W ramach Warszawskiej Konferencji Wymiaru Ludzkiego (WHDC) 2023 odbywającej się w dniu 6 października 2023 r. z inicjatywy Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE, Zgromadzenie Parlamentarne OBWE zorganizowało wydarzenie towarzyszące pt. ”Integrating civil society in the work of national parliaments” („Włączenie społeczeństwa obywatelskiego w prace parlamentów krajowych”). Przewodniczący Rady Fundacji Otwarty Dialog Bartosz Kramek został zaproszony do wygłoszenia wystąpienia w oparciu o działalność i doświadczenia Fundacji.
W oficjalnym zaproszeniu i podsumowaniu wydarzenia opublikowanym przez OBWE czytamy:
Zgromadzenie Parlamentarne OBWE gromadzi cyklicznie ponad 300 przedstawicieli parlamentów krajowych w celu prowadzenia dialogu na temat aktualnych kwestii dotyczących regionu. Kluczowymi zagadnieniami o priorytetowym znaczeniu, regularnie omawianymi w ramach Trzeciego Komitetu Ogólnego Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE są kwestie demokracji, praw człowieka oraz kwestii i zagadnień związanych z demokracją.
Ponadto każdego roku na dorocznych sesjach Zgromadzenie Parlamentarne OBWE przyjmuje deklarację zawierającą szeroki zakres rekomendacji skierowanych do władz krajowych, w tym zaleceń dotyczących wzmocnienia dialogu z podmiotami społeczeństwa obywatelskiego.
Wspomniane wydarzenie towarzyszące będzie okazją do przedstawienia wniosków z Deklaracji z Vancouver 2023, poinformowania dyplomatów OBWE i podmiotów społeczeństwa obywatelskiego o rezolucji w sprawie roli parlamentów krajowych w zwiększaniu udziału społeczeństwa obywatelskiego w procesach parlamentarnych i decyzyjnych oraz uzyskania ich opinii, a także ich udziału w nadchodzącej dorocznej sesji Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE w Bukareszcie w 2024 r. (29 czerwca – 3 lipca 2024 r.).
Ponadto wydarzenie to umożliwi wymianę informacji na temat dobrych praktyk, zdobytych doświadczeń i nowatorskich sposobów, w jakie parlamenty krajowe, a także międzynarodowe fora parlamentarne (takie jak Zgromadzenie Parlamentarne OBWE) mogą lepiej integrować społeczeństwo obywatelskie w ramach swojej pracy. Zgromadzenie Parlamentarne OBWE ma przyjemność zaprosić na wydarzenie towarzyszące pt. ”Integrating civil society in the work of national parliaments” („Włączenie społeczeństwa obywatelskiego w prace parlamentów krajowych”) podczas Konferencji Wymiaru Ludzkiego (Warsaw Human Dimension Conference ) odbywającej się w 2023 r. w Warszawie.
Zgromadzenie Parlamentarne OBWE ma nadzieję na aktywną dyskusję na priorytetowe tematy oraz informacje zwrotne na temat działań Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE w zakresie praw człowieka i demokracji oraz zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego.
CELE: Wydarzenie będzie okazją do omówienia nowatorskich podejść do integracji wysiłków społeczeństwa obywatelskiego z pracą parlamentów krajowych. W szczególności wydarzenie będzie miało na celu:
- Przedstawienie wniosków z dorocznej sesji Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE w Vancouver w 2023 r.;
- Zapewnienie platformy do wymiany dobrych praktyk, zdobytych doświadczeń i nowatorskich sposobów, w jakie parlamenty krajowe i międzyparlamentarne organizacje mogą lepiej integrować społeczeństwo obywatelskie w swojej pracy;
- Podniesienie świadomości na temat narzędzi i mechanizmów Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE służących promowaniu roli społeczeństwa obywatelskiego w pracy parlamentów narodowych.
Gospodarzem wydarzenia jest Kyriakos Hadjiyianni, wiceprzewodniczący Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE, poseł cypryjskiego parlamentu.
W panelu zasiądą:
- Andrew Gardner – zastępca dyrektora Departamentu Praw Człowieka, Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE (ODIHR),
- Ivana Korajlić – dyrektor wykonawczy Transparency International w Bośni i Hercegowinie,
- Nana Kalandadze – kierownik programowy, Regional Europe Programme (Program Europa Regionalna), Międzynarodowy Instytut na rzecz Demokracji i Pomocy Wyborczej (IDEA),
- Bartosz Kramek, Przewodniczący Rady Fundacji Otwarty Dialog.
