Tatyana Paraskevich, była współpracowniczka kazachskiego opozycyjnego polityka Mukhtara Ablyazova i jeden z najważniejszych świadków w jego sprawie, posiada w Czechach międzynarodową ochronę i nie zostanie wydana, ani Ukrainie, ani Rosji. Ujawnione w mediach dokumenty potwierdziły, że zarówno sprawa Paraskevich, jak i sprawa Ablyazova zostały sfabrykowane na polityczne zamówienie kazachstańskiego reżimu. Skutki sfabrykowanych zarzutów do tej pory znacząco wpływają na jej prawa i możliwość przemieszczania: Interpol już ponad pół roku rozpatruje wniosek o usunięcie Paraskevich z międzynarodowej listy osób poszukiwanych.
Działając według identycznego schematu rosyjska i ukraińska prokuratura wszczęły budzące wątpliwości sprawy karne przeciwko Paraskevich, oskarżając ją o udział w „grupie przestępczej” Mukhtara Ablyazova. Rosyjska obywatelka Tatyana Paraskevich nie pracowała na terytorium Ukrainy. Według jej zeznań, nie pracowała też w BTA Banku, który jest stroną poszkodowaną w sprawach karnych wszczętych przeciwko Paraskevich, Ablyazovowi oraz innym jego współpracownikom.
18.02.2014 Tatyana Paraskevich otrzymała międzynarodową ochronę w Czechach. Zgodnie z czeskim ustawodawstwem, formami międzynarodowej ochrony jest „azyl” i „dodatkowa ochrona”. Czeskie MSW nie znalazło podstaw do udzielenia Paraskevich azylu, ale udzieliło jej jednak dodatkowej ochrony na okres roku. Doszło też do wniosku, że w Rosji Paraskevich grozi nieludzkie traktowanie i tortury w związku ze złymi warunkami, jakie panują w miejscach odosobnienia.
11.04.2014 Prokuratura Generalna Czech zaskarżyła decyzję MSW w sprawie udzielenia międzynarodowej ochrony dla Paraskevich. Prokuratura uważa, że MSW w niewystarczający sposób uzasadniło tę decyzję. Według stanu na 14.10.2014 sąd nie rozpatrzył skargi prokuratury. Według posiadanych informacji po raz pierwszy w swojej praktyce czeska Prokuratura Generalna zaskarżyła decyzję w sprawie udzielenia azylu. Oprócz tego wcześniej prokurator z Prokuratury Krajowej w Pilznie Vera Chekhova przez 1,5 roku przeciągała datę zwolnienia Paraskevich z aresztu tymczasowego poprzez systematyczne składanie apelacji, których treść była pozbawiona sensu.
W marcu 2014 roku Tatyana Paraskevich została zwolniona z aresztu. Czeskie władze odmówiły Rosji i Ukrainie jej wydania.
• 18.03.2014 Ministerstwo Sprawiedliwości Czech podjęło decyzję w sprawie niedopuszczalności wydania Paraskevich Ukrainie. 20.03.2014 Paraskevich została zwolniona z aresztu.
• 28.03.2014 Sąd Krajowy w Pilznie uwzględniając okoliczność, że Paraskevich znajduje się pod międzynarodową ochroną, podjął decyzję o niedopuszczalności jej wydania do Rosji. 27.05.2014 czeskie Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało o tym stronę rosyjską.
21.07.2014 MSW Czech odrzuciło wniosek o wydanie Paraskevich paszportu zagranicznego. Jak się później okazało, przyczyną takiej decyzji stało się umieszczenie je przez Niemcy 03.05.2012 w Systemie Informacji Schengen jako „osoby niepożądanej”. Zapis ten będzie istnieć do 25.04.2015 i może się okazać przeszkodą na drodze do przedłużenia okresu międzynarodowej ochrony. Tatyana Paraskevich zwróciła się do Biura Ochrony Danych Osobowych w Bonn z prośbą o wyjaśnienie przyczyn umieszczenia jej w Systemie Informacji Schengen i usunięcie jej nazwiska z tego systemu, ponieważ wraz z międzynarodową ochroną otrzymała kartę pobytu w Czechach.
