21 lutego 2024 r. odbyło się obywatelskie wysłuchanie kandydatów na Prokuratora Krajowego. Zorganizowały je Akcja Demokracja, Fundacja Otwarty Dialog, Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris i Stowarzyszenie Skwer Władysława Bartoszewskiego oraz Video-KOD.
Wysłuchanie miało na celu:
- odbudowę zaufania obywateli do prokuratury jako kluczowej służby publicznej stojącej na straży praworządności;
- zwiększenie partycypacji obywatelskiej w procesie wyboru kandydatów;
- uzyskanie rekomendacji środowisk obywatelskich w toczącym się, oficjalnym procesie konkursowym;
- promocję wysłuchań obywatelskich jako pożądanej formy udziału obywateli w życiu publicznym.
Do udziału w wydarzeniu zostali zaproszeni wszyscy kandydaci, spośród których udział wzięli ostatecznie prok. Ewa Wrzosek i prok. Dariusz Korneluk.
Wysłuchanie przybrało formułę debaty podzielonej na dwa bloki: w pierwszym z nich kandydaci odpowiadali na pytania moderatorów, w drugim – byli “przesłuchiwani” przez publiczność na miejscu oraz internautów. W bloku moderatorskim przygotowaliśmy szereg pytań zgrupowanych w następujących obszarach tematycznych:
- przywrócenie praworządności i odpowiedzialność na nadużycia władzy w prokuraturze w latach 2015-2023;
- funkcjonowanie prokuratury;
- otoczenie polityczne i europejskie/międzynarodowe;
- obywatel (jako pracodawca i “klient”) i społeczeństwo obywatelskie;
- prawa człowieka (gwarancje ochrony);
- spojrzenie w przyszłość: docelowy model prokuratury i procesu karnego.
Debatę moderowali dziennikarze Jacek Żakowski (TOK FM) i Mariusz Jałoszewski (OKO.press) oraz adw. Ewa Marcjoniak (Defensor Iuris) i Jakub Kocjan (Akcja Demokracja).
Wysłuchanie zakończyło podsumowanie i uwagi końcowe wygłoszone przez dwoje wybitnych ekspertów: prof. Monikę Płatek i prof. Mirosława Wyrzykowskiego.
Profesor Płatek podkreśliła rolę organizacji pozarządowych w procesie kontroli obywatelskiej oraz systemowe, lekceważące i często pogardliwe względem obywateli funkcjonowanie polskiej prokuratury z uwagi na podejście zakorzenione przez wiele lat podejście wielu prokuratorów. Areszty wydobywcze, fałszywe oskarżenia i doprowadzanie do skazywania niewinnych osób są – zdaniem prof. Płatek – prawdziwą plamą podważającą szczerość deklaracji o służeniu Konstytucji i obywatelom.
Profesor Wyrzykowski zwrócił uwagę na konieczność cyklicznej organizacji wysłuchań obywatelskich i publicznego rozliczenia deklaracji składanych przez obecnych kandydatów po roku, w przypadku gdy któryś z nich obejmie stanowisko Prokuratora Krajowego. Wskazał także na odwieczny problem braku odpowiedzialności prokuratorów i sędziów za podejmowane decyzje – pomimo deklaracji zmian składanych na przestrzeni lat w tym zakresie. Zachęcał również, by przepisy regulujące działanie prokuratury zawsze interpretować z perspektywy konstytucyjnej.
Do kluczowych zagadnień i jednocześnie zobowiązań podjętych przez kandydatów należały m.in. kwestie położenia kresu patologii nieuzasadnionych i przewlekłych tymczasowych aresztowań (w tym na rzecz wolnościowych, mniej inwazyjnych środków zapobiegawczych) oraz rozliczeń nielegalnych pushbacków wymierzonych w uchodźców i migrantów na granicy z Białorusią (z zastrzeżeniem utrzymywania twardego kursu wobec faktycznych przemytników), jak również promowanie kultury osobistej odpowiedzialności za podejmowane przez prokuratorów decyzje. Uczestnicy wysłuchania zgodzili się również, że prokuratura powinna stać bliżej obywateli, a prokurator, począwszy od wydawanych oświadczeń, powinien zawsze występować pod nazwiskiem – nie ukrywając się za instytucjonalnym parawanem.
W wydarzeniu wzięło udział ok. 100 osób, a dzięki transmisjom online i późniejszym odtworzeniom, do chwili obecnej wysłuchanie obejrzało ok. 30 000 osób (dane na podstawie wyświetleń nagrania w serwisach OKO.press, Video-KOD, Włodek Ciejka TV i Radio Rebeliant). Telewizyjne relacje z wydarzenia przeprowadziły TVN24 i TVP Info.
Prokuratorzy Ewa Wrzosek i prokurator Dariusz Korneluk zaprezentowali wizję prokuratury otwartej i praworządnej, a nade wszystko – niezależnej i chroniącej prawa człowieka. W ocenie organizatorów, prokuratura zwrócona frontem do obywatela, a nie politycznych mocodawców, jest wartością nie do przecenienia.
Zachęcamy do obejrzenia transmisji z wydarzenia:
W mediach:
- Monitor Konstytucyjny: Podsumowanie i zapis video pierwszego w historii obywatelskiego wysłuchania kandydatów na Prokuratora Krajowego (29.02.2024)
- NGO.pl: Wysłuchanie obywatelskie kandydatów na Prokuratora Krajowego [podsumowanie] (29.02.2024)
- Onet: Pięcioro kandydatów na stanowisko prokuratora krajowego (20.02.2024)
- OKO.press: Pięcioro kandydatów na prokuratora krajowego. To członkowie Lex Super Omnia i prokuratorzy od Ziobry (19.02.2024)
