Onet: Organizacje pozarządowe na celowniku PiS. Mają dość, będą się bronić

22 września 2017 | Autor: Marcin Wyrwał

Prokobieca organizacja straciła 80–90 procent finansowania. Przeciwko uczestnikom protestów organizowanych przez zrzeszenia proobywatelskie skierowano do sądów 700 spraw. Kolejna ma na głowie kontrole celno-skarbowe. A jeszcze inna musi stawiać czoła wkraczającym do akcji prokuratorom. Pozarządowe organizacje mają coraz większe problemy pod rządami PiS. Nie zamierzają się poddawać. – Lada dzień zaczynamy działać w aktach obywatelskiego nieposłuszeństwa – mówi przedstawiciel jednej z nich. Na froncie walki rządu z tzw. III sektorem szykuje się gorąca jesień.

Na celowniku rządu znalazły się przede wszystkim organizacje prokobiece, proobywatelskie, LGBT, broniące praw człowieka i antyprzemocowe
Rząd odcina NGO-sy od finansowania i wprowadza do nich kontrole skarbowe, zrywając całkowicie dialog
III sektor deklaruje reakcję na ataki rządu. Będą organizować akcje obywatelskiego nieposłuszeństwa, a także bronić swoich praw w Parlamencie Europejskim

Nastrój podczas panelu “Atak na rządy prawa i społeczeństwo obywatelskie w Polsce“, podczas konferencji OBWE, na Stadionie Narodowym w Warszawie oddawał powagę sytuacji. Przez półtorej godziny przedstawiciele organizacji pozarządowych obradowali na temat form ataków ze strony państwa i zastanawiali się, jak reagować. Kiedy po 90 minutach przeznaczonych na panel zostali wyproszeni z sali, przenieśli się do kuluarów. Kiedy szatniarki kończyły pracę i prosiły o odbieranie płaszczów, przeszli do kawiarni obok stadionu.

Jest o czym rozmawiać. PiS zadał właśnie kolejny, być może decydujący cios organizacjom pozarządowym: 15 września Sejm przyjął ustawę powołującą Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Pod tą wiele obiecującą nazwą kryje się kontrolowane przez rząd ciało, które będzie przyznawało środki organizacjom pozarządowym według własnego uznania.

Ustawę przyjęto mimo sprzeciwu Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, ignorując apele o wysłuchanie publiczne i przy odrzuceniu poprawek opozycji. Dla pozarządowych organizacji prokobiecych proobywatelskich, a także zajmujących się obroną praw człowieka, w tym osób LGBT, powołanie Narodowego Instytutu Wolności brzmi jak wyrok, chociaż od początków rządu PiS-u borykają się z potężnymi problemami.

– Od początku rządów PiS straciłyśmy pomiędzy 80 a 90 procent funduszy – mówi Anna Karaszewska z Kongresu Kobiet. – Kongres pozyskiwał wiele środków z funduszy europejskich, którymi zarządzało Ministerstwo Pracy. W tej chwili Ministerstwo nie stwarza takich możliwości. Sponsorami Kongresu były również spółki skarbu państwa. Wszystkie z nich odstąpiły od wspierania nas. Dziś zostali nam tylko darczyńcy prywatni i składki – dodaje.

Problemy z finansowaniem za rządów PiS to powszechna bolączka organizacji zajmujących się kobietami, szczególnie przemocą wobec nich. Finansowana ze środków Ministerstwa Sprawiedliwości “Niebieska Linia”, czyli telefoniczne pogotowie dla ofiar przemocy, straciła pieniądze decyzją ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry. Przez pewien czas “Niebieska Linia” nie działała w ogóle.

Za sprawą zbiórki internetowej oraz kampanii “AVON kontra przemoc” w kwietniu udało się reaktywować działalność pogotowia. Resort sprawiedliwości odmówił także finansowania warszawskim, gdańskim i łódzkim placówkom Centrum Praw Kobiet, które od ponad 20 lat zajmuje się wspieraniem ofiar przemocy domowej. Powód: kierowanie “oferty pomocy tylko dla kobiet pokrzywdzonych przestępstwem powoduje zawężenie pomocy tylko do określonej grupy pokrzywdzonych”. Trudno tu jednak mówić o zawężeniu, skoro 95 proc. sprawców przemocy domowej to mężczyźni, a 91 proc. ofiar to kobiety i dzieci.

