Na tle likwidacji niezależnych mediów i represji wobec dziennikarzy, fundacja „Amansaulyk” i agencja „Rakurs” były jednymi z niewielu, które wspierały działania niezależnych obrońców praw człowieka oraz dziennikarzy w Kazachstanie. Przeszukania i zabezpieczenia mienia dokonano poważnie łamiąc kazachstańskie prawo.
Społeczna fundacja „Aman-saulyk” zajmuje się obroną praw człowieka w sferze ochrony zdrowia i opieki społecznej. Szefowa fundacji Bakhyt Tumenova należała wcześniej do grona liderów dwóch opozycyjnych partii – „Demokratyczny Wybór Kazachstanu” i „Alga!”. Obie partie zostały zdelegalizowane w związku z oskarżeniem ich o prowadzenie działalności ekstremistycznej. Bakhyt Tumenova krytykowała kazachstańskie władze za ograniczanie działalności niezależnych NGO. Informowała również o śledzeniu jej przez służby specjalne. Spółka komandytowa (sp.k.) „Agencja Producencka „Panorama” i „Rakurs” (dalej – agencja producencka „Rakurs”) zajmowała się przygotowaniem informacji dla opozycyjnego kanału „16/12”, utworzonego po zlikwidowaniu niezależnych kazachstańskich mediów w listopadzie 2012 roku. Kazachstańska policja uważa, że agencja „Rakurs” jest finansowana przez opozycyjnego polityka Mukhtara Ablyazova.
Przeciwko fundacji „Aman-saulyk” i agencji producenckiej „Rakurs” została wszczęta sprawa karna z art. 193 kodeksu karnego RK („Legalizacja środków pieniężnych lub innego mienia, nabytego w drodze przestępstwa”). Zdaniem śledczych, pranie pieniędzy odbywało się dzięki działającej jako spółka komandytowa „Sieci punktów wymiany waluty „BANK-u”. Rzekomo za jej pośrednictwem „każdego miesiąca dokonywano operacji finansowych na kwotę od 100 do 200 tysięcy dolarów, wpływający zza granicy”. Przeszukanie zostało dokonane także i w tej instytucji finansowej. Zdaniem policji, księgowy i szereg osób zatrudnionych w fundacji „Aman-saulyk”, pełniło rolę kurierów w całym przestępczym schemacie.
05.12.2013 roku policja finansowa przeprowadziła przeszukanie i zajęła mienie znajdujące się w biurze spółki „Agencja Producencka „Panorama” i „Rakurs” w Ałamty. Policja zarekwirowała sprzęt: kamery wideo, twarde dyski, sejfy, komputery, notebooki. Georgiy Arkhangelskiy, szef agencji „Rakurs” powiedział, że podczas przeszukania policja nie przedstawiła odpowiedniej sankcji prokuratora. Zgodnie z p.3 art. 232 Kodeksu postępowania karnego Kazachstanu, przeszukanie bez sankcji prokuratorskiej odbywa się tylko „w wyjątkowych przypadkach”, kiedy istnieje realne zagrożenie, że poszukiwany przedmiot może zostać „utracony, uszkodzony lub wykorzystany w celach przestępczych”.
11.03.2014 rozpoczęły się czynności śledcze w stosunku do fundacji „Aman-saulyk”. Tego dnia około godziny 16.00, do biura fundacji wkroczyli funkcjonariusze policji finansowej. Operacją dowodził starszy śledczy policji finansowej lejtnant Ruslan Mirov. Oznajmił on, że posiada sankcję prokuratora na przeszukanie pomieszczenia, zajęcie komputerów i telefonów komórkowych oraz dokumentów fundacji. W ten sposób poważnie został złamany p.8 art. 232 kpk RK, zgodnie z którym pracownicy operacyjni mają obowiązek zaproponowania właścicielowi lokalu lub jego najemcom, dobrowolne wydane przedmiotów stanowiących przedmiot zainteresowania śledztwa: „Jeśli zostaną one wydane dobrowolnie i nie ma podstaw do obaw, że przedmioty bądź dokumenty stanowiące przedmiot zabezpieczenia zostaną ukryte, śledczy ma prawo odstąpić od dalszego przeszukania”. Mimo to w czasie przeszukania policjanci skontrolowali nawet rzeczy osobiste personelu.
Według informacji pracowników fundacji, podczas przeszukania zasłabły trzy kobiety. Jedna z nich, księgowa Lyudmila Zorina (54 lata), doznała ataku nadciśnienia. Zostało wezwane pogotowie. Lekarze uprzedzili o niebezpieczeństwie wystąpienia udaru mózgu, ale policjanci nie pozwolili na zabranie jej do szpitala. Około godziny 22.00 Lyudmilę Zorinę oraz prezesa fundacji „Aman-saulyk” Bakhyt Tumenovą (66 lat) zabrano do oddziału policji finansowej na przesłuchanie. Przesłuchanie trwało do godziny 01.00 w nocy, po czym Lyudmila Zorina została zatrzymana w areszcie na noc. Bakhyt Tumenovą odwieziono do domu, gdzie również dokonano przeszukania. Rano 12.03.2014 jeszcze raz został przesłuchana przez policję. Nieudzielenie pomocy lekarskiej Lyudmile Zorinie i umieszczenie jej na noc w areszcie, pomimo krytycznego stanu zdrowia, Fundacja Otwarty Dialog ocenia jako stosowanie tortur.
Od czasu powstania fundacji „Aman-saulyk” w 2007 roku, to już drugi przypadek, kiedy w biurze dokonano przeszukania. W 2012 roku biuro fundacji zostało przeszukane w ramach sprawy karnej przeciwko współtowarzyszowi Mukhtara Ablyazova, opozycyjnemu politykowi Muratbekovi Ketebayevowi, który obecnie uzyskał azyl polityczny w Polsce.
Organizacjom pozarządowym, które krytykują polityczne i społeczne inicjatywy rządu, kazachstańskie władze utrudniają prowadzenie działalność. Zajmująca się problemami ochrony zdrowia fundacja „Aman-saulyk” i prowadząca działalność dziennikarską agencja „Rakus”, zostały oskarżone przez policję o pełnienie przestępstw finansowych. Przeszukania, konfiskowanie mienia i przesłuchania pracowników tych organizacji, fundacja „Otwarty Dialog” ocenia jako utrudnianie im prowadzenia legalnej działalności. Wyniki przeszukania przeprowadzonego w sposób nielegalny nie mogą służyć jako dowody w sprawie karnej. Domagamy się od kierownictwa policji finansowej w Ałmaty wyjaśnień w sprawie śledztwa prowadzonego przeciwko fundacji społecznej „Aman-Saulyk” i spółce „Agencja Producencka „Panorama” i „Rakurs” oraz niezwłocznego zaprzestania politycznego prześladowania dziennikarzy i obrońców praw człowieka.
Wszystkie osoby, które pragną udzielić poparcia dla naszych apeli, prosimy o kierowanie pism pod niżej wskazane adresy:
– Departament do walki z przestępczością gospodarczą i korupcją (policja finansowa) dla miasta Ałmaty – 050002, Ałmaty, ul. Zhibek zholy 15. Tel. +7 (727) 278 75 78, E-mail:
– Agencja Republiki Kazachstanu do walki z przestępczością gospodarczą i korupcją (policja finansowa) – 010000, Astana, S.Seyfullina 37. Tel. 8 (7172) 90 92 60 (przewodniczący – Rashid Tusupbekov), E-mail: [email protected]