W dniu 15 stycznia 2012 r. w Kazachstanie odbędą się wybory na deputowanych do Mażylisu (niższej izby Parlamentu kraju) oraz do rad lokalnych (maslichatów). Fundacja „Otwarty Dialog” pragnie przedstawić Państwu ogólne informacje dotyczące podstawowych zasad procedury wyborczej w Kazachstanie oraz jej uczestników. Przypomnijmy, że w sierpniu 2007 r. odbyły się wybory do kazachstańskiego parlamentu, w których zwyciężyła partia „Nur Otan” (jej prezesem jest Prezydent Kazachstanu, Nursultan Nazarbaev), zdobywając 88,05 % głosów. W dniu 16 listopada 2011 r. Nursultan Nazarbaev podpisał rozporządzenie o rozwiązaniu izby niższej Parlamentu i wyznaczeniu przedterminowych wyborów na 15 stycznia 2012 r.
Parlament Kazachstanu składa się z dwóch Izb: Senatu (47 członków) i Mażylisu (107 członków), działających stale. Senattworzą deputowani, reprezentujący po dwie osoby z każdego obwodu, miasta o znaczeniu krajowym, (miasto Almaty) oraz ze stolicy Republiki Kazachstanu.Trzydziestu dwóch senatorów jest wybieranych przez wyborców pośrednich (przez deputowanych rad lokalnych – maslichatów). Piętnastu deputowanych Senatu jest wyznaczanych przez Prezydenta Kazachstanu. Kadencja deputowanych wynosi 6 lat, przy czym co 3 lata odnawiana jest połowa składu. Liczba deputowanych Senatu może zwiększyć się o byłych prezydentów Kazachstanu, którzy automatycznie stają się senatorami po odejściu ze stanowiska głowy państwa. Do Mażylisu, 98 deputowanych wybieranych jest według systemu proporcjonalnego opartego o partyjne listy krajowe. Klauzula zaporowa wynosi 7 procent głosów. Kolejnych dziewięciu deputowanych jest wybieranych przez Zgromadzenie Narodów Kazachstanu (organ konsultacyjno-doradczy przy Prezydencie Republiki Kazachstanu, którego skład kształtuje Prezes Zgromadzenia – funkcję tę pełni prezydent kraju). Kadencja deputowanych wynosi 5 lat. Prawo wysuwania kandydatów na deputowanych do Mażylisu, wybieranych na podstawie list partyjnych, posiadają partie polityczne zarejestrowane w sposób przewidziany prawem.
Zgłaszanie kandydatów na deputowanych zakończyło się 5 grudnia. Rejestracja list partyjnych odbywała się od 16 listopada do 15 grudnia 2011 r. Terminy kampanii wyborczej wynoszą: w przypadku kandydatów na deputowanych do Mażylisu – od 16 grudnia 2011 r. do 13 stycznia 2012 r.; do maslichatów – od 21 grudnia 2011 r. do 13 stycznia 2012 r. Dzień głosowania został wyznaczony na 15 stycznia 2012 r. Na 16 stycznia 2012 r. zaplanowano wybory członków Zgromadzenia Narodów Kazachstanu. Zgodnie ze zmianami, wprowadzonymi w ustawodawstwie wyborczym, po przeprowadzeniu obecnych przedterminowych wyborów Mażylis już nie będzie mógł być jednopartyjny. Zgodnie z art. 97-1 par. 2 ustawy „O wyborach”, w przypadku, jeżeli partia, która zajęła drugie miejsce, nie zdoła uzyskać 7 procent głosów, będzie ona dopuszczona do rozdzielania mandatów, przy czym suma głosów, złożonych na dwie partie polityczne dzielona jest przez liczbę rozdzielanych mandatów. Otrzymany wynik jest pierwszym ilorazem wyborczym (kwotą wyborczą).
