Raport: Francja nie powinna dopuścić do wydania kazachskiego opozycjonisty na śmierć

1. Wstęp

O politycznym kontekście sprawy Mukhtara Ablyazova wielokrotnie wspominały w oświadczeniach organizacje praw człowieka, członkowie Parlamentu Europejskiego i PACE. Ekstradycja do Rosji i Ukrainy nie jest bezpieczna, ponieważ w tych krajach nie gwarantuje się prawa do sprawiedliwego procesu i właściwych warunków przetrzymywania w areszcie, a tortury są stosowane systematycznie i bezkarnie. Wydanie kazachstańskiego polityka opozycyjnego i uchodźcy będzie pogwałceniem umów międzynarodowych w dziedzinie praw człowieka.

Ekstradycja jest niedopuszczalna w warunkach, kiedy na Ukrainie skorumpowany system wymiaru sprawiedliwości stawia ostry opór próbom wprowadzania reform, a Rosja nadal ignoruje porozumienia z Mińska, udziela wojskowego wsparcia bojownikom prorosyjskim i odmawia wywierania na nich wpływu. Ignorowane są wielokrotne apele, w tym rządu francuskiego, który przyłączył się do sankcji przeciwko Rosji i dokłada wielu starań w celu zawieszenia broni na wschodzie Ukrainy. Wiceprezydent USA Joe Biden powiedział: „Prezydent Putin wciąż apeluje o nowe plany pokojowe, podczas gdy jego wojska przetaczają się przez ukraińskie wsie, i kompletnie ignoruje wszystkie porozumienia, jakie jego kraj podpisał w przeszłości i które on sam podpisał, w tym również te z Mińska“.

Human Rights Watch zaznaczyła, że wraz z powrotem Putina na stanowisko prezydenta „Rząd rozpoczął bezprecedensowe w postsowieckiej historii kraju represje przeciwko społeczeństwu obywatelskiemu, które zaostrzyły się wraz z początkiem ukraińskiego kryzysu zimą 2013 r. i wiosną 2014 r.”. Dlatego z niepokojem przyjęliśmy to, że na antenie Canal+ Francois Hollande nazwał Putina „otwartym człowiekiem, który nie ma niczego do ukrycia”.

Społeczność międzynarodowa zwróciła uwagę na nieprzejrzystość wniosków ekstradycyjnych Rosji i Ukrainy, za którymi stoją władze Kazachstanu. Ukraina i Rosja nadal pozostają na liście najbardziej skorumpowanych państw na świecie. Z tego powodu Ablyazovowi grozi w tych krajach nie tylko niesprawiedliwy proces sądowy i niewłaściwe traktowanie, ale także przesłuchania prowadzone zgodnie z linią Kazachstanu, a nawet przekazanie go do Kazachstanu.

Wiele państw Unii Europejskiej (Czechy, Hiszpania, Polska, Austria, Wielka Brytania, Włochy i Łotwa) odmówiło ekstradycji osób, które występują w sprawie Ablyazova, i przyznało im azyl.

„Do Francuzów wprawdzie nasze zgłoszenie nie dotarło, musieliśmy porozumieć się z Ukrainą, co do ekstradycji Ablyazova, a więc ta sprawa się ruszyła…”, – tak w dniu 27.10.2014 r. dziennikarze zacytowali oświadczenie zastępcy kazachstańskiego Prokuratora Generalnego Johanna Merkla. W dniu 04.11.2014 r. kazachstańska prokuratura zdementowała to oświadczenie, ale w dniu 21.01.2015 r. przedstawiciel resortu Andrey Kravchenko zapewnił, że Kazachstan będzie dążyć do ekstradycji Ablyazova, a w przypadku otrzymania odmowy, przekaże swoje materiały w celu przeprowadzenia procesu sądowego w innym kraju. Jednocześnie Kravchenko podkreślił: „Jest to skrajnie nielogiczne, żeby jakikolwiek kraj na świecie wydawał pieniądze swoich podatników na proces kazachstańskich przestępców, którzy popełnili przestępstwo w Kazachstanie”.

Przypomnijmy, że umowy o współpracy w sprawach karnych, zawarte przez Kazachstan z Ukrainą i Rosją, pozwalają na dokonanie ekstradycji praktycznie bez przeszkód.

Zanim rząd francuski podejmie decyzję w sprawie ekstradycji kazachstańskiego polityka opozycyjnego, w kolejnych rozdziałach tego raportu chcemy przypomnieć oświadczenia ONZ, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC), Rady Europy, Parlamentu Europejskiego, organizacji obrony praw człowieka oraz instytucji państwowych na temat stanu organów ścigania i systemu wymiaru sprawiedliwości w Ukrainie i Rosji (dane za lata 2014 i 2015).

2. Brak zgodności działań organów ścigania z międzynarodowymi standardami

Sytuacja w Ukrainie

Według wyników ankiety socjologicznej przeprowadzonej w marcu 2015 roku, 75,9% społeczeństwa ukraińskiego nie ufa prokuraturze, a 69,2% – milicji. O konieczności „odpolitycznienia i zdemilitaryzowania struktur organów ścigania” w Ukrainie wypowiedział się w dniu 17.07.2014 r. Parlament Europejski. Reforma w tej dziedzinie znacząco się opóźnia. TransparencyInternationalzaznacza, że Ukraina zajmując w rankingu pod względem poziomu korupcji 142. miejsce (spośród 175 krajów), do tej pory nie zerwała z układami poprzedniego reżimu.

Dowody współpracy korupcyjnej ukraińskich i kazachstańskich organów ścigania w sprawie Ablyazova zyskały szeroki międzynarodowy rozgłos. Jak się okazało, zarówno ukraińskie, jak i rosyjskie organy śledcze nie działały w tej sprawie samodzielne, lecz według wskazówek otrzymywanych wprost z Kazachstanu.

Przez ostatni rok praca ukraińskich organów ścigania była poddawana ostrej krytyce. W dniu 12.12.2014 r. Komitet przeciwko Torturom ONZ zwrócił uwagę na nieskuteczność śledztwa prowadzonego w sprawie tragicznych wydarzeń w Odessie i Mariupolu. W dniu 31.03.2015 r. Międzynarodowa Grupa Konsultacyjna Rady Europy podkreśliła niewystarczającą możliwość kontroli działań milicji przez społeczeństwo obywatelskie, i stwierdziła, że śledztwa w sprawie przestępstw popełnionych przeciwko uczestnikom Majdanu nie są prowadzone zgodnie z praktyką Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i ETPC. Amnesty International również podkreśliła bezkarność działań prowadzonych przez milicjantów w czasie Majdanu.

Sytuacja w Rosji

Według danych znanego kazachstańskiego uchodźcy politycznego Muratbeka Ketebayeva,  ściganie Ablyazova w Rosji jest skutkiem osobistej prośby Nazarbayeva skierowanej do Putina. To nie pierwszy przypadek, kiedy władze kazachstańskie starają się dostać w swoje ręce swoich politycznych przeciwników za pośrednictwem rosyjskich wniosków ekstradycyjnych. Czechy i Austria już odmówiły Rosji wydania Tatiany Paraskevich i Artura Trofimova, którzy występują w sprawie Ablyazova. Zgodnie z ustawą o azylu udzielono im ochrony.

W Rosji sprawą przeciwko Ablyazovowi i jego współpracownikom zajmują się śledczy i sędziowie, którzy znajdują się na liście osób poddanych sankcjom w sprawie Magnitskiego. Finansista William Browder zaznaczył: „Dopóki urzędnicy związani ze sprawą Sergeya Magnitskiego nie staną przed sądem zgodnie z prawem, w Rosji nie może być obiektywnego śledztwa”. W sprawie przeciwko Ablyazovowi, Paraskevich i Trofimovowi rosyjscy śledczy stosowali metody niezgodne z prawem: próby wymuszenia zeznań obciążających Ablyzova w zamian za umorzenie postępowań karnych; fałszowanie dokumentów śledztwa; zastraszanie krewnych.

Jeszcze jednym przykładem zaangażowania rosyjskiego śledztwa jest sprawa porwanej ukraińskiej porucznik Nadii Savchenko. Europarlament, rządy państw europejskich, w tym Ministerstwo Spraw Zagranicznych Francji, wzywali do jej natychmiastowego uwolnienia. Ukraiński parlament poparł inicjatywę Fundacji Otwarty Dialog i przegłosował za przyjęciem uchwały o wprowadzeniu personalnych sankcji skierowanych przeciwko śledczym i innym rosyjskim urzędnikom, odpowiedzialnym za sfabrykowanie sprawy Savchenko. Niechęć do uwolnienia Savchenko, która jest ukraińskim delegatem w PACE, stała się jednym z powodów pozbawienia Rosji prawa głosu w tej organizacji. W rewanżu Rosja wstrzymała kontakty z PACE i zagroziła całkowitym opuszczeniem Rady Europy, co jeszcze bardziej oddali jej system wymiaru sprawiedliwości od zachodniego.

3. Brak gwarancji sprawiedliwego procesu sądowego

Sytuacja w Ukrainie

W dniu 11.03.2015 r. zastępca szefa Administracji Prezydenta i koordynator Rady do spraw reformy sądownictwa Aleksey Filatov oznajmił: „Korupcja istnieje we wszystkich sądach na wszystkich poziomach”. Ukraińskim sądom nie ufa 81,4% ludności. Parlament Europejski dostrzegł konieczność „wzmocnienia praworządności, między innymi poprzez reformę sądownictwa, która sprzyjałaby odbudowie zaufania obywateli do systemu wymiaru sprawiedliwości”. 

Według raportu Freedom House, nawet po przyjęciu ustawy „O przywróceniu zaufania do władzy sądowej w Ukrainie” większości przedstawicieli poprzedniego reżimu udało się pozostać na kierowniczych stanowiskach w sądach. Władze ukraińskie zaznaczają: sędziowie sprzeciwiają się zmianom, co utrudnia i tak długotrwały proces wprowadzania reform. Przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości informują, że na największe problemy z lustracją napotykają w systemie sądownictwa. W dniu 17.11.2014 r. Sąd Najwyższy zaskarżył przepisy ustawy o lustracji w Trybunale Konstytucyjnym. Przypomnijmy, że właśnie Trybunał Konstytucyjny wydając wyrok w 2010 roku pozwolił Yanukovychowi na umocnienie władzy prezydenckiej.

W dniu 02.02.2015 r. prezydent Ukrainy Petro Poroshenko zaapelował o przyspieszenie reformy sądowej, zaznaczając: „Jedynym elementem, który nie pozwala nam mówić o pełnym restarcie władzy – jest sądownictwo. (…) Na razie stoi ono mocno jak skała, o którą rozbijają się najsilniejsze nawet fale reformatorskie. Dotyczy to i organów ścigania, i klimatu inwestycyjnego – wszystkiego, za co tylko się nie weźmiemy. (…) Mam całe pliki raportów mówiących o tym, jak sędziowie zwolnili bojowników „Berkuta”, którzy strzelali do ludzi, jak zwolnili spod zajęcia mienie należące do przestępców z poprzedniej władzy, którzy garściami kradli od ukraińskiego narodu”.

Zdaniem ekspertów Rady Europy, decyzje sędziów, jakie zapadły w ramach zakończonych na chwilę obecną procesów dotyczących Majdanu, są „niewłaściwe” i osłabiają cały system wymiaru sprawiedliwości. Na przykład, winnych znęcania się nad uczestnikiem akcji protestacyjnych Mykhailo Havryliukiem sąd ukarał, wymierzając im najłagodniejszą z możliwych karę i zwolnił z aresztu tymczasowego. Przedstawiciele Rady Europy odnotowywali skargi ze strony Prokuratury Generalnej Ukrainy, w których stwierdzono, że sądy „działają tak samo jak za czasów poprzedniego reżimu”. Obecnie w Ukrainie przeciwko kilku sędziom toczy się postępowanie pod zarzutem wydania wyroków niezgodnych z prawem (m.in. w czasie Majdanu).

W 2015 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał, że Ukraina złamała prawo do sprawiedliwego procesu w wielu sprawach: „Zhyzitskyy przeciwko Ukrainie”, „Ogorodnik przeciwko Ukrainie”, „Petrenko przeciwko Ukrainie”, „Bochan przeciwko Ukrainie”, „A.V. przeciwko Ukrainie”.

Sytuacja w Rosji

Specjalny sprawozdawca ONZ do spraw niezależności sędziów i adwokatów Gabriela Knaul w 2013 roku odwiedziła Rosję. Po wizycie stwierdziła, że konieczne jest poszanowanie niezawisłości sądów przez rosyjskie instytucje państwowe i mianowanie sędziów przez niezależny organ, bez wywierania wpływu przez władzę wykonawczą. O tym problemie mówi także FreedomHouse. Eksperci organizacji przypomnieli, że w 2014 roku, na podstawie dekretu prezydenta, zmianie uległ format jednego z najbardziej niezawisłych sądów działających w Rosji – Najwyższego Sądu Arbitrażowego.

W dniu 25.04.2014 r. holenderska fundacja „LawyersforLawyers” wyraziła zaniepokojenie brakiem możliwości rosyjskich władz „zagwarantowania skutecznego dostępu do usług prawnych świadczonych przez niezależnych prawników”. Rosyjscy obrońcy praw człowieka zaznaczyli: „Nie wszystkim osobom pozbawionym wolności od chwili zatrzymania gwarantuje się prawnie i w praktyce, prawo dostępu do adwokata i lekarza“.

Międzynarodowa komisja prawników w lutym 2015 roku odnotowała, że „system doboru i mianowania sędziów w Federacji Rosyjskiej nie gwarantuje przejrzystości, sprawiedliwości i przewidywalności“. Komitet do spraw Praw Człowieka ONZ w marcu 2015 roku poinformował, że sędziowie w Rosji są poddawani wpływom pozaprocesowym, w tym również ze strony komisji prezydenckiej. Sędziowie wydający wyroki uniewinniające mogą zostać narażeni na kary dyscyplinarne.

W 2015 roku Rosja przegrała szereg procesów w Europejskim Trybunale Praw Człowieka, związanych z łamaniem prawa do sprawiedliwego sądu: „Volkov i Adamski przeciwko Rosji“, „Malmberg i inni przeciwko Rosji“, „Eshonkulov przeciwko Rosji“.

4. Tortury i brutalne traktowanie

Sytuacja w Ukrainie

We wrześniu 2014 roku Europejski Komitet do spraw zapobiegania torturom i nieludzkiemu lub poniżającemu ludzką godność traktowaniu albo karaniu odwiedził miejsca pozbawienia wolności w Kijowie i Charkowie. Komitet wielokrotnie otrzymywał zgłoszenia o torturach i korupcji w więzieniach, o wykorzystywaniu pracy więźniów. Odnotowano, że brutalne traktowanie więźniów stosuje się jako „środek” do utrzymania dyscypliny. Eksperci europejscy krytykują bezkarność działań milicjantów, którzy torturowali uczestników akcji protestacyjnych na Majdanie.

W dniu 12.12.2014 r. Komitet przeciwko Torturom ONZ stwierdził, że w Ukrainie tortury często kwalifikuje się jako przekroczenie uprawnień służbowych, nadużycie stanowiska służbowego lub zmuszanie do składania zeznań. Ukraińska Grupa Helsińska w oświadczeniu dla Komitetu zaznaczyła, że prewencyjne działania rządu stwarzają jedynie wrażenie walki z torturami. 

Na stronie internetowej ukraińskiego rzecznika praw obywatelskich systematycznie pojawiają się informacje o bezpodstawnych zatrzymaniach i przemocy ze strony milicji. Tylko w 2015 roku takie nadużycia zostały stwierdzone na terenie całej Ukrainy: w Kijowie, Fastowie, Żytomierzu, Odessie, Berdiańsku oraz w obwodach dniepropietrowskim, czerkaskim i zaporoskim. Charkowska Grupa Obrońców Praw Człowieka informowała także o aktach stosowania tortur w różnych regionach kraju na przełomie lat 2014/2015. 

W ciągu pierwszych miesięcy 2015 roku Ukraina przegrała w ETPC 5 spraw dotyczących stosowania tortur. W większości przypadków poszkodowani byli bici na posterunkach milicji w celu wymuszenia przyznania się do winy (na przykład, sprawa „Kirpichenko przeciwko Ukrainie”, „Zhyzitskyy przeciwko Ukrainie”).

Sytuacja w Rosji

W rosyjskich sądach wykorzystuje się zeznania składane pod wpływem tortur, a ci, którzy próbują kwestionować łamanie swoich praw, są narażeni na prześladowania.. Jest o tym mowa w ostatnim raporcie Amnesty International o prawach człowieka na świecie. Komitet do spraw Praw Człowieka ONZ w marcu 2015 roku poinformował o szerokim rozpowszechnieniu tortur w Rosji. Komitet przytoczył ostatni przykład głośnej sprawy Zaura Dadayeva i innych podejrzanych, którzy twierdzą, że przyznali się do zabójstwa Borisa Nemtsova pod wpływem tortur. 

Według danych rosyjskich organizacji praw człowieka, w rosyjskim komitecie śledczym został stworzony specjalny organ do badania i wyjaśniania przestępstw popełnionych przez policjantów. Jednak organ ten nie posiada wyraźnie określonych kompetencji i wystarczającej ilości personelu. Zaledwie 84 śledczych nie jest w stanie rozpatrzyć ponad 60 tysięcy skarg, które wpłynęły w ostatnim czasie.

Tylko w ciągu pierwszych trzech miesięcy 2015 roku ETPC uznał Rosję za winną stosowania tortur w 16 sprawach. Fakty stosowania tortur stwierdzono zarówno ze strony policjantów („Razzakov przeciwko Rosji”, „Zelenin przeciwko Rosji” i in.), jak i ze strony funkcjonariuszy Federalnej Służby Bezpieczeństwa („Dzhabbarov przeciwko Rosji”). Kilka osób pod przymusem zostało odesłanych z Rosji do Uzbekistanu (sprawa „Khalikov przeciwko Rosji”, „Eshonkulov przeciwko Rosji”, „Nazarov przeciwko Rosji”).

5. Niewłaściwe warunki przetrzymywania i brak opieki medycznej w miejscach pozbawienia wolności

Sytuacja w Ukrainie

W grudniu 2014 roku Komitet przeciwko Torturom ONZ poinformował o pogorszeniu warunków zdrowotnych panujących w miejscach pozbawienia wolności na Ukrainie, zwłaszcza w zakresie szerzenia się gruźlicy. Jednocześnie organizacje obrony praw człowieka stwierdzają brak gwarancji uzyskania pomocy lekarskiej od lekarzy spoza kolonii karnej oraz wysoki poziom śmiertelności i samobójstw w koloniach. Stowarzyszenie ukraińskich kontrolerów przestrzegania praw człowieka w działalności organów ścigania regularnie odnotowuje, że stan pomieszczeń, węzłów sanitarnych i oświetlenia w miejscach pozbawienia wolności nie odpowiada standardom.

W dniu 16.03.2015 r. biuro ukraińskiego rzecznika praw obywatelskich poinformowało Fundację Otwarty Dialog, że w wyniku wizyt monitoringowych w aresztach śledczych i koloniach w Ukrainie w 2014 roku zostały stwierdzone “ nadużycia systemowe w zakresie zasad pobytu w areszcie i odbywania kary, które warunkują brutalne lub poniżające godność ludzką traktowanie więźniów oraz osadzonych”. Rzecznik oznajmił, że do typowych naruszeń w miejscach pozbawienia wolności w 2014 roku należały: nieterminowe wydawanie zatrzymanym posiłków, niska wartość odżywcza posiłków, brak stałego dostępu do wody pitnej, brak miejsca do przechowywania jedzenia i środków higieny osobistej.

Co ciekawe, dane Ministerstwa Spraw Wewnętrznych dotyczące przestrzegania norm powierzchni dla osób zatrzymanych nie są zgodne z danymi rzecznika. W dniu 07.04.2015 r. MSW poinformowało Fundację Otwarty Dialog, że powierzchnia, jaka przypada na jednego zatrzymanego wynosi 4 m². Jednak trzy tygodnie wcześniej, w dniu 16.03.2015 r. rzecznik poinformował, że „normy dla osoby zatrzymanej (2,5 m²), przewidziane w obecnie obowiązujących przepisach, nie są zgodne ze standardami europejskimi”.

Według informacji obrońców praw człowieka, w 2014 roku w miejscach pozbawienia wolności w Ukrainie zmarły 792 osoby, przy czym od 2005 do końca 2013 roku w aresztach śledczych zmarło ponad 1350 osób.

W grudniu 2014 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał kilka orzeczeń dotyczących niewłaściwych warunków pobytu i braku wystarczającej opieki medycznej w aresztach tymczasowych, co jest równoznaczne z torturami („Kushnir przeciwko Ukrainie”, „Buglov przeciwko Ukrainie”).

Sytuacja w Rosji

We wrześniu 2014 roku przedstawiciel Komisji Rady Europy do spraw praw człowieka Nils Muižnieksna podstawie wyników swojej wizyty w Kijowie, Moskwie i Symferopolu przedstawił problem braku żywności i leków w przepełnionych zakładach karnych Ukrainy i Rosji. W dniu 16.02.2015 r. sekretarz Izby Społecznej Rosji Aleksandr Brechalov poinformował prezydenta Vladimira Putina o gwałtownym wzroście liczby osób zatrzymanych w aresztach śledczych i niewłaściwych warunkach ich przetrzymywania.

W 2015 roku ETPC wydało kilka orzeczeń w sprawie niewłaściwych warunków pobytu osadzonych w miejscach pozbawienia wolności w Rosji („Bogdanov przeciwko Rosji”, „Khloyev przeciwko Rosji”).

6. „Niewidzialna ręka” Nazarbayeva we Francji

Władze kazachstańskie, łamiąc prawo, stosują mechanizmy lobbingowe, chcąc doprowadzić do ekstradycji Mukhtara Ablyazova i jego współpracowników z Europy, co stanowi kolejny dowód na polityczny charakter tej sprawy. Zostały upublicznione fakty dotyczące bezprawnego wywierania wpływu przez Kazachstan na organy ścigania Czech (sprawa współpracownicy Ablyazova Tatyany Paraskevich), Hiszpanii (sprawa szefa ochrony Ablyazova, Aleksandra Pavlova), Włoch (sprawa żony Ablyazova – Almy Shalabayevej), co wywołało międzynarodowy skandal. W efekcie, Paraskevich, Pavlovowi i Shalabeyvej udzielono azylu politycznego. Jednocześnie włoskie władze są gotowe przedstawić zarzuty 5 funkcjonariuszom organów ścigania, którzy przyczynili się do bezprawnego wydania żony Ablyazova do Kazachstanu.

Niestety, Francja również stała się uczestnikiem skandalu związanego z bezprawnym wywieraniem wpływu przez Kazachstan na rozpatrzenie sprawy Ablyazova.

Już wcześniej szeroki rozgłos uzyskały opublikowane materiały o tym, jak prokurator Solange Legras wymieniała się informacjami i radami z przedstawicielami Ukrainy, Rosji i kazachstańskiego Banku BTA, którzy domagali się ekstradycji Ablyazova. Pani prokurator pozostawała z nimi w przyjaznych stosunkach i nawet przepraszała przedstawicieli Ukrainy za to, że poprosiła o udzielenie priorytetu rosyjskiemu wnioskowi ekstradycyjnemu.

W dniu 27.04.2015 r. w Mediapart została opublikowana informacja o tym, że pracownik ambasady Kazachstanu we Francji Jean Galiev prowadził regularną korespondencję w sprawie Ablyazova z François Delahousse, szefem departamentu ds. Kaukazu i Azji Centralnej we francuskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych, oraz z FrançoisRevardeaux, doradcą Laurenta Fabiusa.

W dniu 31.07.2013 r. François Delahousse uprzedzał Jeana Galieva o aresztowaniu Mukhtara Ablyazova na południu Francji. Galiev zapewnił, że zatrzymanie Ablyazova ma wyłącznie charakter prawny. Delahousse powiedział, że to było „śmieszne”, że „eksperci od PR z ekipy Ablyazova” dzwonili do niego i mówili o politycznym charakterze sprawy, na co pracownik MSZ odpowiedział: „Francuskie sądy będąsamodzielnie decydować o jego losie”. Należy zaznaczyć, że francuski sąd nie zajmował się istotą przedstawionych Ablyazovowi zarzutów, a jedynie ustalał, czy wnioski ekstradycyjne są zgodne z procedurą.

Za pośrednictwem Revardeaux – doradcy Fabiusa – kazachstańska Prokuratura Generalna skierowała do francuskiego Ministerstwa Sprawiedliwości trzy pisma, w których wyrażała „głębokie zaniepokojenie” tym, że Francja odrzuciła kazachstański wniosek o ekstradycję Ablyzova. Kazachstańskie władze proponowały wydanie im Ablyazova na podstawie Konwencji ONZ przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej. W dniu 24.01.2014 r. Jean Galiev ponownie zwrócił się do Revardeaux: „W związku z plikiem, który jest panu znany, chcielibyśmy jeszcze raz zwrócić Pana uwagę na brak jakiejkolwiek odpowiedzi z francuskiego ministerstwa sprawiedliwości na trzy pisma Prokuratora Generalnego Kazachstanu. Astana chce zrozumieć, co jest powodem milczenia”. Półtora miesiąca wcześniej doradca Fabiusa obiecał „zapoznać się z kwestią dotyczącą wymiaru sprawiedliwości”.

Oprócz tego Galiev poprosił Revardeauxi Delahousse’a o nieoficjalne przekazanie do Ministerstwa Sprawiedliwości artykułów, w których Ablyazov został przedstawiony w negatywnym świetle. Z korespondencji wynika, że Revardeauxspełnił prośbę, а Delahousse przekazał materiały do swojego departamentu w MSZ. Również w dniu 11.03.2014 r. Jean Galiev wskazał François Revardeauxna konieczność wysłania do Republiki Środkowoafrykańskiej wniosku w sprawie unieważnienia paszportów rodziny Ablyazova ponieważ zostały rzekomo wydane niezgodnie z prawem. Wniosek został przekazany tego samego dnia w imieniu Laurenta Fabiusa. Doradca Fabiusa nie dostrzegł niczego złego w tym, że w imieniu Kazachstanu poinformował MSZ Republiki Środkowoafrykańskiej o paszportach, ponieważ ostatecznie paszporty nie zostały unieważnione i sprawa ta „nie wpływa na procesy ekstradycyjne”.

Ponadto, po dwóch i pół miesiącach od aresztowania Ablyazova, Jean Galiev zwrócił się Laurenta Taieba, założyciela firmy „Prestige“, która współpracuje z reżimem Nazarbayeva w zakresie tworzenia jego pozytywnego wizerunku w Europie. W piśmie oznaczonym gryfem „poufne“ Galiev prosił Taieba o przekazanie „właściwym ludziom“ informacji na temat biografii Ablyazova i zarzutach karnych, jakie przedstawiono mu w Kazachstanie. Według Galieva, „właściwi ludzie“ mieli szybko uruchomić te informacje, nie podając przy tym ich źródła.

7. Rekomendacje

W świetle ostatnich informacji o możliwym zaangażowaniu niektórych francuskich urzędników w ściganie Muhtara Ablyazova podkreślamy, że los znanego opozycjonisty kazachstańskiego powinien zostać rozstrzygnięty ściśle według prawa UE i nie powinien stanowić przedmiotu politycznych porozumień z jakimkolwiek krajem.

Fundacja Otwarty Dialog wyraża nadzieję, że podejmując decyzję w sprawie Mukhtara Ablyazova, rząd francuski weźmie pod uwagę stanowisko najbardziej znanych organizacji obrony praw człowieka i około 50. członków Parlamentu Europejskiego, którzy w przeciągu ostatnich dwóch lat mówili o politycznym kontekście sprawy Ablyazova i niedopuszczalności jego ekstradycji. Europejska konwencja o ekstradycji oraz Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur zakazuje ekstradycji osób w przypadku politycznego kontekstu zarzutów lub groźby tortur.

Domagamy się, by kraje Unii Europejskiej, które występują w obronie wartości demokratycznych i praw człowieka, same w praktyce nie lekceważyły tych wartości, wchodząc w skorumpowane układy z reżimami dyktatorskimi. Dlatego zwracamy się do Eurojust, jako instytucji Unii Europejskiej powołanej do koordynowania działań śledczych pomiędzy państwami członkowskimi UE, z apelem o wystąpienie do władz francuskich z wnioskiem o przeprowadzenie stosownego i przejrzystego śledztwa w kwestii bezprawnego wywierania wpływu przez Kazachstan na pracowników francuskich ministerstw oraz organów ścigania w sprawie Mukhtara Ablyazova. Działania te noszą znamiona działań korupcyjnych, dlatego Eurojust powinien przeprowadzić kontrolę bezstronności i wszechstronności śledztwa.

Wszyscy zainteresowani mogą poprzeć nasze żądania, wysyłając pisma pod niżej podane adresy:

• Prezydent Francji Francois Hollande – 55 Rue du Faubourg Saint-Honoré 75008 Paris, fax: +33 1 47 42 24 65;
• Premier Francji Manuel Valls – Hôtel Matignon 57, rue de Varenne, 75007 Paris;
• Minister Sprawiedliwości Francji Christiane Taubira – Ministère de la Justice 13, Place Vendôme, 75042 Paris Cedex 01;
• Minister Spraw Zagranicznych Francji Laurent Fabius – Paris 37, Quai d’Orsay F – 75351 PARIS, tel.: 33 1 43 17 53 53;
• Przewodniczący The European Union’s Judicial Cooperation Unit Michele Coninsx – Holandia, Haga, Maanweg 174, 2516 AB, tel.: +31 70 412 5000; fax: +31 70 412 5005, e-mail: info@eurojust.europa.eu;
• Wysoki Komisarz Unii Europejskiej do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa Federica Mogherini- 1049 Brussels, Rue de la Loi / Wetstraat 200, tel.: +32 2 584 11 11; +32 (0) 2 295 71 69;
• Przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Parlamentu Europejskiego Elmar Brok – Rue Wiertz 60, 1047 Bruxelles, Belgique, tel.: +32 2 28 49013 (Bruksela), +33 3 881 76902 (Strasburg);
• Wysoki Komisarz ONZ ds. Uchodźców Antonio Guterres – Case Postale 2500, CH-1211 Genève 2 Dépôt, Suisse, tel.: +41 22 739 8111, fax: +41 22 739 7377. Formularz kontaktowy: http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/contact_hq;
• Minister Spraw Wewnętrznych Wielkiej Brytanii Teresa May – 2 Marsham Street, London, SW1P 4DF; 020 7035 4848; e-mail: public.enquiries@homeoffice.gsi.gov.uk;
• House of Commons: St Margarets Street, London SW1A 0AA, United Kingdom, tel.: +44 20 7219 4272, e-mail: hcinfo@parliament.uk;
• Premier Wielkiej Brytanii – 10 Downing Street, London, SW1A 2AA, tel.: +44 20 7925 0918, e-mail: https://email.number10.gov.uk.

W celu otrzymania bardziej szczegółowych informacji prosimy o kontakt:
Igor Savchenko – igor.savchenko@odfoundation.eu
Lyudmyla Kozlovska – lyudmyla.kozlovska@odfoundation.eu