COVID-19 w miejscach pozbawienia wolności na okupowanym przez Rosję Krymie i w kontrolowanym przez Rosję Donbasie. Potrzebna jest pilna reakcja organizacji międzynarodowych.
My, niżej podpisani, niniejszym wzywamy organizacje międzynarodowe i ich państwa członkowskie do podjęcia pilnych działań w celu powstrzymania katastrofalnych konsekwencji rozprzestrzeniania się koronawirusa w miejscach pozbawienia wolności (zakładach karnych i aresztach śledczych) na Krymie, tymczasowo okupowanych przez Federację Rosyjską, w kontrolowanym przez Federację Rosyjską Donbasie, a także na terytorium samej Federacji Rosyjskiej.
Sytuacja na okupowanym Krymie i w Federacji Rosyjskiej
Federalna służba penitencjarna Federacji Rosyjskiej w dniu 16 marca 2020 r. wstrzymała długoterminowe i krótkoterminowe widzenia osadzonych z krewnymi „w celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się choroby wśród podejrzanych, oskarżonych i skazanych, a także wśród pracowników systemu penitencjarnego”.
Jednocześnie władze więzienne nie są w stanie wdrożyć zaleceń WHO dotyczących ochrony przed zakażeniem koronawirusem. W jednostkach medycznych nie ma wystarczającej liczby personelu, brakuje również niezbędnych preparatów medycznych ani sprzętu. W tych instytucjach nie zawsze udaje się skutecznie wyleczyć nawet najzwyklejsze choroby, nie wspominając o bardziej złożonych, kryzysowych sytuacjach.
Ponadto instytucje karne są miejscami o podwyższonym ryzyku rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. Często brakuje tam odpowiedniej wentylacji. Konieczna dezynfekcja nie jest przeprowadzana. Więźniowie są ciągle narażeni na infekcję: razem pracują, razem wychodzą na apele i korzystają ze wspólnych pryszniców. Nie mogą przestrzegać instrukcji higieny rąk. Pracownicy systemu penitencjarnego codziennie kontaktują się z ogromną liczbą więźniów, przeprowadzają przeszukania osobiste i rewizje cel. Maski dla osób z objawami chorób dróg oddechowymi nie są dostępne dla więźniów ani dla personelu.
„W dniu 19 marca załoga karetki zażądała w sądzie, aby przewieziono mnie do szpitala, jednak nikt nie zabrał mnie do szpitala. Po prostu zaprowadzono mnie do niewielkiego pomieszczenia w sądzie. Tam aż do godz. dziewiątej wieczorem leżałem na podłodze, ponieważ na ławce było bardzo mało miejsca, a chciałem się położyć, miałem dreszcze i było mi zimno. Harmonogram rozpraw jest bardzo napięty, jesteśmy na nogach przez 12-14 godzin bez picia i jedzenia. Do celi trafiłem dopiero o 11 rano. Poszedłem do dyżurnego ratownika medycznego, ale oprócz antybiotyków nie dał mi żadnych lekarstw. I od tego dnia miałem temperaturę 39,3, a nawet wzrastała do 39,8. Kaszel jest suchy, bardzo nieprzyjemny. Nos mam zatkany. Oddycham z trudem. W celi chorują jeszcze 3-4 osoby. Dostają także kwas acetylowy i ten sam antybiotyk. Na dzień dzisiejszy [23 marca] nie wiem, jaką mam temperaturę. Napisałem podanie, żeby osłuchano mi płuca. Ale zabrali mnie na wideokonferencję, abym wziął udział w rozprawie, a do lekarza mnie nie wzięli. Nie chcę narzekać, ale są to warunki zbliżone do tortur. W więzieniu człowiek jest po prostu pozbawiony możliwości dochodzenia swoich praw” – komentuje Server Mustafayev, więzień sumienia, koordynator „Solidarności Krymskiej”.
Sytuację osadzonych komplikują następujące czynniki: przeludnienie w rosyjskich zakładach karnych i aresztach śledczych; zbiorowe przetrzymywanie więźniów w celach i barakach; zagrażające zdrowiu warunki sanitarne; długi czas przenoszenia więźniów z okupowanego Krymu do Federacji Rosyjskiej, co samo w sobie jest sprzeczne z normami międzynarodowego prawa humanitarnego. Ponadto powszechna praktyka tortur w rosyjskich zakładach karnych przy jednoczesnym ograniczaniu kontaktów osadzonych ze światem zewnętrznym wielokrotnie zwiększa ryzyko okrutnego traktowania, szczególnie w sytuacji paniki i kryzysu.
