Fundacja „Otwarty Dialog” wciąż monitoruje sytuację w Aktau, gdzie przed sądem trwa rozpoznanie sprawy dotyczącej masowych zamieszek w dniach 16-17 grudnia w mieście Zhanaozen. W niniejszym dokumencie została przedstawiona krótka chronologia przewodu sądowego.
27.03.2012. Rozpoczęło się pierwsze posiedzenie sądu w sprawie karnej, wszczętej w związku z masowymi zamieszkami w mieście Zhanaozen w dniach 16-17 grudnia 2011 roku. Posiedzenie odbywa się w budynku centrum „Аrman”, przeznaczonym dla 300 osób, dziennikarze przebywają w osobnej sali, korzystanie ze sprzętu audio wideo jest zabxronione. Według danych Sądu Najwyższego RK, w charakterze oskarżonych, w sprawie występuje łącznie 37 osób. Oskarżonym przedstawiono zarzut zorganizowania masowych zamieszek z użyciem przemocy, pogromów, podpaleń, burzenia oraz niszczenia mienia, grabieży i stosowania przemocy wobec przedstawicieli władzy. Już od pierwszego dnia na sali sądowej nie wystarczało miejsc dla wszystkich osób pragnących brać udział w procesie i śledzić jego przebieg.
28.03.2012. Dziennikarzom zabroniono filmowania i nagrywania procesu sądowego. Przedstawiciele StanTV, КТК, „Khabar” i „Reuter” opuścili salę. Na znak protestu przeciwko temu oskarżeni pracownicy naftowi wstali ze swoich miejsc i stali przez ponad trzy godziny .
28.03.2012. Na sali sądowej zabroniono przebywania dwóm obserwatorom międzynarodowym – przedstawicielowi komitetu międzynarodowego „Zhanaozen-2011” Maksowi Bakaevovi i delegowanej na rozprawę z ramienia OSCE szefowej NGO w Atyrau, Asel Nurgaziev.
28.03.2012. Oficjalny przedstawiciel «Ozenmunaygaz» S.A. Rashid Saulebaev oświadczył, że jego spółka odmówiła rozwiązywania kwestii dotyczącej wypłacenia odszkodowania w ramach tego procesu, informując o zamiarze rozwiązania sprawy w procesie cywilnym, po wydaniu orzeczenia w tej sprawie. Według danych spółki, wielkość strat powstałych w wyniku masowych zamieszek wyniosła 1 mld 190 mln 439 tys. tenge (około 6 mln 126 tys. 928 euro).
29.03.2012. 38 z 188 przedsiębiorców, występujących w sprawie w charakterze poszkodowanych w całości zrezygnowało ze swoich roszczeń finansowych wobec oskarżonych. Na posiedzeniu sądu zostały przedstawione dowody na to, że każdemu posiadaczowi jurty były Akim (naczelnik miasta) Zhaonzen Orak Sarbopeev wydał pokwitowanie, że w przypadku uszkodzenia ich jurt, wypłaci im po dwa miliony tenge (około 10125 euro).
29.03.2012. Przedstawiciel Banku BTA Marat Tlepov oświadczył, że szkody wyrządzone oddziałowi banku w Zhanaozenie podczas masowych zamieszek w dniu 16.12.2011 roku wyniosły 56 milionów 30 tysięcy 83 tenge (około 288375 euro). „Spośród nich 24 miliony tenge (około 123 500 euro) – to szkody majątkowe, 31 milionów tengе (około 160 000 euro) – środki pieniężne, które znajdowały się w bankomatach banku”.
30.03.2012. Na wniosek obrony strony, został zmieniony środek zapobiegawczy wobec Anuarbeka Tadzhenova. Z powodu problemów zdrowotnych oskarżony pracownik naftowy został oddany pod areszt domowy.
02.04.2012. W trakcie przesłuchania świadków z odszkodowania ze strony oskarżonych pracowników naftowych zrezygnowali przedstawiciele instytucji państwowych, których budynki zostały splądrowane 16—17 grudnia 2011 roku: filie banków, fundusz emerytalny, kolegium.
02.04.2012. W trakcie rozprawy okazało się, że policjanci, których zeznania posłużyły za podstawę oskarżenia, nie chcą występować przed sądem. Ich zeznania zostaną odczytane w sądzie, a imiona zastąpione pseudonimami.
