Fundacja Otwarty Dialog (ODF) z zadowoleniem przyjmuje wysiłki Parlamentu Europejskiego na rzecz opracowania mechanizmów odpowiedzialności wykorzystujących relacje handlowe między UE a Kirgistanem w celu przeciwdziałania transnarodowym represjom finansowym poprzez użycie sektora finansowego jako broni oraz nadużywanie ram dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT), a także taktykom typu SLAPP stosowanym przez Kirgistan.
Jesteśmy szczególnie wdzięczni Parlamentowi Europejskiemu za uznanie i wsparcie działalności Fundacji Otwarty Dialog, innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz naszych darczyńców, którzy umożliwiają prowadzenie działań na rzecz praw człowieka, monitoringu i pomocy humanitarnej. Przyjęta 9 września 2025 roku rezolucja w sprawie Umowy o wzmocnionym partnerstwie i współpracy między UE a Republiką Kirgiską podkreśla wiele aspektów, w szczególności:
- Nadużywanie ram regulacyjnych dotyczących finansów – rezolucja potępia wykorzystywanie przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu nie w celu rzeczywistego zarządzania ryzykiem, lecz jako narzędzi do ograniczania dostępu do finansowania, zniechęcania darczyńców i uciszania głosów sprzeciwu. Zauważa się w niej, że rządzące elity w Kirgistanie wykorzystują fundusze państwowe i zasoby narodowe do konsolidacji władzy, uciszania krytyków i oporu wobec reform, zamiast zapewniać przejrzystość finansową i odpowiedzialność;
- Stygmatyzację i represyjny nadzór – ustawę o „zagranicznych przedstawicielach” wzorowaną na rosyjskim prawie, wymierzoną w organizacje pozarządowe i niezależne media otrzymujące finansowanie zagraniczne. Środki te nakładają nadmierne obowiązki sprawozdawcze, bariery administracyjne i kary, skutecznie stygmatyzując i nadzorując legalnych działaczy społeczeństwa obywatelskiego oraz ich darczyńców;
- Sprawę Bakai Bank przeciwko ODF jako SLAPP – rezolucja wprost odnosi się do sprawy SLAPP toczącej się w Belgii, wytoczonej przez Bakai Bank OJSC z Kirgistanu przeciwko Fundacji Otwarty Dialog (strony 8 i 11). Parlament potępia takie próby zastraszania prawnego mające na celu uciszenie organizacji monitorujących władzę, zauważając, że:
– Bakai Bank domaga się odszkodowania w wysokości 1 050 000 euro oraz dodatkowych kar finansowych w przypadku niewykonania ewentualnego przyszłego wyroku;
– Bakai Bank odczekał 18 miesięcy od publikacji raportów przed złożeniem pozwu, co sugeruje brak natychmiastowej szkody dla reputacji;
– w lipcu 2025 roku Sąd Handlowy w Brukseli odrzucił wszystkie środki tymczasowe żądane przez powoda w celu usunięcia publikacji ODF z 2023 roku; - Politycznie motywowane zamrażanie aktywów i biurokratyczne nękanie, które służą jako narzędzia prześladowania przedstawicieli opozycji, ograniczania działalności organizacji pozarządowych i tłumienia niezależnego dziennikarstwa;
- Ryzyka związane z nadzorem nad funduszami UE – Parlament podkreślił potrzebę bardziej rygorystycznego monitorowania wykorzystania funduszy unijnych w Kirgistanie, aby zapobiec ich politycznemu nadużywaniu i praniu pieniędzy, co szkodzi zarówno europejskim darczyńcom, jak i lokalnym obrońcom praw człowieka.
Rezolucja ostrzega również, że represje finansowe wymierzone w darczyńców i organizacje społeczeństwa obywatelskiego prowadzą do izolacji przestrzeni obywatelskiej oraz podważają współpracę rozwojową i partnerstwa międzynarodowe.
