1. Protesty społeczeństwa obywatelskiego w obronie niezależności Konstytucji i ich następstwa
W świetle ostatnich wydarzeń w Polsce, jednym z najbardziej pilnych problemów są ataki na społeczeństwo obywatelskie, podejmowane przez organy administracji rządowej. Krytyczne wobec władzy organizacje pozarządowe (m.in. Obywatele RP, Fundacja Otwarty Dialog, Komitet Obrony Demokracji i Akcja Demokracja) znajdują się pod bezprecedensową presją z powodu swojego sprzeciwu wobec rządowych planów przeprowadzenia reformy sądownictwa oraz zaangażowania w pokojowe protesty społeczne w drugiej połowie lipca 2017 r.
Jak zostało szeroko zrelacjonowane przez międzynarodowe mass media, protesty antyrządowe miały na celu obronę rządów prawa i Konstytucji. Manifestanci sprzeciwiali się zamachowi na niezależność sądownictwa i niezawisłość sędziów wynikającemu z procedowania niezgodnych z konstytucją projektów ustaw. Takie projekty ustaw, przedstawione przez obecną większość parlamentarną (tworzoną przez partię Prawo i Sprawiedliwość) we współpracy z rządem, w swej istocie naruszały trójpodział władzy. Przedstawiciele Fundacji Otwarty Dialog uczestniczyli w tych protestach.
W dn. 21.07.2017 r., Bartosz Kramek, Przewodniczący Rady Fundacji Otwarty Dialog na swoim profilu na Facebooku opublikował notatkę, zawierającą obszerną listę sugerowanych działań nieposłuszeństwa obywatelskiego. Tego samego dnia Fundacja wydała oficjalne oświadczenie dotyczące niedopuszczalności naruszenia Konstytucji i popierające protesty. Fundacja udostępniła również notatkę Bartosza Kramka na swoim profilu na Facebooku.
Znacząca mobilizacja społeczeństwa doprowadziła do zawetowania dwóch z trzech procedowanych ustaw przez prezydenta Andrzeja Dudę, co – na chwilę obecną – w jedynie częściowy, lecz istotny sposób przyczyniło się do powstrzymania tego procesu. Uratowana została niezależność Sądu Najwyższego i Krajowej Rady Sądownictwa, natomiast podpisana została ustawa o ustroju sądów powszechnych, która poddaje te sądy faktycznej kontroli ministra sprawiedliwości.
2. Kampania medialna dezinformacyjno-zniesławiająca skierowana przeciwko społeczeństwu obywatelskiemu jako wrogim obcokrajowcom
Kontrolowana przez partię rządzącą polska telewizja publiczna TVP rozpoczęła zmasowaną kampanię dezinformacyjno-zniesławiającą skierowaną przeciwko ww. Organizacjom oraz – szerzej – wszystkim niezależnym od władzy inicjatywom obywatelskim. Kampania ta opiera się na manipulacjach, półprawdach, a także faktach rażąco sprzecznych z rzeczywistością. Krytyczne organizacje posądzane są o sztuczne wywołanie protestów w obronie sądów i Konstytucji oraz manipulowanie opinią publiczną za pieniądze zza granicy. Kreowany jest obraz wroga zewnętrznego, a ich kluczowi aktywiści przedstawiani są jako agenci innych państw (m.in. Prezydent Fundacji Otwarty Dialog Lyudmyla Kozlovska, obywatelka Ukrainy), zdrajcy Ojczyzny (m.in. Przewodniczący Rady Fundacji Otwarty Dialog Bartosz Kramek), bądź marionetki obcych sił i rządów (m.in. George’a Sorosa, Rosji, a nawet Niemiec i elit brukselskich). Wysuwane i dyskutowane są publicznie – w tym przez kluczowych ministrów polskiego rządu – projekty mające na celu poddanie organizacji pozarządowych specjalnemu nadzorowi, w tym ich kontroli przez służby specjalne oraz ograniczeniu im dostępu do finansowania z zagranicy. Organizacjom tym przypisuje się intencje wywołania krwawej rewolucji i siłowego obalenia rządu w celu realizacji interesów obcych państw i innych aktorów zagranicznych.
Fundacja zajmowała się wcześniej wysyłką na Ukrainę wojskowego nieśmiercionośnego sprzętu ochronnego, m.in. kamizelek kuloodpornych i hełmów; w tym celu uzyskała od władz państwowych specjalną licencję wymaganą przez prawo. Z tego powodu fundacja została oskarżona o handel bronią, co miało, rzekomo, służyć sprowokowaniu polskiego Majdanu [1], [2].
