Ponad 70 przypadków przestępstw z nienawiści popełnionych na tle rasistowskim, homofobicznym, antysemickim czy ksenofobicznym – to ponure zestawienie jest wynikiem ostatniego raportu Fundacji Otwarty Dialog “Jak zabija nienawiść. Przestępstwa z nienawiści w Polsce w 2019 roku”. Raport obejmuje okres od stycznia do grudnia 2019 roku i stanowi uzupełnienie corocznej sprawozdawczości Biura ds. Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) OBWE dotyczącej przestępstw z nienawiści popełnianych w krajach członkowskich OBWE. Szczególny niepokój budzi klimat sprzyjający sianiu nienawiści, który towarzyszy rządom Prawa i Sprawiedliwości. Władze nie tylko przymykają oczy na niektóre przestępstwa ale – co gorsza – mają swój udział w szerzeniu nietolerancji, a nawet podżeganiu do przemocy.
Według ODIHR, w Polsce obserwujemy niską liczbę zgłoszeń przestępstw z nienawiści, a jedynie wiedza o skali problemu może pomóc w ich skutecznym zwalczaniu. Fundacja postanowiła odpowiedzieć na ten problem i – drugi rok z rzędu – włączyła się do kampanii ODIHR, która zaowocuje publikacją bazy gromadzącej przestępstwa z nienawiści popełnione w krajach OBWE, publikowanej co roku w Międzynarodowym Dniu Tolerancji, 16 listopada.
Na podstawie pogłębionej analizy mediów – z danymi zweryfikowanymi pod kątem wiarygodności w oparciu o kilka źródeł – nasz raport opisuje 73 przypadki przestępstw z nienawiści, które miały miejsce w Polsce w 2019 roku. Przestępstwa pogrupowane zostały w następujące sześć kategorii: (1) przestępstwa na tle rasowym i narodowościowym, (2) przestępstwa na tle homofobicznym, (3) przestępstwa na tle religijnym, (4) przestępstwa na tle antysemickim, (5) przestępstwa na tle nacjonalistycznym i nazistowskim, (6) przestępstwa na tle politycznym. Zgodnie z kryteriami przyjętymi przez OBWE, raport definiuje przestępstwo z nienawiści jako czyn stanowiący przestępstwo na gruncie prawa karnego i motywowane uprzedzeniami. Z kolei motywacja wynikająca z uprzedzeń rozumiana jest jako pochodząca ze stereotypów bądź wynikająca z nietolerancji czy nienawiści wobec konkretnej grupy o wspólnych cechach, takich jak rasa, pochodzenie etniczne, religia, narodowość czy orientacja seksualna. Przestępstwa z nienawiści opisane w raporcie przyjmują różne formy: gróźb, niszczenia mienia, napaści, a nawet morderstw; i są skierowane przeciwko jednostkom, grupom lub mieniu (np. miejsca kultu).
Obraz byłby jednak niepełny, gdyby pominąć obecny kontekst polityczny. Dlatego, każdą sekcję poprzedza krótkie podsumowanie najważniejszych wydarzeń w danej kategorii od czasu dojścia do władzy Prawa i Sprawiedliwości w 2015 roku. Partia rządząca znana jest z agresywnej nacjonalistycznej i homofobicznej retoryki oraz bezkompromisowego autorytarnego stylu politycznego, które zaostrzają problemy dyskryminacji i przemocy wobec grup marginalizowanych. Rządzący tworzą klimat sprzyjający sianiu nienawiści na co najmniej dwa sposoby: (a) uciekania się do nienawistnej retoryki przez wierchuszkę PiS i kontrolowane przez partię media publiczne; oraz (b) niewystarczające działania ze strony instytucji państwowych, co tworzy atmosferę bezkarności.
W szczególności, w 2019 roku rządzący sięgali do homofobicznej retoryki. PiS i inne partie konserwatywne oparły swoją kampanię wyborczą do Parlamentu Europejskiego z maja 2019 roku na homofobicznych hasłach, przedstawiając poparcie dla praw osób LGBT+ jako „atak na dzieci i rodziny”. Jednym z najbardziej rażących przykładów sponsorowanej przez państwo homofobii była także ogólnokrajowa akcja, w której ponad 80 polskich miast ogłosiło się „strefami wolnymi od LGBT” lub „wolnymi od ideologii LGBT” (wojewoda lubelski rozdawał nawet nagrody dla lokalnych urzędników „za walkę z LGBT”).
PiS nie zaprzestał jednak “grania na nastrojach antyimigranckich”, który był motywem przewodnim zwycięskiej kampanii partii do Sejmu w 2015 roku. Radykalny język debaty publicznej pozostał niezmieniony, co znacząco wpływa na sposób postrzegania imigrantów w Polsce. Jednocześnie, niektóre z proklamacji najważniejszych polityków PiS, a także polityka rządu podżegają do antysemityzmu i – przynajmniej pośrednio – ośmielają radykalnych nacjonalistów i prawicowców.
Po zdobyciu władzy w 2015 roku, PiS zbudował machinę propagandową, która używa języka nienawiści na wcześniej nieznaną skalę. Wielu Polaków jest przekonanych, że to właśnie wszechobecność sponsorowanej przez rząd nienawiści przyczyniła się do zabójstwa Prezydenta Gdańska, Pawła Adamowicza. Śmierć Adamowicza – który sam niósł przesłanie tolerancji – jest bolesnym świadectwem tego, jak nienawiść zabija i uzmysławia, jak ważne jest monitorowanie przestępstw z nienawiści.
- Zobacz raport: Jak zabija nienawiść. Przestępstwa z nienawiści w Polsce w 2019 roku
- Zobacz także nasz zeszłoroczny raport: Przestępstwa z nienawiści w Polsce w 2018 roku. Wybrane przypadki