– Centra wciąż działają, ale z ledwością – informuje Karaszewska. – Do niedawna te organizacje pozyskiwały środki w konsekwencji ustawy przyjętej przez poprzedni rząd. Obecny rząd nie wypowiedział konwencji antyprzemocowej, bo się tego boi, ale ta konwencja w ogóle nie jest respektowana. Na poprzednim Kongresie Kobiet pełnomocnik rządu ds. równego traktowania Wojciech Kaczmarczyk mówił, że kobietom w Polsce jest dobrze, a nawet lepiej niż tym ze Szwecji. Zdaniem rządu wsparcie kobiet w zakresie przemocy zagraża funkcjonowaniu tradycyjnej rodziny. Organizacjom antyprzemocowym obcina się fundusze w ramach tej absurdalnej wizji.

Według Karaszewskiej rządzący stosują strategię zerwania jakiegokolwiek dialogu z organizacjami prokobiecymi. – Wielokrotnie prosiłyśmy o spotkanie z panią premier Szydło, nigdy nawet nie dostałyśmy odpowiedzi. Już dwa razy zapraszałyśmy panią prezydentową Dudę na Kongresy Kobiet. Bez skutku. A na kongresie były poprzednie prezydentowe, panie Kwaśniewska, Komorowska, pani Wałęsa miała być, ale w ostatniej chwili przeprosiła, bo miała ważne wydarzenie rodzinne – mówi.

Działalność prokobieca i antyprzemocowa nie wróży niczego dobrego organizacjom pozarządowym za rządów PiS, czego kolejnym z wielu przykładów jest krakowska fundacja Autonomia. Fundacja prowadziła w szkołach projekt edukacyjny dotyczący przeciwdziałania przemocy wobec kobiet i dziewczynek “ZERo przemocy”. W trakcie realizacji projektu Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej rozwiązało z nią umowę.

Prokuratora, policja i kontrole

W nie lepszej sytuacji znajdują się organizacje aktywne w sferze obrony praw człowieka, takie jak Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, które m.in. zajmuje się prowadzeniem postępowań sądowych na rzecz osób, które doświadczyły dyskryminacji.

– Od dwóch lat doświadczamy sytuacji, które nigdy wcześniej nie miały miejsca – mówi dr Krzysztof Śmiszek, prawnik działający w PTPA. – Mianowicie do kolejnych wszczętych przez nas postępowań sądowych, których przedmiotem jest roszczenie o odszkodowanie, na przykład za dyskryminację z powodu orientacji seksualnej lub wyznawanie określonej religii, przystępują prokuratorzy. Oczywiście, prokurator ma takie prawo, jeśli jest zagrożony interes państwa, ale tu mówimy o takich sprawach, jak drukarza z Łodzi, który odmówił wydrukowania plakatów dla jednej z fundacji LGBT i został ukarany na podstawie ustawy o wykroczeniach lub nauczycielki z Krapkowic, która zdjęła w szkole krzyż ze ściany i wygrała sprawę za szykany w miejscu pracy. Do obu tych spraw włączył się z ramienia Ministerstwa Sprawiedliwości prokurator. W pierwszej sprawie wystąpił w obronie drukarza, w drugiej, przeciwko nauczycielce. Takich spraw jest znacznie więcej. To ciekawy fenomen, że państwo włącza się do spraw dotyczących praw człowieka, jednak ustawia się przeciwko tym prawom.

Za protesty uliczne w obronie Trybunału Konstytucyjnego i sądów dostało się Komitetowi Obrony Demokracji i Obywatelom RP i to na wielu polach. Obie organizacje były inwigilowane przez policję podczas protestów w obronie sądów. Choć także inwigilowany lider Nowoczesnej Ryszard Petru złożył w tej sprawie zawiadomienie do prokuratury 27 lipca, ta wciąż nie podjęła decyzji o wszczęciu śledztwa.

Ryszard Petru wnioskował równocześnie do warszawskiego sądu okręgowego o zabezpieczenie rozmów radiowych policjantów (które według niego mają dowodzić inwigilacji). Sędzia jednak odrzucił tę prośbę, uznając, że działania policji “miały charakter inny niż incydentalny, związany z zabezpieczeniem zgromadzenia publicznego”.