Głosy krytyczne z UE, w tym z Komisji Europejskiej są przedmiotem otwartej pogardy ze strony władz polskich, które nie tylko je odrzucają, ale także próbują nastawić opinię publiczną przeciwko nim, wzmacniając w ten sposób radykalne nastawienie antyeuropejskie i ksenofobiczne.
3. Wzmocnienie ksenofobii i nastrojów antyukraińskich w społeczeństwie
Kampania ta jest prowadzona również przez skrajne organizacje prawicowe i nacjonalistyczne, a ataki te prowadzą do ogromnej fali tzw. mowy nienawiści i gróźb karalnych w Internecie; zdarzają się też incydenty w przestrzeni publicznej, którym często towarzyszy ciche przyzwolenie i niechętna reakcja ze strony organów ścigania. Istotnym aspektem hejtu jest jego często spotykany wymiar ksenofobiczny: obiektom ataków odmawia się prawa do narodowości polskiej, a agresja kierowana jest także przeciwko licznej społeczności Ukraińców w Polsce. Ma to m.in. związek z faktem uczestnictwa zamieszkujących w Polsce obywateli Ukrainy w protestach oraz głośnymi wcześniej akcjami pomocy humanitarnej dla Ukrainy, organizowanej przez Fundację Otwarty Dialog. Efektem tych działań jest ostra polaryzacja społeczeństwa oraz budowanie klimatu, w którym pogłębia się niechęć wobec inicjatyw obywatelskich, uchodźców i imigrantów.
Jednym z obecnych rezultatów agresywnej kampanii medialnej są ataki na członków zespołu Fundacji Otwarty Dialog (w tym byłych współpracowników), członków ich rodzin oraz oficjalnych zwolenników i darczyńców Fundacji (w związku z tymi okolicznościami, organizacja pozarządowa tymczasowo usunęła swoje sprawozdania finansowe, które wcześniej były dostępne na jej stronie internetowej).
Została również opublikowana petycja w internecie wzywająca do wszczęcia postępowania karnego w stosunku do Fundacji Otwarty Dialog.
4. Agresywne głosy rządu
Ataki medialne są wstępem do szykan ze strony administracji rządowej, które przywodzą na myśl metody stosowane w Polsce w czasach komunistycznych, a obecnie – w wielu niedemokratycznych państwach postsowieckich. Członkowie polskiego rządu, m.in. Minister Spraw Wewnętrznych Mariusz Błaszczak, oraz jego zastępca Jarosław Zieliński, Minister-Koordynator Służb Specjalnych Mariusz Kamiński, Minister Spraw Zagranicznych Witold Waszczykowski oraz Minister Obrony Narodowej Antoni Macierewicz publicznie analizują, jakie działania należy podjąć przeciwko poszczególnym organizacjom pozarządowym. W przypadku Fundacji Otwarty Dialog Jarosław Zieliński i Antoni Macierewicz wyrazili opinię, że organizacja jest dziełem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub po prostu służb specjalnych. Fundacja Otwarty Dialog wydaje się być najbardziej publicznie atakowaną organizacją pozarządową spośród wszystkich organizacji, które stały się celem ataków.
W dniu 30 sierpnia 2017 r., Premier Beata Szydło (Prawo i Sprawiedliwość) w wywiadzie prasowym dla Gazety Polskiej stwierdziła, że ostatnie protesty społeczne nie były spontaniczne, lecz dobrze wyreżyserowane i opłacone. Podkreśliła, że konkretne fundacje działają w interesie wpływowych grup zagranicznych i nie poddadzą się łatwo. Odpowiadając na pytanie dziennikarza sugerujące potrzebę reakcji w sprawie Wolnych Obywateli Polski i Fundacji Otwarty Dialog, premier Szydło dodała, że minister spraw zagranicznych poinformował prokuraturę o bezprawnych działaniach Fundacji Otwarty Dialog.