Sprawa Paraskevich – polityczne zamówienie kazachstańskiego reżimu
Sprawa Paraskevich jest częścią wspólnej kampanii prowadzonej w celu zdyskredytowania opozycyjnego polityka Mukhtara Ablyazova i uzyskania obciążających go zeznań. Ablyazov otrzymał azyl polityczny w Wielkiej Brytanii, a wielu jego współpracowników otrzymało ten status w innych krajach europejskich. Duże zainteresowanie ze strony wymiaru sprawiedliwości uzyskały dokumenty potwierdzające, że poprzez współpracę z ukraińskimi i rosyjskimi organami śledczymi Kazachstan usiłuje doprowadzić do ekstradycji Mukhtara Ablyazova oraz jego współpracowników.
Korzystając z pośrednictwa ukraińskiej kancelarii prawniczej „Ilyashev i Partnerzy” kazachska strona przygotowywała dla ukraińskiego śledczego Melnika wnioski ekstradycyjne i postanowienia o przedstawieniu zarzutów dla Tatyany Paraskevich. Dostarczyła też pytania, które należało jej zadać w trakcie przesłuchania oraz wniosek o umieszczenie jej na liście osób poszukiwanych przez Interpol. Dodatkowo śledczy otrzymywał od strony kazachskiej wskazówki, jak powinien prowadzić przesłuchania osób występujących w sprawie, aby „wykazać”, że Paraskevich była jednym z „ludzi Ablyazova”, którzy rzekomo „kierowali spółkami w rajach podatkowych”. W efekcie ukraińskie władze odsunęły śledczego Melnika od sprawy 30.07.2014 i wszczęły postępowanie w związku z przekroczeniem przez niego uprawnień służbowych.
W Rosji sprawę przeciwko Paraskevich prowadzi śledczy Nikolay Budilo, który znajduje się na „liście Magnitskiego”. 19.11.2012 w Pilznie Budilo przesłuchiwał Paraskevich, grożąc przy tym otwarcie jej adwokatce Marinie Makhitkovej. Budilo także groził synowi Paraskevich pobiciem, jeśli matka nie podpisze potrzebnych dokumentów. Rosyjscy policjanci usiłowali zastraszyć córkę Paraskevich twierdząc, że może zostać relegowana z uniwersytetu, uprowadzona lub poddana ściganiu karnemu.
Kazachska strona wywiera wpływy nie tylko na ukraińskie i rosyjskie organy śledcze, ale też organy czeskie. Nie będący stroną postępowania kazachstański BTA Bank dążył do ekstradycji Paraskevich i przekazywał czeskim organom śledczym oraz sądowym materiały sfabrykowane przez stronę ukraińską. Adwokat Voytekh Trapl reprezentujący interesy BTA Banku, proponował adwokatce Makhitkovej „współpracę z organami śledczymi”. Chodziło o to, żeby Paraskevich złożyła „prawdziwe zeznania” przeciwko Ablyazovowi. W zamian BTA Bank obiecał wystąpić do Ukrainy z prośbą o zamknięcie sprawy karnej.
Przeciwko ekstradycji Tatyany Paraskevich do Rosji lub na Ukrainę wystąpiła Amnesty International, Czeski Komitet Helsiński, Spolek Salamoun. W obronie Paraskevich wystąpili deputowani Europarlamentu Piotr Borys, Nicole Kiil-Nielsen, Marek Migalski i Graham Watson. Pisma z poparciem dla Paraskevich podpisało także około 20 polskich i włoskich parlamentarzystów.
