22 i 23 czerwca 2016 Komitet Praw Człowieka ONZ będzie rozważać implementację zobowiązań Kazachstanu zapisanych w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych (ICCPR). Destination Justice i Fundacja Otwarty Dialog zaprezentowały Komitetowi Praw Człowieka ONZ wspólne sprawozdanie, w którym zwracają uwagę na poważne naruszenia prawa do swobody wypowiedzi i rozpowszechniania informacji, chronionego na mocy artykułu 19. Paktu.
Kazachstan, prowadząc represyjną politykę i nadużywając ustawodawstwa, bezpodstawnie ogranicza prawa do swobody wypowiedzi dziennikarzy, prawników, obrońców praw człowieka i krytyków rządu. W ten sposób Kazachstan narusza prawo oraz swoje międzynarodowe zobowiązania.
Kodeks Karny, który wszedł w życie w 2015 roku, zawiera niejasne i upolitycznione zapisy, które są wykorzystywane w celu ścigania dziennikarzy, aktywistów i opozycji politycznej. Zwłaszcza artykuły, dotyczące długoletnich wyroków więzienia za zniesławienie (artykuł 130 Kodeksu Karnego); znieważenie prezydenta lub przedstawicieli władzy (art. 373, 375, 376, 378 KK); ingerencja członków organizacji pozarządowych w działalność organów państwa (art. 403 KK); podżegania do nienawiści na tle rasowym, klasowym, religijnym itd. (artykuł 174 KK); świadome rozpowszechnianie fałszywych informacji (art. 274 KK). Według oficjalnych danych, w okresie od stycznia do listopada 2015 roku, kazachstańskie władze wszczęły 88 spraw na podstawie art. 174 KK i w 67 na podstawie art. 274 KK.
Rząd Kazachstanu nadal przetrzymuje w więzieniu znanego opozycyjnego polityka Vladimira Kozlova, odbywającego wyrok 7,5 roku więzienia, uznanego za winnego podżegania do nienawiści społecznej i obalenia porządku konstytucyjnego. Inne rażące przykłady to sprawy Yaroslava Golyshkina i Gyuzyal Baydalinovej, którzy są skazani za swoją działalność dziennikarską na odpowiednio 1,5 i 8 lat więzienia.
Oprócz Kodeksu Karnego, władze wykorzystują także przepisy Kodeksu Cywilnego o ochronie reputacji (art. 141 i 143 KC) w celu rozprawienia się z opozycyjnymi dziennikarzami drogą wystawiania im bardzo wysokich mandatów. Na przykład, główni redaktorzy portali Nakanune.kz, gazety “Zhas Alash” oraz magazynu ADAM otrzymali kary w wysokości odpowiednio 61 000 euro, 101 000 euro i 126 300 euro. Są to bardzo wysokie kwoty, biorąc pod uwagę fakt, że minimalna płaca w Kazachstanie wynosi 61 euro.
Ponadto, artykuły 451, 453 i 456 Kodeksu postępowania administracyjnego pozwalają władzom na zawieszanie działalność mediów za drobne naruszenia techniczne (w szczególności w przypadkach błędów przy wskazywaniu danych wyjściowych). Niedawno wprowadzone poprawki do ustaw dot. komunikacji, mediów i przeciwdziałania terroryzmowi również dają większe możliwości do zwalczania dysydentów. Na przykład prokuratura może, bez przeprowadzenia procesu sądowego, zawieszać portale internetowe, działalność których będzie uznana za „przestępczą” lub „ekstremistyczną”. Ministerstwo Inwestycji Kazachstanu zostało upoważnione do prowadzenia monitoringu mediów i w razie potrzeby do blokowania rozprzestrzeniania nielegalnych informacji.
Wykorzystując przepisy administracyjne, władze zawieszają działalność wszystkich niechcianych mediów drogą rozpraw sądowych, które często mają charakter tylko formalny i odbywają się z poważnymi naruszeniami zasad sprawiedliwego procesu. W 2012 roku zamknięto działalność 34 niezależnych mediów i zawieszono wydawanie gazet Assandi Times i Pravdivaya gazieta, a także magazynu ADAM Bol. W Kazachstanie nadal są blokowane strony internetowe lub poszczególne artykuły publicystyczne.
Władze Kazachstanu wielokrotnie odmawiały dekryminalizacji artykułów za zniesławienie, znieważenie i rozpowszechnianie fałszywych informacji. Uważają, że konieczne jest, aby zatrzymać próby wykorzystywania swobody słowa przeciwko interesom jednostki, społeczeństwa lub państwa. Władze również wyraziły poparcie dla działań, skierowanych ku zawieszeniu lub zablokowaniu mediów w celu zabezpieczenia ochrony informacji.
Wcześniej, w 2011 roku Komitet Praw Człowieka ONZ zalecał władzom Kazachstanu zmianę prawodawstwa w dziedzinie informacji, wskazując na liczne przypadki prześladowania dziennikarzy, obrońców praw człowieka i aktywistów. Skazanie dziennikarki Gyuzal Baydalinovey i masowe aresztowania aktywistów, którzy wspierali protesty przeciwko reformie regulującej prawo najmu ziemi stały się kolejnym potwierdzeniem, że władze Kazachstanu nie stosują się do zaleceń Komisji ONZ. Wręcz przeciwnie – władze stają się coraz bardziej represyjne i stale naruszają prawa do swobody słowa w Kazachstanie.
Fundacja Otwarty Dialog oraz Destination Justice wzywają Komitet Praw Człowieka ONZ do zalecenia Kazachstanowi:
– natychmiastowego zaprzestania praktyki zastraszania, nękania, aresztowania i ścigania dziennikarzy, blogerów i aktywistów społecznych za korzystanie z prawa do wolności wypowiedzi i informacji;
– natychmiastowego zaprzestania zamykania, zawieszania, blokowania i utrudniania pracy mediów;
– sprawdzania, czy są stosowane skuteczne środki ochrony prawnej, mającej na celu umożliwienie sądom a) rozpatrywania tych wyroków i kar, które zostały wydane/nałożone na podstawie przepisów prawa, niezgodnego z artykułem 19 ICCPR, oraz b) zapewnienia odpowiedniej rekompensaty w przypadkach wydania niesprawiedliwych wyroków.
– zmiany przepisów dotyczących mediów i informacji, zgodnie z międzynarodowymi standardami wolności wypowiedzi.
Bardziej szczegółowa analiza realizacji prawa do swobody słowa w Kazachstanie oraz większą liczbę przykładów naruszeń można znaleźć we wspólnym sprawozdaniu Destination Justice i Fundacji Otwarty Dialog TUTAJ.
Fundacja Otwarty Dialog została założona w 2009 roku i posiada biura w Warszawie (Polska), Kijów (Ukraina) i Brukseli (Belgia). Celem działalności Fundacji jest ochrona praw człowieka, demokracji i rządów prawa w krajach byłego Związku Radzieckiego, ze szczególnym uwzględnieniem największych krajów w regionie: Kazachstanu, Rosji i Ukrainy.
Strona internetowa: https://en.odfoundation.eu/
Organizacja Destination Justice została założona w 2011 roku i posiada biura we Francji i Kambodży. Jest to organizacja zmagająca się z wadliwym działaniem wymiaru sprawiedliwości. To organizacja non-profit, praca której ma na celu wzmocnienie praw człowieka i praworządności poprzez świadczenie usług prawnych dla słabszych grup społecznych i organizacji partnerskich.
Strona internetowa: http://destinationjustice.org/
