Jesteśmy głęboko zaniepokojeni pogorszeniem się międzynarodowego wizerunku Ukrainy w związku ze stosowaną praktyką wydawania uchodźców i więźniów sumienia do państw o niskim poziomie demokracji. Apelujemy do przedstawicieli nowej władzy o niepowtarzanie błędów poprzedniego reżimu. Wzywamy do zaniechania współpracy z autorytarnymi reżimami Rosji i Kazachstanu w kwestii nadużywania systemu Interpolu do prześladowania politycznych oponentów.
Wielokrotne przypadki łamania praw uchodźców i osób prześladowanych z powodów politycznych dowiodły, że Ukraina jako państwo nie dostrzega systematycznie stosowanej praktyki, w ramach której dokonuje się porwań obywateli obcych państw, a następnie skrycie wywozi ich za granicę. Taka obojętność i brak działań prowadzi do wniosków, które znalazły odzwierciedlenie w raporcie Urzędu Wysokiego Komisarza ONZ do spraw Uchodźców (UNHCR) za 2013 rok dotyczącym Ukrainy. Agencja ONZ do spraw uchodźców stwierdziła w nim, że Ukraina nie może być traktowana jako kraj bezpieczny dla uchodźców. Wezwała inne kraje, aby nie zawracały na Ukrainę osób szukających schronienia. Łamanie praw uchodźców skrajnie negatywnie wpłynęło na międzynarodowy wizerunek Ukrainy i podważyło zaufanie międzynarodowej wspólnoty wobec ukraińskiej władzy, odnośnie jej przywiązania do standardów demokratycznych.
Pokazowym przykładem jest sprawa Leonida Rozvozzhayeva, uczestnika protestów na placu Błotnym w Rosji, który został oskarżony przez rosyjskie organy ścigania o organizowanie zamieszek na podstawie materiałów pochodzących z filmu „Anatomia protestu – 2”. W dniu 19 października 2012 roku Rozvozzhayev zaginął w okolicach biura organizacji partnerskiej Agencji ONZ do spraw uchodźców, gdzie poinformował o zamiarze uzyskania azylu na Ukrainie. Następnego dnia Komitet Śledczy Rosji poinformował, że Razvozzhayev złożył w Moskwie oświadczenie, w którym dobrowolnie przyznał się do winy. Wtedy przedstawiciel MSW Ukrainy oznajmił, że uprowadzenie miało miejsce, ale „to nie jest sprawa karna, a kwestia współpracy pomiędzy organami ścigania, o której ja niczego nie wiem”.
Niestety miały też miejsce przypadki wpływania na ukraińskie organy śledcze przez lobbystów, które można kwalifikować jako korupcję. Przykładem takiej współpracy jest sprawa kazachstańskiego BTA Banku, w szczególności wniosek o ekstradycję na Ukrainę Mukhtara Ablyazova, kazachskiego lidera opozycji i eks właściciela BTA Banku, oraz jego koleżanki Tatyany Paraskevich. W marcu 2014 została opublikowana korespondencja prowadzona pomiędzy przedstawicielami BTA Banku (Kazachstan) a pracownikami kancelarii „Ilyashev i Partnerzy”, reprezentującej interesy BTA Banku na Ukrainie i lobbującej na korzyść ścigania karnego osób występujących w sprawie. Korespondencja ta potwierdza, że kazachstański BTA Bank bezpośrednio ingerował w działania ukraińskich organów śledczych tylko po to, aby sfabrykować sprawę karną. Za pośrednictwem kancelarii prawnej „Ilyashev i Partnerzy” kazachstańska strona przekazywała ukraińskim śledczym informacje i dane osobowe oskarżonych w sprawie BTA Banku; sporządzała zarzuty i wnioski ekstradycyjne; udzielała ukraińskim śledczym wskazówek odnośnie tego, za kim Interpol powinien ogłosić list gończy, jakie pytania zadawać na przesłuchaniach, w jakim kierunku prowadzić śledztwo. Przekazywanie danych odbywało się w drodze prowadzonej elektronicznie korespondencji, nieoficjalnej i nieformalnej, z pominięciem zasad ustalonych przez prawo.
Uwzględniając, że obecnie 97,3% akcji banku stanowi własność Kazachstanu, trzeba stwierdzić, że BTA Bank w całości prezentuje stanowisko kazachstańskich władz, zainteresowanych ściganiem karnym byłych menadżerów banku. Mukhtar Ablyazov i jego partnerzy – Zhaksylyk Zharimbetov i Roman Solodchenko otrzymali status uchodźcy w Wielkiej Brytanii. Polska przyznała status uchodźcy jeszcze jednemu współpracownikowi Ablyazova – Muratbekowi Ketebayevowi, а Czechy udzieliły Tatyanie Paraskevich międzynarodowej ochrony na okres jednego roku. Kazachstan żąda wydania ludzi z otoczenia byłego szefa BTA banku, ponieważ stanowią oni ważne źródło informacji w politycznej sprawie przeciwko Mukhtarowi Ablyazovowi. Z tego powodu międzynarodowe i ukraińskie organizacje broniące praw człowieka, a także przedstawiciele Parlamentu Europejskiego apelują o niedopuszczenie do ekstradycji Mukhtara Ablyazova i jego towarzyszy na teren Ukrainy, Rosji lub Kazachstanu.
Pozostając w zależności od strony kazachstańskiej, ukraińskie struktury siłowe w okresie panowania reżimu Yanukovycha nadmiernie wykorzystywały mechanizmy Interpolu do prześladowania politycznych oponentów, w tym oponentów reżimu Nazarbayeva. W Stambulskiej Deklaracji Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE zaznacza się, że właśnie Białoruś, Rosja i Ukraina w sposób szczególny nadużywały systemu Interpolu, między innymi następujących przypadkach: Petra Silayeva, Wiliama Browdera, Ilyi Katsnelsona, Alesya Mikhalevicha i Bogdana Danilishina. Ciekawe, że w lipcu 2013 roku przedstawiciele Ukrainy i Kazachstanu w OBWE wyrazili ostry protest wobec tych twierdzeń.
W sytuacji, kiedy Rosja w brutalny sposób łamie powzięte zobowiązania dotyczące bezpieczeństwa Ukrainy, a Kazachstan w osobie Nursultana Nazarbayeva popiera rosyjską interwencję na Krymie, Ukraina powinna oznajmić całemu światu o swoich europejskich zamiarach i zaniechaniu współpracy z niedemokratycznymi reżimami.
Wzywamy Was do potępienia praktyki wykorzystywania Interpolu jako politycznego instrumentu i zademonstrowania światowej społeczności gotowości do zaniechania bezprawnych metod stosowanych przez reżim Yanukovycha.
Zwracamy się z zaleceniem potwierdzenia swoich zamiarów poprzez następujące działania:
1. Złożyć oficjalne przeprosiny wobec uchodźców, a także członków ich rodzin, którzy zostali poszkodowani w wyniku działań prowadzonych przez Ukrainę, a mianowicie: Dirar Abu-Sisi, Filipp Dolbunov (Galtsov), Ulugbek Zaynabitdinov, Leonid Rozvozzhayev, Denis Solopov, Ruslan Suleymanov, Khamidullo Turgunov oraz innych osób, w stosunku do których trzeba ustalić i naprawić popełnione błędy prawne.
2. Niezwłocznie wycofać wniosek o ekstradycję Mukhtara Ablyazova i innych osób oskarżonych na podstawie sfabrykowanych zarzutów w sprawie BTA Banku.
3. Wycofać wniosek skierowany do Interpolu w sprawie wydania międzynarodowego nakazu aresztowania Mukhtara Ablyazova, Tatyany Paraskevich, Igora Kononko, Romana Solodchenko i innych osób oskarżonych w politycznej sprawie BTA Banku.
4. Przeprowadzić śledztwo w sprawie działań prowadzonych przez byłego prokuratora generalnego Viktora Pshonkę, za którym został ogłoszony list gończy. Postulat ten dotyczy również innych funkcjonariuszy resortów siłowych, którzy sfałszowali zarzuty i wniosek o ekstradycję Mukhtara Ablyazova oraz jego kolegów, tym samym stając po stronie prześladowań politycznych w Kazachstanie i Rosji.
5. Zaprzestać współpracy ze służbami specjalnymi Rosji, Kazachstanu, Uzbekistanu i innych autorytarnych (między innymi postsowieckich) reżimów, których celem i środkami są
Oświadczenie podpisali:
1. Maksim Butkevich, współkoordynator projektu „Bez granic” (Ukraina);
2. Arkadiy Bushchenko, dyrektor wykonawczy Ukraińskiego Związku Helsińskiego na rzecz obrony praw człowieka (Ukraina);
3. Bartosz Kramek, przewodniczący rady nadzorczej Fundacji „Otwarty Dialog”;
4. Aleksandra Matviychuk, przewodnicząca zarządu Centrum Swobód Obywatelskich (Ukraina);
5. Tatyana Pechonchik, szefowa Centrum Informacji o Prawach Człowieka (Ukraina);