
– art.19 TUE, który „powierza również sądom krajowym […]” odpowiedzialność za „kontrolę sądową porządku prawnego Unii, przy poszanowaniu interpretacji i stosowania traktatów UE” (Petycja nr 0499/2018).
Jedna z petycji dotyczyła też krytyki reformy Krajowej Rady Sądownictwa wskazując na jej niekonstytucyjność i sprzeczność z prawem UE w zakresie wyboru sędziów do nowego KRS przez Sejm, a więc polityków, co poważnie może naruszyć niezawisłość sądownictwa (Petycja nr 0345/2018).
W treściach petycji wzywano „Komisję Europejską do złożenia skargi przeciwko władzom polskim przed Trybunałem Sprawiedliwości w związku z niewywiązaniem się przez nie z obowiązku przestrzegania prawa UE poprzez naruszenie zasad niezależnych sądów i niezawisłych sędziów” (Petycja nr 0499/2018) oraz do „zaprzestania reform sądownictwa mających miejsce w Polsce w ciągu ostatnich dwóch i pół roku” (Petycja nr 0512/2018).
W odpowiedzi na petycje (Treść odpowiedzi jednolita dla Petycji 0512/2018, 0499/2018 i 0345/2018), Komisja „zauważa, że istnieje zdecydowane prawdopodobieństwo pogwałcenia praworządności w Polsce” oraz „skumulowany efekt różnych elementów reformy ogranicza niezależność sądownictwa i narusza rozdział władzy w Polsce. Wspólny wzór tych reform polega na tym, że władza wykonawcza i ustawodawcza mogą teraz ingerować w całą strukturę wymiaru sprawiedliwości”.
Komisja przypomniała również o już zastosowanych przez nią mechanizmach mających na celu powstrzymanie szkodliwej reformy sądownictwa w Polsce:
– uruchomienie wobec Polski Art.7 (1) TUE z 20 grudnia 2017 r.;
– (czwarte) uzupełniające Zalecenie Dotyczące Praworządności, „określające wyraźne kroki, jakie polskie władze mogą podjąć, aby zaradzić obecnej sytuacji”;
– skierowanie 20 grudnia 2017 r. skargi przeciwko Polsce do TSUE w związku z uchybieniami związanymi z naruszeniem prawa UE przez ustawę o Sądach Powszechnych;
– skierowanie 24 września 2018 r. skargi do TSUE przeciwko Polsce za „naruszenie zasady niezależności sądowej przez nową ustawę o Sądzie Najwyższym” oraz skierowanie wniosku do TSUE o „zarządzenie środków tymczasowych do czasu wydania ostatecznej decyzji Trybunału w tej sprawie”.
Skutkiem starań Komisji Europejskiej i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej środki tymczasowe częściowo zatrzymały demontaż Sądu Najwyższego. Prezydent RP podpisał ustawę zmieniającą wcześniejszą niekonstytucyjną ustawę o Sądzie Najwyższym. Komisja „ocenia obecnie ustawę w świetle jej zgodności z prawem UE i postanowieniem Trybunału Sprawiedliwości” oraz zapewnia, że „będzie nadal uważnie śledzić rozwój wydarzeń i nadal będzie mocno zaangażowana w przestrzeganie prawa i wartości UE w interesie obywateli Polski i reszty Unii Europejskiej”.
Społeczeństwo obywatelskie oraz organizacje pozarządowe również biorą aktywny udział w obronie sądownictwa w Polsce. Obok manifestacji oraz masowych protestów, podejmowane są także działania na poziomie instytucji europejskich, w których udział biorą członkowie polskiej opozycji ulicznej oraz przedstawiciele naszej Fundacji. Więcej o misjach w obronie polskiego sądownictwa można przeczytać tu:
- “Europo, nie odpuszczaj!” – apel środowisk prodemokratycznych i organizacji pozarządowych
- ODF w Radzie Europy w sprawie demontażu niezawisłości sądownictwa w Polsce
- ODF w Strasburgu wzywa do niezawisłości sądownictwa, przestrzegania praw człowieka i praw obywatelskich
- Lyudmyla Kozlovska przemawia podczas wydarzeń na Sorbonie we Francji oraz w Wyszehradzie na Węgrzech