Źródła:
- Oficjalna strona internetowa Ministerstwa SprawiedliwościKazachstanu http://www.minjust.kz/
- Oficjalna strona internetowa Parlamentu Kazachstanu http://www.parlam.kz/
- Oficjalna strona internetowa Prezydenta Republiki Kazachstanu http://www.akorda.kz/
- Centralna Komisja Wyborcza Republiki Kazachstanu http://election.kz/
Przegląd partii politycznych – podmiotów prawa wyborczego Republiki Kazachstanu
1. Partia Demokratyczna „Adilet” („Sprawiedliwość”) została zarejestrowana 14 czerwca 2004 r. jako Demokratyczna Partia Kazachstanu (DPK), przemianowana została 14 kwietnia 2006 r. Przed wyborami do Mażylisu w 2007 r. „Adilet” połączyła się z partią „Ak Zhol”; zjednoczona siła otrzymała 3,09 % głosów i nie weszła do Parlamentu. W październiku tego samego roku została podjęta decyzja o cofnięciu fuzji z „Ak Zhol”. Prezesem partii jest Maskut Narikbaev.
Źródło: http://dp-adilet.kz/
2. Demokratyczna Partia Kazachstanu „Ak Zhol” („Świetlana droga”) określa siebie jako „konstruktywną opozycję”. Partia została zarejestrowana w organach sprawiedliwości w 2002 r. W 2005 r. partia przeżyła rozłam, w wyniku którego pojawiła się partia „Prawdziwy Ak Zhol”, która dotychczas nie została zarejestrowana. W wyborach do Mażylisu w 2007 r. (wraz z „Adilet”) partia uzyskała 3,09 % głosów i nie weszła do Parlamentu. Liderem partii jest Azat Peruashev.
Źródło: http://www.akzhol.kz/
3. Socjaldemokratyczna Partia Kazachstanu „Auyl” („Aul” to lokalna jednostka administracyjna, która odpowiada wsi) została zarejestrowana 1 marca 2002 r. W wyborach do Mażylisu w 2007 r. uzyskała 1,51 % głosów i nie weszła do Parlamentu. Prezesem jest Gani Kaliev.
Źródło: http://ksdp-auyl.kz/
4. Komunistyczna Ludowa Partia Kazachstanu. KLPK dokonała rejestracji państwowej w dniu 21 czerwca 2004 r. W wyborach do Mażylisu w 2007 r. partia uzyskała 1,29 % głosów i nie weszła do Parlamentu. W wyborach prezydenckich w 2011 r. kandydat z ramienia partii, Zhambyl Akhmetbekov uzyskał trzecie miejsce, otrzymując 1,36 % głosów. Prezesem partii jest Vladislav Kosarev.
Źródło: http://knpk.kz/
5. Partia Narodowo-Demokratyczna „Nur Otan” („Światło Ojczyzny”) została założona w 1999 r. z inicjatywy obecnego prezydenta Nursultana Nazarbaeva. Poprzedni skład Parlamentu był reprezentowany wyłącznie przez tę partię. Prezesem jest Nursultan Nazarbaev.
Źródło: http://www.ndp-nurotan.kz/
6. Ogólnonarodowa Socjaldemokratyczna Partia „Azat”. Ogólnonarodowa Socjaldemokratyczna Partia Kazachstanu „Azat” (OSDP „Azat”) została utworzona w wyniku fuzji OSDP i partii „Azat” („Wolność”) w dniu 24 października 2009 r. Przypomnijmy, że OSDP „Azat” nie została zarejestrowana pod nową nazwą, i w wyborach będzie brać udział jako OSDP. Liderzy OSDP „Azat” uważają, że taka sytuacja ma umotywowanie polityczne. Wśród przyczyn odmowy w rozporządzeniach ministerstwa wymienione były takie przyczyny, jak brak w przedłożonych dokumentach okresu kadencji współprzewodniczących oraz rozbieżności między kazachską i rosyjską wersją tekstu statutu we fragmencie opisu symboliki partii. Prezesem jest Zharmakhan Tuyakbai.
Źródło: http://www.osdp.kz/
7. Partia Patriotów Kazachstanu. Partia została zarejestrowana 4 sierpnia 2000 r. W wyborach do Mażylisu w 2007 r. partia uzyskała 0,78 % głosów (w głosowaniu według systemu proporcjonalnego) i nie weszła do Parlamentu. W wyborach prezydenta Kazachstanu w 2011 r. kandydat z ramienia partii, G. Kasymov zajął drugie miejsce, otrzymując 1,94 % głosów. Prezesem jest Gani Kasymov.