5. Spór z Ministerstwem Spraw Zagranicznych i groźba zawieszenia zarządu Fundacji
W dn. 27 lipca 2017 r., Ministerstwo Spraw Zagranicznych zażądało udzielenia wyjaśnień od Fundacji Otwarty Dialog posądzając ją o nawoływanie do nielegalnych działań i bliżej niesprecyzowane ataki personalne. Pomimo udzielenia przez Fundację obszernych wyjaśnień, w piśmie z dn. 7 sierpnia 2017 r., MSZ, powołując się na swoje uprawnienia nadzorcze, zażądało od Fundacji usunięcia “nielegalnych treści” ze stron internetowych i mediów społecznościowych Fundacji w terminie do 3 dni. Fundacja określa to jednoznacznie jako atak na wolność słowa i niezależność organizacji pozarządowych. Spodziewa się także, że MSZ może podjąć kroki prowadzące do zawieszenia Zarządu Fundacji. Zgodnie z ustawą o fundacjach, w przypadku gdy Fundacja nie spełni tych żądań, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych może złożyć wniosek do sądu, domagając się zawieszenia zarządu Fundacji i ustanowienia zarządu przymusowego.
W dniu 3 października 2017 r. Fundacja Otwarty Dialog została poinformowana przez Sąd Okręgowy w Warszawie, że Minister Spraw Zagranicznych złożył wniosek o wyznaczenie tzw. zarządu przymusowego, który ma zastąpić obecny Zarząd Fundacji. Sąd wyznaczył 7-dniowy termin na wydanie przez Fundację oficjalnego oświadczenia w tej sprawie. Na wniosek sądu Fundacja przedstawiła już swoje oficjalne stanowisko w tej sprawie, wskazując na liczne błędy we wniosku ministra.
6. Kontrola skarbowo-celna
Na wniosek Ministra Koordynatora Służb Specjalnych, skierowany do Ministra Spraw Zagranicznych, w dniu 7 sierpnia 2017 r. władze skarbowe wszczęły specjalną kontrolę skarbowo-celną Fundacji Otwarty Dialog na podstawie bezpośredniego żądania MSZ (pomimo faktu, że różne kontrole zostały już przeprowadzone w poprzednich latach). Według księgowych Fundacji, inspekcja przeprowadzana jest w niespotykany dotąd sposób, biorąc pod uwagę liczbę uczestniczących w kontroli urzędników skarbowych, jej intensywność i zakres wymaganych informacji. Prawie każdego tygodnia różni pracownicy Fundacji są przesłuchiwani w Izbie Administracji Skarbowej w Warszawie. Stwarza to poważne trudności w codziennej pracy organizacji.
7. Prawo Lyudmyly Kozlovskiej do pobytu w Polsce i groźba deportacji
Cudzoziemcy związani z organizacją martwią się o swoje dokumenty pobytowe i prawo do pobytu i pracy w Polsce. Szczególne zaniepokojenie dotyczy osoby Lyudmyly Kozlovskiej, Prezydenta Fundacji Otwarty Dialog, która jako obywatelka Ukrainy, może zostać dość łatwo wydalona z kraju pod pretekstem stanowienia zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego i porządku publicznego zgodnie z ustawą o cudzoziemcach. Taką decyzję może podjąć właściwy wojewoda (szef administracji regionalnej). Może to być uzasadnione poufnym raportem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i może zostać wydana decyzja podlegająca natychmiastowemu wykonaniu (co w praktyce oznacza nakaz opuszczenia kraju).
W takim scenariuszu cudzoziemiec może odwoływać się od decyzji do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, chociaż biorąc pod uwagę obecną sytuację polityczną i fakt, że Szef Urzędu podlega Prezesowi Rady Ministrów, raczej nie jest prawdopodobne, aby decyzja została uchylona. Dopiero wówczas wspomniany cudzoziemiec ma prawo do odwołania się od wcześniejszych decyzji do sądu administracyjnego, ale w praktyce cudzoziemiec może skorzystać z takiego prawa dopiero wtedy, gdy będzie już za granicą.
Istotnym czynnikiem w tej sprawie jest fakt, że wspomniany wyżej raport dotyczący obcokrajowca w Polsce może skutkować zgłoszeniem go przez polskie władze do Systemu Informacyjnego Schengen, a tym samym uniemożliwić mu wjazd i pobyt na terenie wszystkich państw członkowskich strefy Schengen.
Obecnie mechanizmy te i ich użycie przeciwko Lyudmyle Kozlovskiej są szeroko omawiane w internecie przez prawicowych dziennikarzy, blogerów, polityków i ich zwolenników.
8. Żądania posłów radykalnej prawicy
Wrogie działania wobec poszczególnych organizacji pozarządowych i całego krytycznego społeczeństwa obywatelskiego prowadzone są przez prawicowych posłów do rządu polskiego oraz urzędników państwowych w Polsce:
- W dniu 31 lipca 2017 r., Stanisław Pięta, poseł z ramienia Prawa i Sprawiedliwości, wiceprzewodniczący Polsko-Ukraińskiej Grupy Parlamentarnej ogłosił publicznie w bardzo nieuprzejmy sposób, że Fundacja Otwarty Dialog powinna natychmiast opuścić Polskę (wynieść się z Polski), gdyż rzekomo ingeruje w sprawy polskie i niszczy stosunki polsko-ukraińskie..