Poniżej znajdują się bezpośrednie cytaty z rezolucji Parlamentu Europejskiego, które potwierdzają, że darczyńcy lub osoby zapewniające wsparcie finansowe społeczeństwu obywatelskiemu i opozycji są celem prześladowań:
• „zważywszy, że ustawa o ‘zagranicznych przedstawicielach’ wzorowana na rosyjskiej, przyjęta przez parlament kirgiski w marcu 2024 roku, wymaga się od organizacji non-profit, które otrzymują finansowanie z zagranicy i angażują się w szeroko zdefiniowaną działalność polityczną, aby rejestrowały się jako ‘zagraniczni przedstawiciele’; ustawa ta dyskryminuje i stygmatyzuje dziennikarzy, obrońców praw człowieka i innych pracowników sektora non-profit oraz poddaje ich inwazyjnemu nadzorowi, uciążliwym obowiązkom sprawozdawczym i nadmiernym grzywnom; naśladuje represyjne ustawodawstwo innych reżimów autorytarnych i może być uznana za zapowiedź dalszych prób zdławienia niezależnego społeczeństwa obywatelskiego i mediów”;
• „…wzywamy rząd Kirgistanu do uchylenia ustawy o ‘zagranicznych przedstawicielach’ wzorowanej na rosyjskim prawie, która poważnie ogranicza zdolność społeczeństwa obywatelskiego do prowadzenia legalnej działalności w interesie publicznym i do funkcjonowania bez nieuzasadnionej ingerencji i nękania, a także która stoi w sprzeczności z międzynarodowymi zobowiązaniami Kirgistanu wynikającymi z Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz jego zobowiązaniami jako partnera UE w ramach EPCA…”
• „…wzywamy władze Kirgistanu do zintensyfikowania wysiłków w zwalczaniu korupcji i do niewykorzystywania walki z nią jako pretekstu do tłumienia społeczeństwa obywatelskiego i krytyków rządu”;
• „Zdecydowanie potępiamy i wzywamy władze Kirgistanu do zakończenia trwającej i nasilającej się kampanii represji wobec społeczeństwa obywatelskiego oraz wysiłków władz kirgiskich na rzecz tłumienia niezależnych mediów i ograniczania sprzeciwu publicznego poprzez połączenie środków prawnych, administracyjnych i przymusu… wyrażamy uznanie dla kirgiskiego społeczeństwa obywatelskiego i niezależnych mediów, które – mimo prześladowań i ogromnego osobistego ryzyka – pozostają jednym z najbardziej dynamicznych społeczeństw obywatelskich w Azji Centralnej”.
Ustalenia Parlamentu Europejskiego odzwierciedlają szerszy wzorzec konsekwentnie dokumentowany przez Fundację Otwarty Dialog: rosnącą złożoność transnarodowych represji finansowych wymierzonych w głosy sprzeciwu, społeczności diaspory, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, a zwłaszcza ich darczyńców – w tym obywateli Unii Europejskiej. Najbardziej zaawansowane i złożone taktyki represji finansowych zostały wdrożone w Azji Centralnej, Turcji, państwach Zatoki Perskiej, a obecnie coraz częściej obejmują także terytorium Unii Europejskiej.
Szczególne zaniepokojenie budzi wykorzystanie chińskiego systemu nadzoru Geedge Networks, wdrożonego na przykład w Kazachstanie, który umożliwia nielegalny i „przerażający” poziom filtrowania treści cyfrowych, monitoringu w czasie rzeczywistym, skoordynowanych blokad informacyjnych oraz ukierunkowanych prześladowań osób na podstawie ich aktywności w sieci. Władze Kazachstanu, po wcześniejszym zaprzeczaniu, publicznie przyznały się do wykorzystywania tej technologii w celu identyfikacji i lokalizowania krytyków rządu.
Fundacja Otwarty Dialog sama stała się celem tych transnarodowych represji finansowych oraz postępowań typu SLAPP, i to nie tylko ze strony Kirgistanu, ale także kilku innych państw w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Przykładowo, kazachscy funkcjonariusze służb bezpieczeństwa zaczęli działać na terytorium Belgii w ramach sprawy SLAPP będącej odwetem za naszą działalność na rzecz ofiar prześladowań politycznych i naruszeń praw człowieka. Akta belgijskiego sądu potwierdzają, że władze Kazachstanu wysłały funkcjonariuszy pod przykrywką „zwykłych obywateli”, którzy w rzeczywistości byli aktywnymi członkami policji i służb bezpieczeństwa Kazachstanu, „aby uzyskać szeroki zakres danych osobowych w ramach nadzoru dotyczącego zarówno Fundacji, jak i jej prezeski, Lyudmyly Kozlovskiej”. Ta skoordynowana operacja miała na celu zdobycie prywatnych informacji o podróżach, komunikacji i finansach ODF oraz Kozlovskiej, obejmujących Belgię, Unię Europejską i Stany Zjednoczone.
Ten trend naraża nie tylko wrażliwe grupy mniejszościowe na zwiększone ryzyko, ale także pokazuje, jak taki model podważa integralność finansową i danych, bezpieczeństwo łańcuchów dostaw oraz zasadę rządów prawa — ryzyka, które mogą przenikać do Unii Europejskiej poprzez zakupy technologiczne, zależności dostawców i współpracę regulacyjną.
Ten niepokojący trend zagraża nie tylko obrońcom praw człowieka i niezależnym organizacjom, ale także integralności systemów finansowych, bezpieczeństwu danych, odporności łańcuchów dostaw i rządom prawa w całej Unii Europejskiej.
Czytaj również:
- Sąd w Brukseli odrzuca próbę cenzurowania publikacji o obchodzeniu sankcji (8.08.2025)
- SLAPP i transnarodowe represje finansowe w Belgii/UE i Stanach Zjednoczonych: sprawa przeciwko Lyudmyle Kozlovskiej i Fundacji Otwarty Dialog (11.06.2025)
- Cena za ujawnienie naruszeń sankcji: atak prawny banku Bakai na Fundację Otwarty Dialog (4.03.2025)
- Stanowisko wobec Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej w sprawie obchodzenia sankcji (3.07.2023)
- Wspólnicy Rosji w wojnie przeciwko Ukrainie: Kazachstan i Kirgistan – niezawodne zaplecze armii rosyjskiej (9.05.2023)