Interpol ponad 6 miesięcy rozpatruje wniosek o usunięcie Paraskevich z listy osób poszukiwanych
Sprawa Paraskevich stanowi kolejne potwierdzenie, że w Interpolu brakuje skutecznych mechanizmów zapobiegania nadużyciom ze strony poszczególnych państw członkowskich. Paraskevich otrzymała międzynarodową ochronę i nie może zostać wydana, ani Ukrainie, ani Rosji. W ten sposób międzynarodowy nakaz aresztowania ze strony Ukrainy i Rosji nie jest już aktualny (relevance). Pomimo to Paraskevich nadal figuruje na liście osób poszukiwanych Interpolu, co ogranicza jej prawo do poruszania się. W przypadku opuszczenia przez nią terytorium Czech „czerwony alert” pozwala na natychmiastowe jej aresztowanie.
To jeden z wielu przykładów, który dowodzi konieczności zreformowania systemu udzielania azylu w Europie. W wielu przypadkach status uchodźcy nie chroni przed politycznymi prześladowaniami. Niedemokratyczne państwa wykorzystują Interpol do prześladowania niewygodnych aktywistów, nie przyznając im statusu uchodźcy i zgłaszając jako osoby poszukiwane międzynarodowym listem gończym pod pretekstem zarzutów karnych. Inercja i niepubliczny charakter działań Interpolu pozwalają autokratom na prześladowanie swoich politycznych przeciwników poza europejskim prawem.
31.03.2014 adwokat Marina Makhitkova złożyła wniosek do Sekretariatu Generalnego Interpolu o usunięcie nazwiska Tatyany Paraskevich z międzynarodowej listy osób poszukiwanych. 14.04.2014 Komisja do spraw Kontroli Dokumentów Interpolu obiecała zająć się sprawą. Chociaż upłynęło już pół roku Interpol nadal nie udzielił żadnej odpowiedzi. Przypadek ten potwierdza stanowisko deputowanych PA PACE, którzy oświadczyli: „Składanie odwołania od decyzji Interpolu w sprawie umieszczenia osoby na liście osób poszukiwanych międzynarodowym listem gończym jest kosztowną procedurą, najczęściej długotrwałą i nieprzynoszącą wyników„.
Rozpatrując wnioski o wszczęcie poszukiwań, Interpol przede wszystkim zwraca uwagę na formalne gwarancje ze strony państw, nie zajmując się we właściwy sposób istotą sprawy. Dlatego „czerwony alert” ogłaszany jest praktycznie automatycznie, w efekcie Tatyana Paraskevich prawie dwa lata spędziła w areszcie tymczasowym, w tym czasie sędziowie podejmowali decyzję o dopuszczalności lub niedopuszczalności jej ekstradycji. Według Paraskevich, długi pobyt w areszcie poważnie odbił się na jej zdrowiu. Zwiększyły się jej problemy z sercem, wzrokiem, żołądkiem, nerkami, nasiliło się nadciśnienie. Należy także uwzględnić, że europejskie sądy, które rozpatrują wnioski o ekstradycję, w większości przypadków nie mogą ocenić, czy postępowanie karne prowadzone jest zgodnie z właściwymi standardami i czy posiada ono podtekst polityczny.
Nawet po uzyskaniu statusu uchodźcy Tatyana Paraskevich nadal się tkwi w „pułapce” autorytarnych reżimów Kazachstanu i Rosji, ponieważ Interpol do tej pory nie usunął jej z listy osób poszukiwanych. Po opublikowaniu dowodów fabrykowania sprawy karnej przeciwko Paraskevich, Ablyazova oraz jego współpracowników, Interpol musi zareagować w związku z naruszeniem artykułu 3 swojego Statutu, który zabrania prześladowania osób z powodów politycznych. Brak adekwatnej i szybkiej reakcji na dużą liczbę podobnych przypadków może poddać w wątpliwość istnienie międzynarodowej organizacji powołanej do walki z przestępczością kryminalną.
Paraskevich stwierdziła, że po podjęciu decyzji w sprawie niedopuszczalności wydania jej Ukrainie i Rosji, wciąż nie czuje się bezpiecznie. Jej rodzina jest zagrożona, ponieważ pomieszkuje w Rosji. Według posiadanych przez nią informacji, organy śledcze Kazachstanu i Rosji mają zamiar dotrzeć do niej „wszelkimi metodami”.
