Syrym Shalabayev, krewny kazachstańskiego polityka opozycyjnego Mukhtara Ablyazova, jest oskarżony w ramach postępowania w sprawie „defraudacji środków kazachstańskiego Banku BTA“. Organizacje obrony praw człowieka podkreślają kontekst polityczny tej sprawy. Na Litwie rozpatrywane są wnioski Kazachstanu i Ukrainy o ekstradycję Syryma Shalabayeva.
Podstawę dla ukraińskiego wniosku o ekstradycję Shalabayeva stanowi list sławetnego prokuratora Vladimira Guzyrya, którego dziennikarze przyłapali na tuszowaniu korupcji w Prokuratorze Generalnej. Vladimir Guzyr wydał wniosek, w którym stwierdził, że ściganie karne Shalabayeva jest „legalne“ i „zasadne“. Poinformował o tym w liście do Vitaliya Kasko, zastępcy Prokuratora Generalnego, który zajmował się m.in. kwestiami międzynarodowej współpracy prawnej. Sam Kasko niedawno zrezygnował ze stanowiska, wydając oświadczenie o „wyczerpaniu możliwości“ w walce przeciwko korupcji na dużą skalę oraz odpowiedzialnością zbiorową w Prokuraturze Generalnej Ukrainy (GPU).
Szef wydziału międzynarodowej współpracy prawnej GPU Aleksandr Kovalenko poinformował, że jego wydział pełni wyłącznie „funkcje mediacyjne“ i „nie sprawdza“, czy istnieją podstawy dla wniosków o ekstradycję. Według niego, wydział zwrócił się z prośbą o dostarczenie odpowiedniego uzasadnienia dla wszczęcia postępowania karnego przeciwko Shalabayevowi.
W rezultacie, zastępca Prokuratora Generalnego Vitaliy Kasko wydał polecenie sprawdzenia zasadności wniosku o ekstradycję Shalabayeva. W odpowiedzi, w dniu 01.07.2015 r. Vladimir Guzyr (wówczas zastępca Prokuratora Generalnego), pisemnie odpowiedział Vitaliyovi Kasko o „decyzji“, zgodnie z którą „w trakcie badania postępowania karnego naruszeń KPK Ukrainy nie stwierdzono, (…) a wniosek o ekstradycję S. B. Shalabayeva jest zgodny z prawem i zasadny“.
Następnie, w dniu 19.08.2015 r. Vitaliy Kasko podpisał wniosek do władz litewskich o ekstradycję Syryma Shalabayeva.
List Guzyra, który stał się podstawą wniosku o ekstradycję Shalabayeva, został opublikowany w dniu 15.02.2016 r. przez samego Kasko w odpowiedzi na wniosek posła Yegora Soboleva. W tym samym dniu Vitaliy Kasko zrezygnował ze pełnionej funkcji, mówiąc: „Rządzi tu nie sprawiedliwość i litera prawa, lecz samowoli i bezprawie (…) Za maską rzekomo zreformowanej instytucji kryje się ten sam stary nadzór polityczny, bezpośredni i całkowity nacisk na śledczych i prokuratorów, celowa degradacja zawodowa, bezczynność i bezkarność. Przy obecnym kierownictwie, organy ścigania (…) ostatecznie przekształciły się w narzędzie do politycznego zastraszania i zarabiania. Nie mogę i nie chcę być częścią instytucji, która zamiast ochrony prawa dopuszcza się całkowitego bezprawia i toleruje je“.
Kasko był jednym z tych, z którym UE wiązała swoje nadzieje na walkę z korupcją w prokuraturze ukraińskiej. To on prowadził śledztwo w słynnej sprawie „diamentowych“ prokuratorów: w lipcu 2015 r. wiceszef Zarządu Śledczego GPU, Vladimir Shapakin i zastępca prokuratora obwodu kijowskiego Aleksandr Korniyets zostali aresztowani pod zarzutem przyjmowania łapówek. Podczas przeszukania, znaleziono u nich diamenty i około 500 tysięcy dolarów. Wkrótce okazało się, że Prokurator Generalny Viktor Shokin i jego zastępca Vladimir Guzyr wywierali naciski na podwładnych Vitalliya Kasko, którzy prowadzą śledztwo w sprawie „diamentowych“ prokuratorów.
