OD AUTORÓW
Zaczęło się od symbolicznego przejazdu kolumn samochodów przez główne arterie Kijowa – na taki pomysł wpadli aktywiści z portalu internetowego „Kontrola Drogowa”. Ideę podtrzymało kilku kijowskich przedsiębiorców nadając jej regularną (choć nieformalną) strukturę. Inicjatywa szybko nabrała rozmachu, a dzięki wsparciu udzielonemu przez opozycyjne media i dziennikarzy – także szerokiego rozgłosu.
Po kilku tygodniach o działalności organizacji stało się głośno nie tylko w Ukrainie ale i na całym świecie. Aktywiści zaczęli być rozpoznawani, a ich działania – wymierzone w skorumpowane rządy Partii Regionów i prezydenta Wiktora Janukowycza – okazały się być nadzwyczaj efektywnymi. Nie minęło wiele czasu, zanim przedstawiciele tej tzw. “kawalerii Majdanu” zaczęli uczestniczyć w wydarzeniach odbywających się na najwyższym szczeblu politycznym, gdyż ich aktywność zaczęła bezpośrednio dotyczyć misji budowania nowej Ukrainy.
Niniejszy raport, sporządzony przez analityków i wolontariuszy Fundacji Otwarty Dialog, opisuje fenomen inicjatywy znanej dzięki mediom jako „Automajdan”. Została w nim przedstawiona kolejno geneza Automajdanu, opis pierwszych akcji, a także prezentacja struktury i kierownictwa organizacji. Ponadto, raport naświetla przypadki represji i prześladowań na tle politycznym, jakie spotkały aktywistów ze strony władz ukraińskich, podczas trwających od listopada 2013 r. masowych protestów, które doprowadziły do obalenia władzy prezydenta Janukowycza.
TEZY RAPORTU
- Automajdan nie powstał w społecznej ani politycznej próżni. „Matecznikiem” jego działalności było środowisko dziennikarzy związanych z działającym od 2008 roku portalem internetowym „Kontrola Drogowa”. Impulsem dla powstania Automajdanu był wybuch „euromajdanowej rewolucji”, dzięki której aktywiści zyskali możliwość rozszerzenia działalności na większą skalę oraz (co niemniej ważne) język, dzięki któremu mogli celniej opisywać zachodzące w Ukrainie zjawiska trafiając przy tym do szerszych mas obywateli, niż było to możliwe przed rewolucją. Powstanie Automajdanu mówi więc wiele nie tyle o samych jego organizatorach, co o wpływie rewolucji na ukraińskie społeczeństwo. Do czasu rewolucji po Ukrainie rozsianych było wiele oddolnych, autentycznie obywatelskich organizacji, których działania nie przebijały się do powszechnej świadomości i nie zyskiwały na sile, gdyż każda z nich działała na innej płaszczyźnie aktywności społeczeństwa obywatelskiego. Wybuch rewolucji katalizował ich rozwój i pozwolił na „wyjście z podziemia”, nadając wszystkim ich działaniom wspólny język, sens i wydźwięk, a także integrując ich cele na poziomie walki o zaprowadzenie w kraju praworządności i demokracji (patrz podrozdziały „Drogowi dziennikarze”, „Od Kontroli Drogowej do Automajdanu”, „Pierwszy przebieg i konsekwencje” oraz „Działalność i najważniejsze akcje”).
- Automajdan, wychodząc poza granice standardowych działań podejmowanych przez demokratyczne społeczeństwa w sferze symbolicznej, przystąpił do aktywności realnie ograniczających opresyjny potencjał państwa. Przyczynił się tym samym do oderwania niedemokratycznych władz od głównego zasobu ich siły, tj. systemu instytucjonalnego zdolnego w każdej chwili zagrozić bezpieczeństwu, zdrowiu bądź życiu swoich obywateli. Podważenie realnego wpływu władz Ukrainy na sytuację wokół Majdanu i majdanów stało się główną przyczyną wszczęcia szeroko zakrojonych akcji prześladowczych wobec Automajdanu. W ciągu kilku miesięcy działalności tej organizacji, zarówno jej regularni członkowie jak i kierownictwo padło ofiarą licznych napaści, pobić i uprowadzeń. Dodatkowo władze stosowały także „bardziej legalne” środki, jak np. odbieranie prawa jazdy czy karanie mandatami za niepopełnione wykroczenia drogowe (patrz podrozdziały: „Kierownictwo i organizacja”, „Fenomen” oraz „Prześladowania”).
- Automajdan był organizacją oddolną i faktycznie obywatelską. Swoją popularność i uznanie zyskał nie tylko dzięki efektywności, ale także dzięki autentycznemu, pro-obywatelskiemu wizerunkowi. Aktywiści Automajdanu nigdy nie sprzymierzyli się z żadną partią polityczną, dbając o zachowanie organizacyjnej niezależności. Podobnie jednak jak wybuch rewolucji wzmógł w obywatelach Ukrainy motywację do bezinteresownego działania na rzecz dobra wspólnego, tak jej koniec spowodował powrót do jej „klasycznego” wydania, , w którym na pierwszy plan wysunęły się partykularne interesy.