- Tego samego dnia, Adam Andruszkiewicz, poseł z ramienia partii politycznej Kukiz’15 i lider organizacji nacjonalistycznej Endecja, złożył wniosek do odpowiednich służb [specjalnych], w których zażądał przeprowadzenia kontroli w Fundacji Otwarty Dialog, jako że rzekomo stanowi ona obce i lewicowe zagrożenie dla państwa polskiego. Zapowiedział on, że złoży parlamentarne pisemne zapytanie dotyczące działalności Fundacji.
- W dniu 1 sierpnia 2017 r., Tomasz Rzymkowski, poseł z ramienia partii Kukiz’15 udzielił wywiadu, w którym określił Fundację Otwarty Dialog jako międzynarodówkę rozbójniczą, finansowaną rzekomo przez Sorosa i Rosję w celu wywołania rebelii w Polsce i wezwał do zakazu finansowania organizacji pozarządowych z środków pochodzących z zagranicy
- W dniu 23 sierpnia 2017 r., Dominik Tarczyński, poseł z ramienia partii Prawo i Sprawiedliwość, złożył w prokuraturze zawiadomienie o rzekomym popełnieniu przestępstwa przez Fundację Otwarty Dialog, tj. o dokonaniu próby siłowego obalenia organu konstytucyjnego. Poseł Tarczyński oświadczył, że omówi tę sprawę również z Prokuratorem Generalnym/Ministrem Sprawiedliwości Zbigniewem Ziobrą.
W dniu 7 września 2017 r., grupa posłów z ramienia partii Kukiz’15 (Marek Jakubiak, Adam Andruszkiewicz, Barbara Chrobak, Wojciech Bakun, Paweł Skutecki, Paweł Szramka, Jarosław Sachajko) złożyła pisemne zapytanie do Ministra Spraw Wewnętrznych, domagając się informacji o działaniach podjętych w związku z Fundacją Otwarty Dialog.
9. Oświadczenia międzynarodowych organizacji pozarządowych i Członków PACE
Kilka oświadczeń wydały międzynarodowe organizacje pozarządowe, m.in. Global Ukraine i Centrum Swobód Obywatelskich, a także Członkowie Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, wzywając rząd polski do rozwiązania tej sytuacji i do “przywrócenia porządku konstytucyjnego i zaprzestania szykanowania społeczeństwa obywatelskiego”.
Zobacz także:
- Oświadczenie Fundacji Otwarty Dialog z dn. 21.07.2017 r. ws. demontażu rządów prawa w Polsce
- Oświadczenie ws. decyzji Prezydenta RP z dn. 24 lipca 2017 r. ws. reformy sądownictwa
- Opracowanie: “Informacje na temat bezprecedensowych ataków na organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Polsce“
Czytaj również:
- Gazeta Prawna: MSZ zamierza zaskarżyć decyzję sądu ws. ODF
- Gazeta Wyborcza: Sąd odmówił Waszczykowskiemu, który chciał zawieszenia Zarządu ODF
- Rzeczpospolita: MSZ przegrało w sądzie z Fundacją Otwarty Dialog
- Sąd odmówił MSZ zawieszenia zarządu Fundacji Otwarty Dialog
- Atak na rządy prawa i społeczeństwo obywatelskie w Polsce – debata w ramach konferencji OBWE HDIM 2017
- Polsat News relacjonuje wystąpienie Bartosza Kramka na side evencie OBWE/ODIHR HDIM 2017
- Onet: Rząd nie chce Otwartego Dialogu
- Wirtualna Polska: Fundacja Otwarty Dialog może dostać zarządcę przymusowego
- MSZ wyznaczy Fundacji zarządcę przymusowego? Bartosz Kramek: „Będziemy się bronić”
- Kramek w „Dryjańska naTemat”: Musimy się bronić przed zniszczeniem organizacji pozarządowych. Znamy to z Rosji
- Krytyka Polityczna: Fundacja Otwarty Dialog na celowniku prorządowych mediów
- Fundacja Otwarty Dialog w programie “Teraz Ja!”: Czujemy presję, to łamanie praw człowieka
- Wirtualna Polska o medialnej i rządowej nagonce na ODF. Kramek: „To motywowany politycznie początek represji”