W ramach wydarzenia Bartosz Kramek, Przewodniczący Rady Fundacji Otwarty Dialog wygłosił oświadczenie, w którym podkreślił znaczenie strukturalnego, przejrzystego i skutecznego mechanizmu umożliwiającego przedstawicielom społeczeństwa obywatelskiego prowadzenie działań rzeczniczych w parlamentach krajowych oraz w organizacjach międzynarodowych. Poniżej zamieszczamy fragmenty jego wystąpienia.
Swoje wystąpienie Bartosz Kramek rozpoczął od nakreślenia naszych podstawowych przekonań: „Wierzymy, że zaangażowanie podmiotów społeczeństwa obywatelskiego ma zasadnicze znaczenie dla wzmocnienia zdolności systemów demokratycznych – zarówno na poziomie krajowym, jak i ponadnarodowym – by móc przeciwstawić się nadużyciom i atakom agresywnych państw: czy to reżimów totalitarnych, autorytarnych czy hybrydowych / źle funkcjonujących demokracji (którą jest, niestety, państwo goszczące nasze obrady, czyli dzisiejsza Polska lub jej sojusznik – Węgry), niezależnie od pojęcia, którym się posłużymy, by je nazwać”.
„Zapewnienie społeczeństwu obywatelskiemu bezproblemowego dostępu do posiedzeń parlamentarnych oraz instytucji ponadnarodowych w celu informowania parlamentarzystów o pojawiających się zagrożeniach dla społeczeństw demokratycznych ma kluczowe znaczenie” – mówił dalej Bartosz Kramek.
Następnie nakreślił główne przeszkody stojące przed organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w tym zakresie: „Ogólnie rzecz biorąc, przepisy proceduralne (regulujące dostęp do posiedzeń parlamentarnych, zgromadzeń ponadnarodowych oraz prowadzonych prac) powinny być bardziej przejrzyste i mniej uznaniowe. Wzorem do naśladowania może i – naszym zdaniem wręcz powinien – być system stosowany przez Parlament Europejski. Niezbędny jest rejestr służący przejrzystości, zarządzany przez apolityczny organ odpowiedzialny za udzielanie akredytacji i dostęp do miejsca obrad”.
„Uzyskanie akredytacji powinno zależeć od spełnienia kryteriów formalnych zamiast polegać wyłącznie na „sponsorowaniu” przez członków danego zgromadzenia czy –jak na przykład ma to miejsce w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy – niezwykle rzadkim, dyskryminującym przypadku reprezentacji w pięciu państwach członkowskich Rady Europy. Akredytacja powinna być odnawiana co roku, rozpatrywanie wniosków powinno odbywać się w trybie ciągłym i umożliwiać dostęp do wszystkich pomieszczeń w celu ułatwienia osobistych spotkań z posłami i członkami personelu. W szczególności przedstawicielom społeczeństwa obywatelskiego powinno się umożliwić niedyskryminowany dostęp do powierzchni ogólnodostępnych na terenie parlamentów i miejsc odbywania zgromadzeń w celu prowadzenia działań na rzecz praw człowieka, niezależnie od wcześniej przydzielonego posła, który nie zawsze jest w stanie tym osobom towarzyszyć”.
Bartosz Kramek wspomniał następnie o atakach, na które społeczeństwo obywatelskie jest narażone w parlamentach:
„Utrudnianie dostępu do pomieszczeń i posiedzeń parlamentów czy sesji zgromadzeń (takich jak Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy czy OBWE) są nadal poważnym problemem. Uważamy, że żaden parlamentarzysta ani grupa parlamentarzystów nie powinna aktywnie dążyć do uniemożliwienia aktywistom wejścia do pomieszczeń, w których odbywają się zgromadzenia, sesje czy wszelkiego rodzaju formalne i nieformalne posiedzenia. Nie wolno utrudniać pracy organizacjom społeczeństwa obywatelskiego, nawet jeśli niektórzy posłowie nie podzielają ich poglądów czy programu.