Bardziej dokuczliwe są masowe zatrzymania przez policję uczestników ulicznych protestów. – Tylko w Warszawie naliczyliśmy od marca ponad 700 spraw skierowanych przez policję do sądów – mówi związany z Obywatelami RP Wojciech Kinasiewicz. – Są nieliczne przypadki z kodeksu karnego, ale większość to kodeks wykroczeń. Najwięcej zarzutów jest z artykułu 52, dotyczącego przeszkadzania w legalnym zgromadzeniu. Ale jest też artykuł 90, czyli tamowanie ruchu drogowego albo zarzuty za użycie niecenzuralnych słów, czyli widać, że oni wymyślają cokolwiek, aby tylko utrudnić życie uczestnikom protestów. Te wyroki zapadają, my składamy od nich skargi, na razie jeszcze żadnej rozprawy nie mieliśmy.

Pod koniec lipca Obywatele RP otrzymali pismo z MSWiA, w którym postawiono im ultimatum: albo zaprzestaną “naruszania przez Zarząd Fundacji przepisów prawa powszechnie obowiązującego i postanowień statutu”, albo ministerstwo wyznaczy zastępcę przymusowego, a zarząd zawiesi.

Rząd nie chce Otwartego Dialogu

Z bezpośrednią interwencją ma do czynienia Fundacja Otwarty Dialog. Kiedy podczas protestów w obronie sądów szef rady fundacji Bartosz Kramek opublikował 16-punktowy program “wyłączenia rządu“, co on sam interpretuje jako metody obywatelskiego nieposłuszeństwa, MSZ zwróciło się o kompleksową kontrolę fundacji. Słowa dotrzymało.

Obecnie toczy się w fundacji głęboka kontrola celno-skarbowa, choć ledwie w grudniu 2016 roku minister Błaszczak kontrolował fundację m.in. pod kątem celnym (chodziło o kamizelki i hełmy, które fundacja mogła wysyłać jako pomoc na Ukrainę dzięki ministerialnej koncesji) i nie dopatrzył się żadnych uchybień.

– Służby fiskalne mają oczywiście prawo nas kontrolować, ale byliśmy już przez nich wielokrotnie sprawdzani wcześniej – zauważa lider Otwartego Dialogu Bartosz Kramek. – Co więcej, kiedy mieliśmy otrzymać koncesję na tak zwany handel bronią, by dostarczać kamizelki kuloodporne i hełmy na Ukrainę, przechodziliśmy weryfikację ze strony policji, kontrwywiadu wojskowego, ABW i Ministerstwa Gospodarki. Od wszystkich uzyskaliśmy pozytywne opinie. Obecnie nie mamy do czynienia z normalnymi czynnościami kontrolnymi, wynikającymi z tego, że system wylosował Otwarty Dialog, ale z tego, że minister Kamiński zadzwonił do ministra Waszczykowskiego i powiedział: “Zrób coś z nimi”. Wtedy Waszczykowski odpowiedział, że on nie za bardzo może, ale naśle na nas kontrolę skarbową. To jest działanie czysto polityczne, oni tego nawet nie ukrywają. Odbieramy to jako nagonkę. Przyszło do nas aż siedmiu kontrolerów, zabrali niemal całą dokumentację i ciągle żądają nowych wyjaśnień. Chcą informacji, których nigdy nie musieliśmy ewidencjonować. Nasi księgowi mówią, że czegoś takiego nigdy nie widzieli.

Kontrola jest nie tylko problemem Otwartego Dialogu, ale też osób kontaktujących się z fundacją. Wezwania w charakterze świadków do Urzędu Celno-Skarbowego dostają współpracownicy OD, nawet tacy, którzy zakończyli współpracę z nim wiele lat wcześniej. Onet dysponuje wezwaniami wystosowanymi do osób, które od trzech lat nie mają nic wspólnego z fundacją. – Ludzie się boją – mówi Kramek. – Coraz trudniej współpracować nam z naszymi partnerami, bo czują się po prostu zastraszeni.

Tak jak jeden ze współpracowników OD, który z obawy przed represjami woli rozmawiać z Onetem pod warunkiem anonimowości. – Wszyscy kontrahenci, którzy wystawili fundacji więcej niż dwie, trzy faktury, otrzymują wezwania na przesłuchania do Urzędu Celno-Skarbowego – mówi. – Z tego, co wiem, to celem urzędu jest wykazanie, że fundacja płaci za małe podatki. Wtedy będzie można iść do TVP i powiedzieć, że fundacja okrada Polaków.