02.04.2012. Policjant Nurlybek Nurbulatov zrezygnował z wszelkich roszczeń wobec oskarżonych.
04.04.2012. Parakhat Dyusembayev, jeden z oskarżonych pracowników naftowych, oświadczył, że podczas śledztwa w sprawie zamieszek w Zhanaozen w dniach 16-17 grudnia 2011 roku, wobec niego i innych oskarżonych stosowana była przemoc fizyczna.
05.04.2012. Dzielnicowy Tulegen Shigerbaev cofnął swój wniosek przeciwko pracownikom naftowym i poprosił ich o wybaczenie.
06.04.2012. Oskarżony pracownik naftowy Maksat Dosmagambetov oświadczył, że wobec niego oraz innych oskarżonych była stosowana przemoc fizyczna podczas ich pobytu w areszcie śledczym. „Kiedy trafialiśmy do aresztu, bito nas, znęcano się nad nami, lecz przedstawiciele organów ochrony porządku prawnego, do których się zwracaliśmy ze skargami, nie podejmowali żadnych kroków!” – powiedział oskarżony pracownik naftowy.
09.04.2012. Sędzia uznał czynności śledcze prowadzone wobec lidera ruchu strajkowego Talgata Saktaganova za nieważne, ponieważ śledztwo było prowadzone przez funkcjonariusza organów ochrony prawa, który równocześnie występuje w sprawie zamieszek w Zhanaozenie jako osoba poszkodowana i świadek. Mimo to, sędzia odmówił zwolnienia go z aresztu tymczasowego.
10.04.2012. Sędzia Aralbay Nagashibaev przeszedł od przesłuchań poszkodowanych do przesłuchań oskarżonych, pomijając w ten sposób przesłuchania świadków, co pozostaje w sprzeczności z praktyką sądową.
10.04.2012. Oskarżony Tanatar Kaliev, na którego zeznaniach zostało zbudowane oskarżenie aktywistów ruchu strajkowego, Talagata Sagtangova i Rozy Tuletaev, cofnął swoje zeznania. Podczas rozprawy w sądzie Tanatar Kaliev zasłabł, lecz sędzia Aralbay Nagashibaev nie przeniósł jego przesłuchania, lecz poprosił prokuratora o odczytanie jego zeznań, złożonych w trakcie śledztwa.
- 10.04.2012. Oskarżony Esengeldy Abdurachmanov w swoich zeznaniach zeznał, że gruźlicą zaraził się w Areszcie Śledczym, i że był torturowany. „Byłem zdrowym człowiekiem. Gruźlicy dostałem po aresztowaniu, kiedy 16 grudnia zostałem schwytany i razem z innymi zapędzony do piwnicy policji w Zhanaozen. Tam rozebrano nas do naga, polewano zimną wodą, przychodzono co pięć minut i bito. Potem znowu polewali nas zimną wodą, trzymali rozebranych na zimnej podłodze. Przychodził jakiś gruby człowiek i skakał po nas nogami, i to wszystko trwało kilka godzin. I wtedy bardzo zachorowałem, dlatego że nie udzielano żadnej pomocy, а 27 grudnia, kiedy było ze mną już bardzo źle, poprosiłem żeby wezwano do mnie pogotowie!» – opowiadał oskarżony pracownik naftowy.
11.04.2012. Obrońcy oskarżonych pracowników naftowych wyrazili swój brak zaufania wobec sędziego Aralbay Nagashibaeva. Oświadczyli oni, że mają wątpliwości co do obiektywizmu sądu. W charakterze przeciwwagi wystąpili prokuratorzy i część oskarżonych pracowników naftowych. Wniosek o wyłączenie sędziego został odrzucony.
11.04.2012. Oskarżony Tanatar Kaliev, który wcześniej cofnął swoje zeznania, oświadczył, że złożył je będąc torturowanym i że było to poważnym zagrożeniem jego życia.
12.04.2012. Aktywiści koalicji sił demokratycznych „Khalyk Maidany” („Front Ludowy”) zwrócili się z wnioskiem do szefów misji dyplomatycznych w Republice Kazachstanu, kazachstańskich organizacji obrony praw człowieka, organizacji pozarządowych i środków przekazu publicznego, aby z uwagą obserwowały proces sądowy w Aktau w celu zapobieżenia samowoli sądu.
16.04.2012. Podano do wiadomości publicznej, że Roza Tuletaeva, matka trojga dzieci, 46-letnia aktywistka ruchu strajkowego pracowników naftowych, podczas przesłuchań była wieszana za włosy, duszona workiem na śmieci, gwałcona i wkładano jej do jelita metalowy pręt, aby uzyskać od niej potrzebne zeznania.