Przeciwko podwładnym Kasko m.in. wszczęto postępowania karne i wyznaczono kontrole służbowe, grożono im zwolnieniem. Vitaliy Kasko potwierdził, że jednym z inicjatorów tych działań był Vladimir Guzyr. Działania Guzyra odbiły się szerokim echem, co doprowadziło do jego rezygnacji ze stanowiska. W dniu 16.02.2016 r. Prezydent Petro Poroszenko wezwał Prokuratora Generalnego Viktora Shokina do zrezygnowania z urzędu ze względu na fakt, że prokuratura „straciła zaufanie społeczeństwa“. Obecnie Shokin oficjalnie przebywa „na urlopie“.
W dniu 16.11.2015 r. organizacje praw człowieka Centrum Swobód Obywatelskich, Centrum Informacji o Prawach Człowieka, Fundacja Otwarty Dialog i Kazachstańskie Międzynarodowe Biuro Praw Człowieka i Praworządności zwróciły uwagę na oczywisty kontekst polityczny ścigania karnego Syryma Shalabayeva, prowadzonego w ramach postępowania przeciwko politykowi opozycyjnemu Mukhtarowi Ablyazovowi. „Za żądaniem Ukrainy ekstradowania Syryma Shalabayeva stoją władze kazachstańskie“, – oświadczyli obrońcy praw człowieka.
Według opublikowanej korespondencji, do której odnosiły się media europejskie, Kazachstan, za pośrednictwem kancelarii prawnej „Ilyashev i Partnerzy“ przygotowywał dla śledczego MSW Maksima Melnikowa dokumenty procesowe w sprawie Mukhtara Ablyazova, Syryma Shalabayeva i innych oskarżonych w tej sprawie. Na te fakty zwrócił uwagę sąd brytyjski w swojej decyzji o odmowie ekstradycji do Ukrainy Igora Kononko, który jest oskarżony w tej samej sprawie, co Shalabayev.
Pod naciskiem opinii publicznej, w dniu 30.07.2014 r. przeciwko śledczemu Melnikovi wszczęto postępowanie karne pod zarzutem nadużycia władzy. Postępowanie przeciwko Melnikowi wielokrotnie próbował umorzyć śledczy prokuratury m. Kijowa Sergey Khodakovskiy. Mogli nim sterować przedstawiciele strony kazachstańskiej (zgodnie z informacjami z opublikowanej korespondencji).
Fundacja Otwarty Dialog na drodze sądowej doprowadziła do wszczęcia postępowania karnego przeciwko Khodakovskiemu w dniu 23.07.2015 r. pod zarzutem przekroczenia uprawnień służbowych. Jednak w dniu 30.09.2015 r. prokuratura m. Kijowa umorzyła postępowanie przeciwko swojemu śledczemu. Jednocześnie, Fundacja Otwarty Dialog, która jest powodem w tej sprawie, nawet nie została poinformowana o umorzeniu tego postępowania.
W dniu 14.01.2016 r. poseł do parlamentu i jeden z autorów ustawy o lustracji Yegor Sobolev zapytał Prokuratora Generalnego, dlaczego o umorzeniu postępowania nie poinformowano obrońców praw człowieka oraz czy opublikowana korespondencja została załączona do akt sprawy. GPU odmówiła uzasadnienia swojej decyzji i zignorowała uwagi o obecności w mediach materiałów potwierdzających możliwe popełnienie aktów korupcji przez tego śledczego.
Yegor Sobolev zapytał także w GPU, czy zostały uwzględnione oświadczenia organizacji praw człowieka i posłów do Parlamentu Europejskiego odnośnie politycznego charakteru sprawy Ablyazova i Shalabayeva. GPU nie odpowiedziało na to pytanie, stwierdzając jedynie, że współpraca w postępowaniach ekstradycyjnych jest prowadzona „w całkowitej zgodzie z umowami międzynarodowymi”.
W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji prosimy o kontakt:
Igor Savchenko – [email protected]
Lyudmyla Kozlovska – [email protected]
Fundacja Otwarty Dialog
Zdjęcie główne: bbc.com