Sytuacja w kontrolowanym przez Federację Rosyjską Donbasie
Sytuacja w kontrolowanym przez Rosję Donbasie jest jeszcze bardziej dramatyczna. A obecnie, w szóstym roku wojny, nawet Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża nie ma dostępu do osób pozbawionych wolności. Oprócz tak zwanych „oficjalnych” instytucji karnych i aresztów śledczych w Donbasie istnieje rozległa sieć tajnych miejsc pozbawienia wolności. W szczególności dotyczy to wspomnianej w ostatnim raporcie Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka „Izolacji” na terenie byłej fabryki w Doniecku. Większość takich miejsc nie nadaje się nawet do krótkotrwałego pobytu tam ludzi, a same warunki zarówno w tak zwanych „oficjalnych”, jak i tajnych miejscach pozbawienia wolności można porównać do tortur i okrutnego traktowania.
„W areszcie śledczym w Doniecku przetrzymywano mnie na 13. posterunku, które, jeśli chodzi o warunki przetrzymywania więźniów, było uważane za jedno z „najlepszych”. Mianowicie: w celi panowały niehigieniczne warunki, było dużo pluskiew i karaluchów, więc nawet nie używałem materaca, bo materac był cały brudny i pełen pluskiew, więc spałem na metalowej pryczy, pod którą podkładałem przekazany z domu koc. Część okien była wybita i wszyscy ciągle czuliśmy zimny wiatr. Na 10., najgorszym posterunku, sytuacja jest po prostu krytyczna: szczury, ścieki często przepływają bezpośrednio przez celę, prawie nie ma miejsca – ledwie mieszczą się tam dwie osoby, jest ciemno, brakuje światła dziennego, ponieważ posterunek znajduje się w piwnicy aresztu śledczego” – skomentował doniecki dziennikarz Stanislav Aseyev, który został uwolniony podczas wymiany więźniów w grudniu 2019 r.
W raporcie Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka wspomniana jest powszechna praktyka tortur i okrutnego traktowania zatrzymanych. Według zeznań osób, które niedawno zostały zwolnione z miejsc pozbawienia wolności, stosowano wobec nich bicie, porażenie prądem, duszenie (metodą „mokrą” i „suchą”), przemoc seksualną, wymuszanie pozostawania w niewygodnej pozycji, usuwanie części ciała (paznokci, zębów), pozbawienie wody, jedzenia, sen, dostępu do toalety, pozorowanie egzekucji, groźby przemocy lub śmierci, a także groźby wyrządzenia krzywdy rodzinie.
Jakość opieki medycznej w tych instytucjach wyczerpująco opisana jest w przesłanych do Biura Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka zeznaniach kilku osób, które były przetrzymywane w „Izolacji”. W zeznaniach podają, że podczas ich przesłuchań i tortur był obecny pracownik medyczny, który cucił tych, którzy stracili przytomność i wskazywał, jak najlepiej torturować, aby zadać maksymalny ból, ale nie zabić osoby. Przed rozpoczęciem tortur badał również zatrzymanych i pytał, jakie przebyli choroby, mierzył ciśnienie krwi lub sprawdzał tętno, a także wykonywał zastrzyki.
Nawet w instytucjach, w których przetrzymywanie osób zostało oficjalnie potwierdzone (w przeciwieństwie do tajnych miejsc pozbawienia wolności), niezbędne lekarstwa i produkty żywnościowe zapewniają krewni. Na okres kwarantanny wprowadzono ograniczenia przekraczania linii demarkacyjnej w Donbasie. Teraz więźniowie, których krewni mieszkają na terenie kontrolowanym przez Ukrainę, nie będą mogli otrzymać potrzebnych lekarstw i żywności.
Dlatego nie mamy złudzeń, że w przypadku rozprzestrzenienia się koronawirusa w zakładach karnych i aresztach śledczych w okupowanym Donbasie, osadzonym tam osobom będzie udzielana pomoc medyczna – nie u nas. Ponadto powstaje pytanie, jakie środki mogą podjąć nielegalne grupy zbrojne kontrolowane przez Federację Rosyjską, które kontrolują to terytorium, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się koronawirusa w miejscach pozbawienia wolności – przede wszystkim, aby samych siebie nie narazić na zakażenie.
Wymienione wyżej problemy, które występują w zakładach karnych i aresztach śledczych na terenach ukraińskich okupowanych i kontrolowanych przez Rosję, stanowią realne zagrożenie nie tylko dla osadzonych i personelu, lecz, poprzez nich – także dla ogółu społeczeństwa. Ponadto, jako że, zdaniem naukowców, pandemia może rozwijać się falami, stanowią one dodatkowe zagrożenie dla ludności innych krajów.