16.04.2012. Działacze społeczni i dziennikarze Kazachstanu wystąpili z oświadczeniem ma konferencji prasowej, żądając przerwania procesu sądowego pracowników naftowych, ponieważ śledztwo w stosunku do oskarżonych w sprawie Zhanaozen było prowadzone w sposób niezgodny z prawem.
17.04.2012. Oskarżeni pracownicy naftowi – Serik Akzhigitov, Janat Murynbaev, Parakhat Dyusembayev i Zhanbyr Yergazev złożyli oświadczenie o stosowaniu wobec nich przemocy fizycznej podczas prowadzonego śledztwa w sprawie zamieszek w Zhanaozen.
17.04.2012. W Aktau, w budynku Centrum Adaptacji Oralmanów, rozpoczął się przewód sądowy w sprawie karnej dotyczącej zamieszek na stacji Shetpe. Jest on prowadzony równocześnie z procesem w sprawie zamieszek w Zhanaozen, dlatego dwaj z oskarżonych nie mają obrońców, jeden z nich jest zajęty na procesie dotyczącym wydarzeń w Zhanaozen, drugi znajduje się w delegacji w Astanie. W sprawie karnej w charakterze oskarżonych występuje 12 osób. Sprawę prowadzi sędzia Bardybek Myrzabekov.
18.04.2012. Nieletni oskarżony Islam Shamilov oświadczył, że zmuszono go do podpisania zeznań. „Pokazali mi papier i powiedzieli, żebym podpisał. Tego papieru nawet nie czytałem. Podpisałem, bo obiecali puścić mnie do mamy. Wszystko na mnie zwalili. Powiedzieli, że „jeśli nie weźmiesz winy na siebie, to nie wyjdziesz, dlatego musisz wszystko wziąć na siebie”. Ja jestem niewinny!”
19.04.2012. Sąd zakończył przesłuchania wszystkich 37 oskarżonych pracowników naftowych, które trwały dwa tygodnie. W ostatnim dniu przesłuchań oskarżonych, jeszcze dwóch pracowników naftowych (Mels Sarybaev i Nursultan Mukhashev) złożyło oświadczenia o stosowaniu wobec nich przemocy fizycznej ze strony funkcjonariuszy organów ochrony prawa podczas prowadzonego śledztwa w sprawie zamieszek w Zhanaozen.
Sąd w Aktau: chronologia wydarzeń
27.03.2012-19.04.2012
Fundacja „Otwarty Dialog” wciąż monitoruje sytuację w Aktau, gdzie przed sądem trwa rozpoznanie sprawy dotyczącej masowych zamieszek w dniach 16-17 grudnia w mieście Zhanaozen. W niniejszym dokumencie została przedstawiona krótka chronologia przewodu sądowego.
27.03.2012. Rozpoczęło się pierwsze posiedzenie sądu w sprawie karnej, wszczętej w związku z masowymi zamieszkami w mieście Zhanaozen w dniach 16-17 grudnia 2011 roku. Posiedzenie odbywa się w budynku centrum „Аrman”, przeznaczonym dla 300 osób, dziennikarze przebywają w osobnej sali, korzystanie ze sprzętu audio wideo jest zabronione. Według danych Sądu Najwyższego RK, w charakterze oskarżonych, w sprawie występuje łącznie 37 osób. Oskarżonym przedstawiono zarzut zorganizowania masowych zamieszek z użyciem przemocy, pogromów, podpaleń, burzenia oraz niszczenia mienia, grabieży i stosowania przemocy wobec przedstawicieli władzy. Już od pierwszego dnia na sali sądowej nie wystarczało miejsc dla wszystkich osób pragnących brać udział w procesie i śledzić jego przebieg.
28.03.2012. Dziennikarzom zabroniono filmowania i nagrywania procesu sądowego. Przedstawiciele StanTV, КТК, „Khabar” i „Reuter” opuścili salę. Na znak protestu przeciwko temu oskarżeni pracownicy naftowi wstali ze swoich miejsc i stali przez ponad trzy godziny.
28.03.2012. Na sali sądowej zabroniono przebywania dwóm obserwatorom międzynarodowym – przedstawicielowi komitetu międzynarodowego „Zhanaozen-2011” Maksowi Bakaevovi i delegowanej na rozprawę z ramienia OSCE szefowej NGO w Atyrau, Asel Nurgaziev.
