Fundacja Otwarty Dialog we współpracy z FLARE Network zorganizowała w Parlamencie Europejskim konferencję “Centralna Azja: czyli jak przeciwdziałać i walczyć z korpucją?”. Konferencja objęta patronatem europosła Marka Migalskiego, Stowarzyszenia Obrony Praw Człowieka w Azji Środkowej i Dziennika “Korrespondent Wschodni” zgromadziła ponad 50 uczestników.
Reprezentanci społeczeństwa obywatelskiego z Kazachstanu, Kirgistanu i Uzbekistanu przedstawili zjawisko korupcji na tle aktualnych problemów regionu oraz dotychczasowe efekty inicjatyw i działań instytucji europejskich na rzecz przeciwdziałania praktykom korupcyjnym.
Muratbek Ketebayev, prezes fundacji “Obywatelska aktywność”, wspierającej rozwój społeczeństwa obywatelskiego w Kazachstanie, przedstawił scenariusz, zgodnie z którym stopniowy spadek poziomu korupcji w tym kraju będzie związany z uruchomieniem demokratycznego procesu przekazywania władzy, który z kolei będzie prowadził do jej dekoncentracji.
Irina Petrushova, redaktor naczelna kazachskiej gazety “Respublika” przybliżyła powiązania pomiędzy koneksjami rodzinno – klanowymi, a korupcją w Kazachstanie. Duże wrażenie na uczestnikach konferencji wywarł film prezentujący prywatne posiadłości kazachskich polityków i urzędników w europejskich krajach, zlokalizowane przede wszystkim w Szwajcarii i Hiszpanii.
Zdaniem Nadejdy Ataevej (Association “Human Rights in Central Asia”) powszechność korupcji w Uzbekistanie oznacza, że bez rygorystycznej kontroli przeznaczenia unijnych grantów dla regionu, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że zamiast na wspieranie celów społecznych, rozwoju i demokracji, zostaną one de facto wydane na utrwalenie władzy dyktatorskich reżimów. Niejasne jest faktyczne przeznaczenie dotacji w wysokości 3.7 mln euro przyznanych fundacji córki prezydenta Uzbekistanu Islama Karimova.
Charakterystyczna dla krajów Azji Środkowej jest koegzystencja oficjalnych struktur prawno – instytucjonalnych z równoległą siecią powiązań patronackich o charakterze rodzinno – klanowym i feudalno – klienckim, które determinują stosunki społeczne i biznesowe – zauważył Alisher Ilkhamov z Open Society Foundation.
Europsłanka Katarina Nevedalova odnosząc się do doświadczeń rodzinnej Słowacji, stwierdziła, że skuteczna walka z korupcją jest uzależniona od zmiany pokoleniowej – “nowe pokolenia muszą zostać wychowane w odpowiedniej kulturze funkcjonowania w społeczeństwie, dlatego w przeciwdziałaniu korupcji tak ważna i konieczna jest praca u podstaw”.
MEP Paul Murphy przywołując przykład aktualnych strajków pracowników sektora naftowego w Kazachstanie, wskazał, że korupcja na wszelkich szczeblach władzy może prowadzić pośrednio do największych indywidualnych tragedii ludzkich.
MEP Sonia Alfano wyraziła przekonanie, że sukces walki z korupcją na całym świecie, zarówno we Włoszech, jak i Kazachstanie, zależy w dużym stopniu od woli politycznej sprawujących władzę.
Jaqueline Hale z Open Society Foundation zwróciła uwagę na rolę obowiązujących regulacji w systemach ustawodawczych poszczególnych krajów, które mogą przeciwdziałać, bądź – w praktyce Azji Środkowej – sprzyjać korupcji.
Tom Mayne, analityk organizacji Global Witness podkreślił fakt zaangażowania europejskich banków (jak Deutsche Bank) i pozostałych instytucji finansowych (jak London Stock Exchange) w działania korupcyjne, w których często stają się one miejscem lokowania i legalizowania środkowo-azjatyckich aktywów korupcyjnych.
Szczególnym zainteresowaniem spotkały się zaprezentowane przez profesor Alinę Mungiu-Pippidi wyniki badań ukazujące formy i rozmiary korupcji w regionie na przestrzeni ostatnich lat, które unaoczniły potrzebę nowych, międzynarodowych, skutecznych inicjatyw na rzecz przeciwdziałania i walki z korupcją. Wskazała ponadto na różnice pomiędzy korupcją w Europie, a w Azji Środkowej, gdzie korupcja ma charaktery systemowy, głęboko przenikający zarówno poszczególnych funkcjonariuszy aparatu państwa, jak też otoczenie prawno – instytucjonalne i kulturowe.
Zdaniem Cezarego Bardzińskiego (Eastern Policy Team Permanent Representation of the Republic of Poland to the EU) trudno jest reformować kraj na odległość (stąd niewielka skuteczność programów UE dla regionu) – źródłem reform musi być przede wszystkim społeczeństwo wywierające wpływ na władze. Zaangażowanie UE będzie rosnąć, ale będzie uzależnione od znaczenia gospodarczego Azji Środkowej dla Europy.
Wywołana prelekcjami dyskusja z udziałem europejskich polityków, działaczy organizacji pozarządowych i mediów zaowocowała przyjęciem wielostronnej deklaracji podjęcia wspólnych działań opierających się na stale prowadzonym monitoringu sytuacji, skali i głównych przypadków korupcji w Azji Środkowej. Ufamy, że te słowa staną się ciałem.