Szwedzka Yle ujawnia, że fińska firma wyeksportowała sprzęt radarowy do Kazachstanu. Pojawiło się kilka pytań dotyczących tego sprzętu. Czy radar powietrzny został przekazany do Rosji, czy też jest używany przez rosyjskie siły powietrzne w Kazachstanie?
Na początku 2023 r. fińskie służby celne otrzymały przesyłkę o wadze 2,5 tony, która miała być wysłana na Litwę. Zgodnie z deklaracją celną przesyłka została tam przewieziona, a stamtąd – przez granicę – na Białoruś.
Sześć miesięcy później szwedzka Yle uzyskała wyciek litewskich dokumentów celnych dotyczących przesyłki. Zgodnie z dokumentami był to sprzęt radarowy, który fińska firma eksportowała przez Litwę do Kazachstanu.
W serii “Pod radarem: Oszustwa eksportowe do Rosji” odkrywamy kilka dziwactw związanych z tym transportem.
Rosja może być zainteresowana sprzętem radarowym. Dlatego eksport do Kazachstanu budzi zainteresowanie. Sprzęt radarowy znajduje się na liście sankcji UE wobec Rosji.
W związku z tym zabronione jest wysyłanie sprzętu radarowego bezpośrednio z UE i Finlandii do Rosji. Transport do Rosji można jednak zorganizować przez Kazachstan.
Okazuje się, że dokumenty celne rodzą więcej pytań, ponieważ otrzymujemy więcej informacji. Ponadto dowiadujemy się o innych interesujących dokumentach.
Szwedzka Yle otrzymała dokumenty celne od litewskiego dziennikarza śledczego Šarūnasa Černiauskasa z Wilna. Jest on dyrektorem litewskiego Centrum Dziennikarstwa Śledczego “Siena”.
Šarūnas uzyskał również oficjalny dokument z Kazachstanu, według którego kazachska firma, która importowała sprzęt, otrzymała licencję importową.
– Otrzymali licencję na import tego konkretnego sprzętu z Finlandii.
Gdy prosimy eksperta o ocenę rodzaju sprzętu radarowego, okazuje się, że licencja jest ważna. Ale czy rzeczywiście sprzęt radarowy został przekazany do Rosji?
Kazachstan przekazuje do Rosji towary objęte sankcjami
Kazachstan jest znany z reeksportu do Rosji towarów objętych sankcjami. Lyudmyla Kozlovska pochodzi z Ukrainy i kieruje Fundacją Otwarty Dialog w Brukseli. Zajmuje się ona między innymi badaniem sposobów obchodzenia sankcji.
“Kazachstan i Kirgistan są bramą dla towarów objętych sankcjami do Rosji” – mówi Lyudmyla Kozlovska.
Eksport radarów i systemów nawigacyjnych z Kazachstanu do Rosji gwałtownie wzrósł w 2022 r. z bardzo małej kwoty do wartości 4,9 mln USD.
– Dlaczego Kazachstan nagle stał się głównym sprzedawcą tego sprzętu?
Ta sama przesyłka radarowa została odprawiona na różne sposoby
Kiedy porównamy litewskie statystyki celne z danymi celnymi z Kazachstanu, coś jest nie tak. Ta sama dostawa sprzętu radarowego z Finlandii została odprawiona na różne sposoby.
Według litewskich służb celnych sprzęt radarowy z Finlandii waży 2,5 tony i jest wart 1,3 miliona euro; według kazachskich służb celnych ten sam sprzęt radarowy waży 8,1 tony i jest wart 2 miliony euro.
Po drodze coś się wydarzyło. Radar stał się zarówno cięższy, jak i droższy. Lyudmyla Kozlovska podejrzewa, że część przesyłki została wysłana z Kazachstanu.
– Wszystko powinno zostać w Kazachstanie, ale problem polega na tym, że nie mamy co do tego pewności.
Radar do wykrywania dronów i pocisków rakietowych
Według eksperta w dziedzinie sprzętu radarowego, sprzęt z Finlandii może być wykorzystywany zarówno do celów cywilnych, jak i wojskowych, takich jak wykrywanie dronów i pocisków rakietowych.
Ekspert pragnie pozostać anonimowy, ponieważ pracuje nad wrażliwymi kwestiami związanymi z obronnością i bezpieczeństwem.
Nasz ekspert twierdzi, że w Rosji może brakować radarów do celów wojskowych.
– W związku z tym może pojawić się popyt na te części.
Fińska firma radarowa jest głównie własnością zachodniej spółki giełdowej, w której mniejszościowymi udziałowcami są Finowie o rosyjskich korzeniach.
Ponieważ fińskie władze nie podejrzewają firmy radarowej o żadne przestępstwo, nie ujawniamy jej nazwy ani adresu.
Myśliwce na lotnisku
Firma zapewnia nas mailowo, że radar został wysłany do Kazachstanu i jest przeznaczony do użytku cywilnego na lotnisku Shymkent w południowo-wschodnim Kazachstanie.
Zdjęcie satelitarne pokazuje, że na lotnisku w Szymkencie znajdują się miejsca parkingowe dla myśliwców. Wydaje się, że w jednym miejscu namalowano rosyjską flagę.
Pokazujemy zdjęcia Pekce Toveri, emerytowanemu generałowi dywizji i byłemu szefowi wywiadu Sztabu Generalnego.
– To znak, że rosyjskie siły powietrzne są na miejscu i korzystają z lotniska.
Rosyjskie myśliwce mają bazy lotnicze w Kazachstanie i mogą korzystać z lotniska w Szymkencie. Kraje mają podpisaną umowę obronną dotyczącą wspólnego systemu obrony powietrznej.
Ani kazachska firma, która otrzymała radar obrony powietrznej, ani agencja, która go zamówiła, ani lotnisko w Szymkencie nie odpowiedziały na nasze pytania.
Nasze dochodzenie wskazuje, że sprzęt radarowy z Finlandii może być wykorzystywany do celów wojskowych przez rosyjskie siły powietrzne w Kazachstanie.
Inną możliwością jest to, że część przesyłki trafiła do Szymkentu, ale części radaru również zostały przetransportowane do Rosji.
Nie tylko podejrzana elektronika omija sankcje: w serii szwedzkiej Yle “Pod radarem – Oszustwa eksportowe do Rosji” ujawniamy, w jaki sposób firmy i osoby prywatne obchodzą zarówno sankcje, jak i swoją moralną odpowiedzialność.
Źródło: svenska.yle.fi