28.03.2012. Oficjalny przedstawiciel «Ozenmunaygaz» S.A. RashidSaulebaev oświadczył, że jego spółka odmówiła rozwiązywania kwestii dotyczącej wypłacenia odszkodowania w ramach tego procesu, informując o zamiarze rozwiązania sprawy w procesie cywilnym, po wydaniu orzeczenia w tej sprawie. Według danych spółki, wielkość strat powstałych w wyniku masowych zamieszek wyniosła 1 mld 190 mln 439 tys. tenge (około 6 mln 126 tys. 928 euro).
29.03.2012. 38 z 188 przedsiębiorców, występujących w sprawie w charakterze poszkodowanych w całości zrezygnowało ze swoich roszczeń finansowych wobec oskarżonych. Na posiedzeniu sądu zostały przedstawione dowody na to, że każdemu posiadaczowi jurty były Akim (naczelnik miasta) Zhaonzen Orak Sarbopeev wydał pokwitowanie, że w przypadku uszkodzenia ich jurt, wypłaci im po dwa miliony tenge (około 10125 euro).
29.03.2012. Przedstawiciel Banku BTA Marat Tlepov oświadczył, że szkody wyrządzone oddziałowi banku w Zhanaozenie podczas masowych zamieszek w dniu 16.12.2011 roku wyniosły 56 milionów 30 tysięcy 83 tenge (około 288375 euro). „Spośród nich 24 miliony tenge (około 123 500 euro) – to szkody majątkowe, 31 milionów tengе (około 160 000 euro) – środki pieniężne, które znajdowały się w bankomatach banku”.
30.03.2012.Na wniosek obrony strony, został zmieniony środek zapobiegawczy wobec Anuarbeka Tadzhenova. Z powodu problemów zdrowotnych oskarżony pracownik naftowy został oddany pod areszt domowy.
02.04.2012. W trakcie przesłuchania świadków z odszkodowania ze strony oskarżonych pracowników naftowych zrezygnowali przedstawiciele instytucji państwowych, których budynki zostały splądrowane 16—17 grudnia 2011 roku: filie banków, fundusz emerytalny, kolegium.
02.04.2012. W trakcie rozprawy okazało się, że policjanci, których zeznania posłużyły za podstawę oskarżenia, nie chcą występować przed sądem. Ich zeznania zostaną odczytane w sądzie, a imiona zastąpione pseudonimami.
02.04.2012. Policjant Nurlybek Nurbulatov zrezygnował z wszelkich roszczeń wobec oskarżonych.
04.04.2012. ParakhatDyusembayev, jeden z oskarżonych pracowników naftowych, oświadczył, że podczas śledztwa w sprawie zamieszek w Zhanaozen w dniach 16-17 grudnia 2011 roku, wobec niego i innych oskarżonych stosowana była przemoc fizyczna.
05.04.2012. Dzielnicowy Tulegen Shigerbaev cofnął swój wniosek przeciwko pracownikom naftowym i poprosił ich o wybaczenie.
06.04.2012. Oskarżony pracownik naftowy Maksat Dosmagambetov oświadczył, że wobec niego oraz innych oskarżonych była stosowana przemoc fizyczna podczas ich pobytu w areszcie śledczym. „Kiedy trafialiśmy do aresztu, bito nas, znęcano się nad nami, lecz przedstawiciele organów ochrony porządku prawnego, do których się zwracaliśmy ze skargami, nie podejmowali żadnych kroków!” – powiedział oskarżony pracownik naftowy.
09.04.2012. Sędzia uznał czynności śledcze prowadzone wobec lidera ruchu strajkowegoTalgataSaktaganova za nieważne, ponieważ śledztwo było prowadzone przez funkcjonariusza organów ochrony prawa, który równocześnie występuje w sprawie zamieszek w Zhanaozenie jako osoba poszkodowana i świadek. Mimo to, sędzia odmówił zwolnienia go z aresztu tymczasowego.
10.04.2012. Sędzia Aralbay Nagashibaev przeszedł od przesłuchań poszkodowanych do przesłuchań oskarżonych, pomijając w ten sposób przesłuchania świadków, co pozostaje w sprzeczności z praktyką sądową.
10.04.2012. Oskarżony Tanatar Kaliev, na którego zeznaniach zostało zbudowane oskarżenie aktywistów ruchu strajkowego, Talagata Sagtangova i Rozy Tuletaev, cofnął swoje zeznania. Podczas rozprawy w sądzie Tanatar Kaliev zasłabł, lecz sędzia Aralbay Nagashibaev nie przeniósł jego przesłuchania, lecz poprosił prokuratora o odczytanie jego zeznań, złożonych w trakcie śledztwa .