Źródło: http://ppkz.kz/
8. Partia „Rukhanyat” („Duchowość”). Partia została zarejestrowana w organach sprawiedliwości 6 października 2003 r. W wyborach do Mażylisu w 2007 r. uzyskała 0,37 % głosów i nie weszła do Parlamentu. Partia pozycjonuje się jako partia kierunku „zielonego”, lecz w programie wyborczym, przyjętym przed wyborami 2012 r., koncentruje się na takich zagadnieniach jak budowanie państwa narodowego w Kazachstanie, wstrzymanie wszystkich procesów integracyjnych „w celu utrzymania suwerenności i niezależności Kazachstanu” oraz zamknięcie wszystkich zagranicznych poligonów wojskowych. Prezesem partii jest Serikzhan Mambetalin.
Źródło: http://rukhaniyat.kz/
Partie polityczne niezarejestrowane lub z wstrzymaną działalnością
W Kazachstanie jest zarejestrowanych dziewięć partii politycznych, lecz w wyborach może wziąć udział tylko osiem z nich. Przypomnijmy, że 5 października 2011 r. Międzyrejonowy Sąd Administracyjny miasta Almaty wstrzymał działalność Komunistycznej Partii Kazachstanu (KPK) na sześć miesięcy na podstawie art. 374 par. 2 Kodeksu Wykroczeń Administracyjnych Republiki Kazachstanu z powodu obecności podpisu prezesa partii Gaziza Aldamzharova pod oświadczeniem niezarejestrowanego stowarzyszenia publicznego „Khalyk Majdany” – „Front Ludowy”. KPK została zarejestrowana 28 lutego 1994 r., przerejestrowała się 17 lutego 1997 r., a następnie w 2003 r. W wyborach do Mażylisu w 2007 r. Komunistyczna Partia Kazachstanu nie brała udziału.
Źródło: http://www.komparty.kz/
Status partii niezarejestrowanej posiada partia „Alga” („Naprzód”), która określa siebie jako ideologicznego spadkobiercę opozycyjnej Partii Ludowej „Demokratyczny Wybór Kazachstanu”( PL DWK). PL DWK została zarejestrowana w Ministerstwie Sprawiedliwości Kazachstanu 4 maja 2004 r. W dniu 6 stycznia 2005 r. Specjalistyczny Sąd Gospodarczy miasta Almaty wydał decyzję o zamknięciu PL KPK w związku z oskarżeniem o „ekstremizm polityczny” i „wzniecanie wrogości i sporów społecznych”. Przyczyną tych oskarżeń były deklaracje polityczne partii, że nie uznaje ona władzy wybranej w drodze wyborów do Mażylisu w dniu 19 września 2004 r., ponieważ wybory te zostały przeprowadzone niezgodnie ze standardami demokratycznymi, jak również z powodu poparcia opozycji demokratycznej na Ukrainie (w 2004 r. w Kijowie odbywały się masowe protesty przeciwko fałszowaniu wyborów prezydenckich). Prace nad utworzeniem Partii Ludowej „Alga” rozpoczęły się w maju 2005 r. Skrót DWK nie mógł być wykorzystany w nazwie z powodu poprawki do ustawy o partiach politycznych, zakazującej używania słów, które znajdowały się w nazwie partii zlikwidowanych. W listopadzie 2006 r. w celu dokonania rejestracji w Ministerstwie Sprawiedliwości została złożona lista partyjna, zawierająca 53 tysiące deklaracji. Prezesem partii jest Vladimir Kozlov.
Źródło: http://www.algadvk.kz/
Przypomnijmy, że 28 czerwca 2011 r. KPK i „Alga” ogłosiły utworzenie ruchu „Front Ludowy”. Założona organizacja nie otrzymała zezwolenia na rejestrację, a podpis pod jej oświadczeniem lidera KPK stał się przyczyną wstrzymania działalności partii. Na posiedzeniu w dniu 21 listopada 2011 r. przedstawiciele Ogólnonarodowej Socjaldemokratycznej Partii (OSDP) „Azat”, partii opozycyjnej „Alga”, Komunistycznej Partii Kazachstanu (KPK) oraz organizacji pozarządowych podjęli decyzję o połączeniu wokół OSDP – jedynej partii opozycyjnej, która weźmie udział w zbliżających się przedterminowych wyborach parlamentarnych.
Źródło: http://rus.azattyq.org/content/parliament_election_kazakh_opposition/24397571.html