Ataki na społeczeństwo obywatelskie mogą również przybierać formę oszczerstw – nieprawdziwych i krzywdzących wypowiedzi dyplomatów, posłów i lobbystów wspierających autokratów i kleptokratów. Nierzadko można niestety spotkać się z niedopuszczalnymi i bezpodstawnymi zarzutami wobec organizacji społeczeństwa obywatelskiego, a nawet wobec współpracujących z nimi posłów, formułowanymi przez innych posłów w celu podważenia tej współpracy. Nadużyć władzy wobec głosów krytycznych dopuszczają się przeważnie dyplomaci i posłowie reprezentujący państwa niedemokratyczne (takie jak Rosja, Kazachstan czy Azerbejdżan, ostatnio także Polska). Mogą oni również wywierać wpływ na swoich kolegów z państw demokratycznych, budując w nich uprzedzenia”.
Bartosz Kramek wspomniał następnie o doświadczeniach ODF w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy:
„W 2017 roku staliśmy się celem ataków przedstawicieli polskiego rządu PiS, którego działania zostały ostro skrytykowane w kilku rezolucjach Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w sprawie praworządności w Polsce, w tym w rezolucji w sprawie niezawisłości sędziów przyjętej 26 stycznia 2021 r. Pan Mularczyk wspierany przez swojego brytyjskiego sojusznika, konserwatystę Iana Liddell-Graingera, zapoczątkował szereg działań opartych na manipulacyjnych i nieprawdziwych twierdzeniach (w tym rzekomych naruszeniach regulaminu Zgromadzenia), by zablokować naszą kampanię rzeczniczą w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy. Oskarżał nas o „dyktowanie” rzekomo „antypolskich” poprawek do rezolucji, a nawet o wpływanie w inny sposób (m.in. zachętami finansowymi, czyli łapownictwem) na działania posłów opowiadających się za przyjęciem rezolucji. Te bezpodstawne zarzuty doprowadziły szczęśliwie do tymczasowego dyscyplinarnego zakazu wypowiadania się Mularczyka na forum Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy (czerwiec-wrzesień 2021 r.).
Jego celem było jak najbardziej ograniczenie wpływu organizacji pozarządowych na Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy i wykluczenie niewygodnych organizacji z jego prac. W przeciwieństwie do Sejmu (niższej izby polskiego parlamentu), Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy nie jest otoczone płotami i barierkami, a jego przywódcy – w przeciwieństwie do Marszałka Sejmu i Komendanta Straży Marszałkowskiej – nie wzbraniają wstępu działaczom obywatelskim”.
Swoje wystąpienie Bartosz Kramek zakończył kilkoma konkretnymi zaleceniami:
„Co należy zrobić, aby chronić społeczeństwo obywatelskie przed takimi atakami? Kluczem jest odpowiedzialność. Kodeksy postępowania powinny zakazywać takich działań i zawierać mechanizmy pociągania do odpowiedzialności za tego rodzaju nadużycia. Przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego powinni móc złożyć skargę, która zostanie rozpatrzona przez niezależny organ uprawniony do nakładania lub przynajmniej zalecania konkretnie określonych sankcji.
(…)
Ponadto powinien istnieć jasny obowiązek nałożony na każdą osobę rejestrującą się w rejestrze służącym przejrzystości, by ujawniała wszelkie powiązania/zależności zawodowe z organami rządowymi lub innymi instytucjami państwowymi i publicznymi pod sankcją skreślenia z rejestru.
(…)
Ważnym aspektem, o którym nie należy zapominać, jest proces organizacji misji obserwacyjnych w krajach trzecich i współpraca z organizacjami pozarządowymi w tym zakresie. Skład delegacji i plan ich działań powinny być znane z dużym wyprzedzeniem, a organizacje pozarządowe powinny mieć możliwość spotkania się z zagranicznymi politykami – członkami delegacji. W tym kontekście ważne jest również stosowanie zasady ograniczonego zaufania do niedemokratycznych (lub nie w pełni demokratycznych) rządów, które mogą promować własne organizacje (tzw. GONGO – organizacje „pozarządowe” sponsorowane i wspierane przez rząd) kosztem prześladowanych organizacji społeczeństwa obywatelskiego będących faktycznymi organizacjami pozarządowymi.
Na koniec – procedury i regulacje to zaledwie jedna strona medalu. Drugą jest indywidualna gotowość posłów do spotkań, słuchania i angażowania się w obronę praw człowieka, rządów prawa i demokracji. Potrzebujemy tego bardziej niż kiedykolwiek”.
Czytaj również:
