24 lutego media opublikowały informację o śmierci Rakhata Aliyeva, znanego opozycjonisty politycznego wobec reżimu Nursultana Nazarbayeva. Został on znaleziony martwy w odosobnionej celi austriackiego więzienia w Josefstadt, gdzie kilka dni wcześniej został przeniesiony na własną prośbę. Według wstępnych oficjalnych ustaleń Rakhat Aliyev popełnił samobójstwo; powiesił się w więziennej łaźni.
Rodzina oraz adwokaci, Manfred i Klaus Ainedter poddają w wątpliwość możliwość popełnienia samobójstwa przez Aliyeva. Klaus Ainedter twierdzi, że kiedy 23 lutego odwiedził swojego klienta w więzieniu, nic nie wskazywało na to, by Aliyev miał targnąć się na własne życie, oczekiwał po prostu na śledztwo i proces sądowy.
Oto fakty, które świadczą o tym, że Rakhtat Aliyev nie planował popełnienia samobójstwa:
- Rakhat Aliyev miał przedstawić przed sądem sensacyjne dokumenty.
- Przygotowywał się do rozprawy sądowej planowanej na 24 lutego, podczas której miał zeznawać w charakterze świadka.
- W swoich listach do współpracowników, Rakhat Aliyev stale powtarzał, że nadal będzie walczył z kazachstańskim reżimem.
Co więcej, Rakhat Aliyev sygnalizował, że ktoś zamierza go zabić i, że prawdopodobnie stanie się to w więziennej łaźni, tak by móc upozorować akt samobójczy.
Inni polityczny oponenci Nursultana Nazarbayeva także są przekonani, że śmierć Rakhata Aliyeva nie była samobójstwem. Mukhtar Ablyazov uważa, że Aliyev został zamordowany. Muratbek Ketebayev również wyklucza wersję samobójstwa twierdząc, że Rakhat Aliyev przygotowywał się do rozprawy przed sądem i był przekonany, że wygra proces. Muratbek Ketebayev wyraża także nadzieję, iż pomimo tego, że trudno wykazać bezpośrednie związki Nursultana Nazarbayeva ze śmiercią Rakhata Aliyeva, to austriackie śledztwo będzie jednak skuteczne. Bulat Atabayev oświadczył, iż śmierć Aliyeva jest ewidentnym zabójstwem, pozorowanym na samobójstwo.
Według austriackiej agencji informacyjnej „Haut”, ciało zostało znalezione 23 lutego, natomiast inne środki masowego przekazu podają datę 24 lutego. Żona Rakhata Aliyeva, Elnara Shorozova została poinformowana o śmierci męża 24 lutego. Kazachski prawnik zapewnia, że ciało Rakhata Aliyeva może być przewiezione do Kazachstanu, jednakże prawie wszyscy bliscy, którzy utrzymywali z nim kontakt, nie przebywają obecnie w kraju.
Rakhat Aliyev był niegdyś zięciem Nursultana Nazarbayeva (był mężem Darigi Nazarbayevej, najstarszej córki obecnego prezydenta Kazachstanu, Nursultana Nazarbayeva). Zajmował w Kazachstanie szereg wysokich urzędniczych stanowisk. Między innymi sprawował funkcję ambasadora Kazachstanu w Austrii oraz przy OBWE.
W 2007 roku wszczęto przeciwko niemu sprawę kryminalną i został odwołany ze wszystkich swoich funkcji. Początkowo Rakhat Aliyev był oskarżany o porwanie. Później doszły zarzuty zabójstwa, udziału w planowaniu zamachu stanu, prania brudnych pieniędzy i tortur. W 2008 wyrokami dwóch kazachstańskich sądów został zaocznie skazany na prawie 40 lat pozbawienia wolnościza udział w spisku mającym na celu obalenie rządu oraz za zorganizowanie grup przestępczych dokonujących uprowadzeń. Jego rozwód z Darigą Nazarbayevą również przeprowadzony został zaocznie. Kazachstan wystosował przeciwko niemu międzynarodowy nakaz aresztowania.
Rakhat Aliyev, Alnur Musaiev (były przewodniczący Narodowego Komitetu Bezpieczeństwa Kazachstanu) wraz z kilkoma innymi osobami zostali oskarżeni o dokonanie zabójstwa dwóch dyrektorów „Nurbanku” (Aibar Hasenov i Zholdas Timraliev). Bankowcy zostali porwani w 2006 roku i znalezieni martwi w okolicach Alma Aty w 2011 roku.
W 2011 roku dwóch byłych ochroniarzy Akezhana Kazhegeldina, Petr Afanasenko i Satzhan Ibraiev, złożyło do austriackiego sądu pozew przeciwko Rakhatowi Alievowi, oskarżając go o stosowanie tortur.
W 2013 roku władze Kazachstanu uznały, że Rakhat Aliyev zlecił zamordowanie czołowego polityka opozycji, Altynbeka Sarsenbayeva w celu przeprowadzenia zamachu stanu.
W 2007 Austria przyznała Rakhatowi Aliyevowi i Alnurowi Musaievowi azyl polityczny. Od 2007 roku, kiedy to Rakhat Aliyev osiadł w Europie, często wyrażał się krytyczne na temat Nursltana Nazarbayeva. Rakhat Aliyev twierdził, że jego sprawa miała charakter polityczny, zdradzając jednocześnie, iż zamierza startować w wyborach prezydenckich. Napisał książkę „Ojciec chrzestny”, w której odsłonił szczegóły dotyczące życia publicznego i prywatnego rodziny Nazarbayeva, łącznie z informacjami, jakie otrzymywał w okresie, gdy piastował stanowiska rządowe oraz wyjawił działalność korupcyjną i przestępczą prowadzoną przez reżimowe władze. W książce „Ojciec chrzestny 2” Rakhat Aliyev opisał kazachstańskie lobby działające w Austrii. Regularnie publikował informacje na temat przestępstw popełnianych przez Nazarbayeva, na przykład dotyczących zamordowania dwóch świadków tragedii w Zhanaozen: braci Bergey’a i Amanzhana Ryskaliev.
W 2008 roku miało miejsce usiłowanie zabójstwa dwóch uchodźców politycznych, Rakhata Aliyeva i Alnura Musaieva, w wyniku czego Alnur Musaiev został poważnie ranny i musiał być hospitalizowany, Rakhat Aliyev doznał jedynie niewielkich obrażeń. Opierając się na wynikach śledztwa, austriaccy prokuratorzy wysunęli teorię, iż w zamachu zamieszane były zagraniczne służby bezpieczeństwa.
W czasie, gdy Rakhat Aliyev przebywał w Europie, Kazachstan wielokrotnie domagał się jego ekstradycji. Sąd austriacki dwukrotnie odrzucił wnioski ekstradycyjne ze względu na sytuację praw człowieka panującą w Kazachstanie.
W 2011 roku Austria wszczęła swoje własne śledztwo w sprawie Rakhata Aliyeva. W marcu 2013 roku Sąd Najwyższy dla okręgu wiedeńskiego potwierdził ważność zarzutów przeciwko Aliyevowi w odniesieniu do udziału w zabójstwie Aibara Hasenova i Zholdasa Timralieva, jak również zarzutu nielegalnego prania brudnych pieniędzy zagranicą, jednocześnie odrzucając wersję o politycznym podłożu sprawy.
W czerwcu 2014 roku Aliyev przyleciał z Malty i dobrowolnie stawił się w Wiedniu, by uczestniczyć w śledztwie prowadzonym przez austriackie władze. Od tego czasu przebywał w areszcie. W grudniu 2014 roku austriacka prokuratura oskarżyła Aliyeva o zabójstwo dwóch bankierów.
Niezwykle istotnym jest, by podkreślić, że w 2013 roku wiedeńska prokuratura wszczęła sprawę karną przeciwko kanclerzowi Alfredowi Gusenbauerowi i adwokatowi Gabrielowi Lansky’emu, oskarżając ich o nielegalne gromadzenie i przekazywanie władzom Kazachstanu informacji odnośnie sprawy Aliyeva.
W tym przypadku nasuwa się analogia do śmierci Borisa Berezovskiego, rosyjskiego biznesmana, który przeciwstawiał się reżimowi w swoim kraju. Został znaleziony martwy w swojej łazience; oficjalną przyczyną zgonu było samobójstwo.
W obliczu nadchodzących wyborów w Kazachstanie, można zaobserwować tendencję, polegającą na represjonowaniu politycznych opozycjonistów. którzy dysponujących kompromitującymi faktami na temat sprawowania władzy przez Nazarbayeva, a w szczególności dotyczącymi afer korupcyjnych i represji politycznych. Na przykład w 2005 roku, na trzy tygodnie przed wyborami, Zamanbek Nurkadilov został znaleziony martwy z dwiema ranami postrzałowymi w klatkę piersiowej i jedną w głowę; według oficjalnej wersji było to samobójstwo. Także w tym samym roku znaleziono martwego Altynbeka Sarsenbayeva, który wykrwawił się na śmierć wskutek ran postrzałowych. Z tych powodów, casus śmierci Rakhata Aliyeva może wzbudzać obawy, że bezpieczeństwo polityków takich jak Mukhtar Ablyazov czy Muratbek Ketebayev, którzy przebywają w areszcie w oczekiwaniu na rozstrzygnięcia procesu ekstradycyjnego, jest zagrożone. Obaj politycy krytykowali Nursultana Nazarbayeva i jego współpracowników, udowadniali, że ich sprawy karne zostały sfabrykowane oraz dostarczali informacji na temat innych nielegalnych działań obecnego rządu w Kazachstanie.
Niniejszym, Fundacja Otwarty Dialog apeluje do austriackich organów ścigania:
- O wzięcie pod uwagę oświadczeń krewnych i prawników Rakhata Aliyeva, w których negują oni wszelkie prawdopodobieństwo samobójstwa, jak też ostatniego oświadczenia samego Rakhata Aliyeva, w którym obawia się o swoje życie i daje wyraz realnemu zagrożeniu, na jakie jest narażony wskutek swojej opozycyjnej działalności.
- O przeprowadzenie obiektywnego, jawnego i szczegółowego śledztwa w sprawie śmierci Rakhata Aliyeva, uwzględniającego ekspertyzy, w tym także ekspertów zagranicznych, którego wyniki zostaną podane do szerokiej wiadomości publicznej.
- O niepowoływanie się na współpracę z Kazachstanem w trakcie prowadzenia śledztwa.
Jednocześnie apelujemy do władz hiszpańskich i francuskich o uwzględnienie faktu, iż Polska uznała polityczną motywację oskarżeń kierowanych przeciwko Muratbekowi Ketebayevowi oraz o zwrócenie uwagi na materiały publikowane przez media, które wskazują, że sprawa karna o podłożu politycznym przeciwko Mukhtarowi Ablyazovowi, została spreparowana przez Kazachstan przy nielegalnej współpracy z ukraińskimi i rosyjskimi organami ścigania. Wobec faktu, że władze Kazachstanu, po raz kolejny, posunęły się do fizycznej eliminacji swoich politycznych oponentów, apelujemy o bezzwłoczne zapewnienie należytego bezpieczeństwa Mukhtarowi Ablyazovowi we Francji i Muratbekowi Ketebayevowi w Hiszpanii.
W celu uzyskania bardziej szczegółowej informacji, prosimy o kontakt:
Lyudmyla Kozlovska – [email protected]