Wyrażamy poparcie dla stanowiska ZG OBWE i ZG Rady Europy, które opowiedziały się za reformą Interpolu, której celem jest zapobieganie bezprawnemu wykorzystywaniu jego mechanizmów dla celów politycznych oraz dokładniejsze zbadanie tego problemu. Fundacja Otwarty Dialog zwraca się z apelami:
– do Prokuratury Generalnej Ukrainy – o szczegółowe zbadanie informacji dotyczących korupcyjnej współpracy śledczych MSW ze stroną kazachstańską, której celem było sfabrykowanie sprawy karnej; odwołanie wniosku o międzynarodowe poszukiwanie i wniosku o ekstradycję Tatyany Paraskevich.
– Do Sekretariatu Generalnego Interpolu – o wsparcie wysiłków międzynarodowej społeczności w zakresie reformy i poprawy transparentności oraz skuteczności systemu Interpolu; wzięcie pod uwagę dowodów na fabrykowanie sprawy karnej Muratbeka Ketebayeva, kazachskiego opozycjonisty i współpracownika Mukhtara Ablyazova, usunięcie z międzynarodowych baz danych informacji o wydaniu nakazu aresztowania Tatyany Paraskevich w związku z naruszeniem art. 3 Statutu Interpolu.
– Do Biura Ochrony Danych Osobowych w Bonn oraz Biura Federalnej Policji Kryminalnej w Wiesbaden – o udzielenie wyjaśnień na jakiej podstawie Tatyana Paraskevich została umieszczona w Systemie Informacji Schengen i usunięcie jej z listy tego systemu w związku z uzyskaniem karty pobytu i międzynarodowej ochrony w Czechach.
– Do Urzędu Wysokiego Komisarza ONZ do spraw Uchodźców – w związku z brakiem ogólnej międzynarodowej zasady obligatoryjnego przyznania statusu uchodźcy i nadużywaniem mechanizmów Interpolu ze strony autorytarnych reżimów, o wystąpienie z inicjatywą przeprowadzenia publicznej dyskusji na temat możliwych wariantów reformy instytucji azylu w celu skuteczniejszej obrony uchodźców przed politycznymi prześladowaniami.
Poparcia dla naszych apeli można udzielić pisząc pod następujące adresy:
– Generalny Sekretariat Międzynarodowej Organizacji Policji Kryminalnej „Interpol” – General Secretariat 200 Quai Charles de Gaulle, 69006 Lyon, France, tel. +33 4 72 44 70 00; faxс: +33 4 72 44 71 63; e-mail: [email protected]
– Prokurator Generalny Ukrainy Viktor Yarema – ul. Reznitskaya 13/15, Kijów 01601, tel. +38 044 596 73 55, +38 044 288 80 92, e-mail: [email protected]; [email protected]
– Biuro Ochrony Danych Osobowych w Bonn – Der bundesbeauftragte für den datenschutz und die informationsfreiheit husarenstrasse, 3053117 Bonn, tel. +49 228 997799 0, +49 228 81995 0, fax: +49 228 997799550, e-mail: [email protected]
– Biuro Federalnej Policji Kryminalnej w Wiesbaden – Bundeskriminalamt, SIRENE Büro, D – 651 73 Wiesbaden, Deutschland, e-mail: [email protected]
– Urząd Wysokiego Komisarza ONZ do spraw uchodźców – Case Postale 2500, CH-1211 Genève 2 Dépôt, Suisse. Tel.+41 22 739 8111, fax: +41 22 739 7377. Formularz kontaktowy: http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/contact_hq
W celu zyskania bardziej szczegółowych informacji prosimy o kontakt:
Igor Savchenko – [email protected]
Lyudmyla Kozlovska – [email protected]
Fundacja Otwarty Dialog