10.04.2012. Oskarżony EsengeldyAbdurachmanov w swoich zeznaniach zeznał, że gruźlicą zaraził się w Areszcie Śledczym, i że był torturowany. „Byłem zdrowym człowiekiem. Gruźlicy dostałem po aresztowaniu, kiedy 16 grudnia zostałem schwytany i razem z innymi zapędzony do piwnicy policji w Zhanaozen. Tam rozebrano nas do naga, polewano zimną wodą, przychodzono co pięć minut i bito. Potem znowu polewali nas zimną wodą, trzymali rozebranych na zimnej podłodze. Przychodził jakiś gruby człowiek i skakał po nas nogami, i to wszystko trwało kilka godzin. I wtedy bardzo zachorowałem, dlatego że nie udzielano żadnej pomocy, а 27 grudnia, kiedy było ze mną już bardzo źle, poprosiłem żeby wezwano do mnie pogotowie!» – opowiadał oskarżony pracownik naftowy.
11.04.2012. Obrońcy oskarżonych pracowników naftowych wyrazili swój brak zaufania wobec sędziego Aralbay Nagashibaeva. Oświadczyli oni, że mają wątpliwości co do obiektywizmu sądu. W charakterze przeciwwagi wystąpili prokuratorzy i część oskarżonych pracowników naftowych. Wniosek o wyłączenie sędziego został odrzucony.
11.04.2012. Oskarżony Tanatar Kaliev, który wcześniej cofnął swoje zeznania, oświadczył, że złożył je będąc torturowanym i że było to poważnym zagrożeniem jego życia.
12.04.2012. Aktywiści koalicji sił demokratycznych „Khalyk Maidany” („Front Ludowy”) zwrócili się z wnioskiem do szefów misji dyplomatycznych w Republice Kazachstanu, kazachstańskich organizacji obrony praw człowieka, organizacji pozarządowych i środków przekazu publicznego, aby z uwagą obserwowały proces sądowy w Aktau w celu zapobieżenia samowoli sądu.
16.04.2012. Podano do wiadomości publicznej, że Roza Tuletaeva, matka trojga dzieci, 46-letnia aktywistka ruchu strajkowego pracowników naftowych, podczas przesłuchań była wieszana za włosy, duszona workiem na śmieci, gwałcona i wkładano jej do jelita metalowy pręt, aby uzyskać od niej potrzebne zeznania.
16.04.2012. Działacze społeczni i dziennikarze Kazachstanu wystąpili z oświadczeniem ma konferencji prasowej, żądając przerwania procesu sądowego pracowników naftowych, ponieważ śledztwo w stosunku do oskarżonych w sprawie Zhanaozen było prowadzone w sposób niezgodny z prawem.
17.04.2012. Oskarżeni pracownicy naftowi – SerikAkzhigitov, JanatMurynbaev, ParakhatDyusembayeviZhanbyrYergazev złożyli oświadczenie o stosowaniu wobec nich przemocy fizycznej podczas prowadzonego śledztwa w sprawie zamieszek w Zhanaozen.
17.04.2012. W Aktau, w budynku Centrum Adaptacji Oralmanów, rozpoczął się przewód sądowy w sprawie karnej dotyczącej zamieszek na stacji Shetpe. Jest on prowadzony równocześnie z procesem w sprawie zamieszek w Zhanaozen, dlatego dwaj z oskarżonych nie mają obrońców, jeden z nich jest zajęty na procesie dotyczącym wydarzeń w Zhanaozen, drugi znajduje się w delegacji w Astanie. W sprawie karnej w charakterze oskarżonych występuje 12 osób. Sprawę prowadzi sędzia Bardybek Myrzabekov.
18.04.2012. Nieletni oskarżony Islam Shamilov oświadczył, że zmuszono go do podpisania zeznań. „Pokazali mi papier i powiedzieli, żebym podpisał. Tego papieru nawet nie czytałem. Podpisałem, bo obiecali puścić mnie do mamy. Wszystko na mnie zwalili. Powiedzieli, że „jeśli nie weźmiesz winy na siebie, to nie wyjdziesz, dlatego musisz wszystko wziąć na siebie”. Ja jestem niewinny!”
19.04.2012. Sąd zakończył przesłuchania wszystkich 37 oskarżonych pracowników naftowych, które trwały dwa tygodnie. W ostatnim dniu przesłuchań oskarżonych, jeszcze dwóch pracowników naftowych (MelsSarybaeviNursultanMukhashev) złożyło oświadczenia o stosowaniu wobec nich przemocy fizycznej ze strony funkcjonariuszy organów ochrony prawa podczas prowadzonego śledztwa w sprawie zamieszek w Zhanaozen.