Jak mówi mój rozmówca, oprócz klimatu zastraszenia, największym problemem dla kontrahentów OD, którzy na co dzień prowadzą normalne biznesy, jest strata czasu. I nie chodzi tylko o czas poświęcony na przesłuchania. – Jednego z kontrahentów fundacji skarbówka poprosiła o udokumentowanie wszystkich faktur z lat 2015 i 2016, jakie wystawił na fundację, wraz z opisem, jaki sprzęt był używany do realizacji projektu, kto nadzorował prace oraz pełną listą osób zaangażowanych w projekt. Opisanie w ten sposób dziesięciu faktur zajęło tej firmie cały roboczy dzień. A jeżeli jakaś firma wystawiła w tym czasie 50 faktur, to będzie nad nimi pracować przez cały tydzień – mówi.

Politycy PiS otwarcie przyznają, że będą działać na szkodę Otwartego Dialogu. Najbardziej spektakularnym tego przykładem jest list do OD byłej minister spraw zagranicznych, a obecnie europosłanki Anny Fotygi, do którego dotarł Onet, a w którym otwarcie informuje: “(…) proszę przyjąć moje zapewnienie, iż wszystkie wydarzenia i inicjatywy, w których chociażby w sposób znikomy zaangażowany będzie Otwarty Dialog, spotkają się z mojej strony z bojkotem. Do tego samego będę zachęcać również innych ze wszystkich grup politycznych, a także międzynarodowych partnerów”.

Dla fundacji, która na forum międzynarodowym walczy o uwolnienie więźniów politycznych w Rosji, taka deklaracja stanowi poważny problem.

Krzysztof Łoziński: to jest zachęcanie do przemocy

Według lidera KOD-u Krzysztofa Łozińskiego, politycy PiS-u nie cofają się także przed zachęcaniem do przemocy, choćby w przypadku pobicia w czerwcu w Radomiu członka KOD-u przez działaczy Młodzieży Wszechpolskiej. – Jeżeli rzeczniczka rządu Beata Mazurek mówi, że może niedobrze, że napadli, ale ona ich rozumie, to jest zachęcanie do przemocy – mówi. – Tak samo, jeżeli Jarosław Kaczyński mówi o neofaszystach, że jest to dorodna młodzież patriotyczna.

Organizacje pozarządowe są zgodne: należy przeciwstawić się działaniom rządu. Większość z nich zgadza się też, że czasami trzeba sięgać po środki naruszające prywatność poszczególnych polityków, jak na przykład protesty pod domem Jarosława Kaczyńskiego.

– Tak, to jest naruszanie miru domowego – przyznaje Kramek. – Ale jeśli oni łamią konstytucję, jeżeli ich przewiny są dużo wyższej wagi, to ja uważam za usprawiedliwione i takie środki.

Wojciech Kinasiewicz z Obywateli RP deklaruje, że po wakacyjnej przerwie zamierzają zaktywizować ludzi do aktów obywatelskiego nieposłuszeństwa w obronie sądów. – Chcemy żądać powrotu ustawy o sądach powszechnych pod obrady sejmu – mówi. – Ziobro już usuwa sędziów na podstawie tej ustawy. Zaczynamy na dniach.

Organizacje pozarządowe mają zamiar protestować w swojej sprawie także w Parlamencie Europejskim. – 18 października planujemy w PE wysłuchanie publiczne – mówi Kramek. – Zgodziła się je zorganizować niemiecka europosłanka Rebecca Harms. Mocno pracujemy nad tym, żeby dołączyli do tego także europosłowie z innych krajów.

Idąc ze swoimi skargami do Europy, organizacje pozarządowe znowu narażają się na wielokrotnie już przypinaną im łatkę zdrajców donoszących na własny kraj. – Uważam się za polskiego patriotę, ale nie traktuję Unii Europejskiej jako ciała obcego – mówi Kramek. – Dobrowolnie przystąpiliśmy do UE, otrzymujemy od niej pieniądze, ale jeśli je bierzemy, to w takim razie szanujmy jej wartości i traktaty. Wstępując do UE, zobowiązaliśmy się, że respektujemy trójpodział władzy, a także niezależność organizacji pozarządowych. A jeśli tego nie robimy, to istnieją prawne mechanizmy, które pozwalają Europie interweniować.

Kramek i inni deklarują, że nie zamierzają ustępować rządowi. Jednak wydaje się, że i rząd nie wyczerpał jeszcze arsenału środków stosowanych wobec organizacji pozarządowych. Na przykład Minister Obrony Narodowej Antoni Macierewicz proponuje, aby fundacje były kontrolowane przez służby specjalne. Wszystko wskazuje na to, że na linii sporu pomiędzy rządem a organizacjami pozarządowymi czeka nas wyjątkowo gorąca jesień.

Źródło: onet.pl

Czytaj również:

Zobacz także:

Więcej na temat: