22 i 23 czerwca 2016 r. Komitet Praw Człowieka ONZ – ciało monitorujące implementację praw zapisanych w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych (ICCPR) – po raz drugi od czasu, kiedy Kazachstan jest stroną ICCPR, zbadał stan przestrzegania politycznych i obywatelskich praw w tym kraju.
Rząd Kazachstanu przedłożył wstępny okresowy raport do Komitetu w 2009 roku, który następnie został poddany przeglądowi w 2011 roku. Już wtedy eksperci ONZ wyrazili swoje obawy dotyczące zawodności państwa na polu zapewnienia swobody wypowiedzi, chronionej na mocy artykułu 19. Paktu. Zarekomendowano Kazachstanowi „dokonanie przeglądu przepisów dotyczących zniesławienia i zniewagi, aby upewnić się, ze są one w pełni zgodne z postanowieniami Paktu”. Co więcej, zauważono, że „państwo będące stroną powinno zaniechać wykorzystywania swoich praw dotyczących zniesławienia wyłącznie dla celów nękania lub zastraszania jednostek, dziennikarzy i obrońców praw człowieka”.
Przy okazji drugiego periodycznego raportu, który poprzedziła masakra zhanaozeńska, rozprawa z mediami i nadużycia w stosunku do protestujących w związku z planowaną reformą regulującą prawa najmu ziemi w Kazachstanie, Destination Justice i Fundacja Otwarty Dialog przedłożyły wspólne sprawozdanie do Komitetu Praw Człowieka ONZ, celem udzielenia dokładnych informacji na temat realizacji prawa do swobody wypowiedzi w Kazachstanie.
Destination Justice i Fundacja Otwarty Dialog ujawniły, że od czasu pierwszego przeglądu sytuacja w Kazachstanie uległa pogorszeniu. Nie mając uzasadnienia Astana ogranicza prawa do wolności wyrażania opinii i partycypacji politycznej. Dlatego z zadowoleniem przyjmujemy zdecydowane stanowisko członków Komitetu odnośnie implementacji przez Kazachstan zobowiązań nałożonych na kraj przez ICCPR, w tym dotyczących wolności ekspresji i praw politycznych. Cieszymy się z faktu, że wiele wyrażonych przez nas obaw znalazło swoje odbicie w wypowiedziach i pytaniach członków Komitetu, które padały w czasach interaktywnego dialogu.
W szczególności na docenienie zasługuje poruszenie przez Komitet, będącej przedmiotem wielu debat, kwestii niejasnych i nieprecyzyjnych artykułów dotyczących ekstremizmu oraz podżegania do nienawiści na tle rasowym, klasowym, religijnym itd. Oba te obszary były często wykorzystywane przez władzę w celu uciszenia społeczeństwa obywatelskiego, niezależnych mediów i opozycji politycznej. Komitet przytoczył też sprawę Vladimira Kozlova, by zademonstrować, jak tego rodzaju oskarżenia mogą zostać użyte przeciwko partiom opozycyjnym bądź aktywistom. Fundacja Otwarty Dialog od dawna już wzywała społeczność międzynarodową do konkretnego zaadresowania władz Kazachstanu w tym zakresie.
Eksperci, będący członkami Komitetu, jeszcze raz wyrazili zaniepokojenie w związku z prewencyjnymi aresztami i zatrzymaniami, których dokonywały służby policyjne przed i w czasie protestów dt. reformy regulującej prawo najmu ziemi w Kazachstanie, do których doszło 21 maja 2016 roku, domagając się jednocześnie podania podstawy prawnej podjętych działań i zwracając uwagę na ich niepokojące skutki. Fundacja Otwarty Dialog otwarcie krytykowała masowe zatrzymania, stosowane, by zniechęcić ludzi do korzystania z prawa do wolności wypowiedzi i pokojowych zgromadzeń.
Co więcej, Fundacja Otwarty Dialog i Destination Justice wręczyły ekspertom zaktualizowaną listę aktywistów, dziennikarzy i blogerów, ostatnio zatrzymanych i aresztowanych za wyrażanie krytycznych opinii o planowanej reformie rolnej bądź wspierających protesty (w niektórych przypadkach wyłącznie online na profilach społecznościowych).
Wiele z komentarzy poczynionych przez członków Komitetu nawiązywało do rodzącego wiele pytań zakazu działalności i zamknięcia niezależnych mediów, oficjalnie motywowanych drobnymi wykroczeniami; lub do wymierzania kar niewspółmiernych do winy dziennikarzom, oskarżanym na podstawie przepisu o zniesławienie bądź za świadome rozpowszechnianie fałszywych informacji.
Wreszcie, w ostatnim czasie wprowadzona ustawa dt. komunikacji, także analizowana we wspólnym sprawozdaniu ODF i Destination Justice, budzi poważne obawy dotyczące ochrony prywatności danych i rosnącej kontroli państwowej nad prywatną korespondencją obywateli.
W celu otrzymania bardziej szczegółowych informacji prosimy o kontakt:
Anna Koj, koordynatorka biura Fundacji Otwarty Dialog w Brukseli: [email protected]
Silvia Palomba, szefowa francuskiego biura Destination Justice: [email protected]