Biorąc pod uwagę powyższe fakty oraz uwzględniając stanowisko Europejskiego Komitetu do spraw Zapobiegania Torturom z dnia 20 marca 2020 r., żądamy natychmiastowej reakcji organizacji międzynarodowych ONZ, Rady Europy, Unii Europejskiej, OBWE i ich krajów członkowskich, a mianowicie:
- Wezwania Federacji Rosyjskiej do podjęcia pilnych działań w celu wypełnienia międzynarodowych zobowiązań odnośnie ochrony życia i zdrowia osób przetrzymywanych przez nią zarówno oficjalnie (w Federacji Rosyjskiej i na okupowanym Krymie), jak i nieoficjalnie – przez kontrolowane przez Kreml nielegalne grupy zbrojne (w kontrolowanym przez Rosję Donbasie), opracowania niezbędnych planów zapobiegania rozprzestrzenianiu się infekcji i reagowania na rozprzestrzenianie się infekcji zgodnie z zasadami leczenia osób pozbawionych wolności w warunkach pandemii koronawirusa (Europejski Komitet do spraw zapobiegania torturom, 20.03.2020 r.) i przestrzegania zaleceń WHO.
- Wezwania Federacji Rosyjskiej do natychmiastowego zredukowania liczby osób przebywających w zakładach karnych (w szczególności poprzez zastąpienie środka zapobiegawczego aresztem domowym w przypadku przestępstw o niewielkim zagrożeniu publicznym, a także natychmiastowe uwolnienie wszystkich osób, które zostały bezprawnie zatrzymane z przyczyn politycznych), ponieważ sama konfiguracja pomieszczeń i organizacja pracy zakładów karnych nie pozwalają na stosowanie jakichkolwiek środków zapobiegawczych, w tym nie pozwalają zachować dystansu społecznego.
- Organy Rady Europy, w szczególności Komitet Ministrów, Sekretarz Generalny i Komisarz Praw Człowieka, powinni jak najszybciej przyjąć odpowiednie rekomendacje, aby nakłonić Federację Rosyjską wraz z jej 140-milionową ludnością do podjęcia tych decydujących kroków. Federacja Rosyjska dysponuje szeroką gamą środków, które mogą dać szybkie rezultaty – od instrukcji dla prokuratur w dziedzinie polityki karnej, aż po tak wyjątkowe decyzje, jak ułaskawienie i amnestia.
- Wszystkie organizacje międzynarodowe, które dysponują mechanizmami monitorowania, sądowymi i quasi-sądowymi w celu monitorowania przestrzegania podstawowych praw człowieka muszą dziś podjąć wyjątkowe środki, aby móc w pełni wypełnić swoją misję podczas pandemii. W szczególności, Europejski Trybunał Praw Człowieka powinien rozszerzyć swoje możliwości rozpatrywania wniosków o zastosowanie pilnych środków w razie potrzeby zgodnie z art. 39 Regulaminu, gdy ma to kluczowe znaczenie dla ratowania życia ludzkiego, ponieważ liczba takich wniosków wzrośnie w najbliższej przyszłości.
- Organizacje międzynarodowe, a zwłaszcza OBWE na następnym posiedzeniu trójstronnej grupy kontaktowej w dniu 25 marca w Mińsku, powinny podnieść kwestię natychmiastowego zapewnienia przez Federację Rosyjską nieograniczonego dostępu do terytorium okupowanej Krymu i Donbasu międzynarodowym organizacjom międzyrządowym, w szczególności Misji Monitorującej ONZ ds. Praw Człowieka, Misji OBWE w celu oceny sytuacji w zakresie przestrzegania praw człowieka na Krymie, Komisarzowi ds. Praw człowieka Rady Europy, przedstawicielom innych mechanizmów konwencyjnych i instytucjonalnych Rady Europy i innych, a także międzynarodowym organizacjom humanitarnym, w szczególności Międzynarodowemu Komitetowi Czerwonego Krzyża.
- Francja i Niemcy, jako uczestnicy formatu normandzkiego, a także Stany Zjednoczone i Wielka Brytania jako sygnatariusze memorandum budapeszteńskiego, powinny wezwać Federację Rosyjską do wykorzystania skutecznej kontroli, jaką sprawuje nad częścią obwodów donieckiego i ługańskiego, do wdrożenia postanowień porozumień mińskich dotyczących natychmiastowego uwolnienia osób, których wolność jest ograniczona ze względu na bezpośredni udział w konflikcie zbrojnym, a także więźniów politycznych na okupowanym Krymie i w Federacji Rosyjskiej.
Żądamy również od ukraińskich władz przestrzegania wszystkich zaleceń zawartych w apelu europejskich organizacji pozarządowych odnośnie COVID-19 w miejscach pozbawienia wolności, w celu skutecznego wypełnienia przez Ukrainę międzynarodowych zobowiązań do ochrony życia i zdrowia osób, które znajdują się pod jej kontrolą podczas pandemii.
Centrum Wolności Obywatelskich (Ukraina)
Regionalne Centrum Praw Człowieka (Ukraina)
Ukraiński Instytut Praw Człowieka (Ukraina)
Medżlis krymskotatarski (Ukraina)
Instytut Informacji Masowej (Ukraina)
Detector Media (Ukraina)
Wschodnioukraińskie Centrum Inicjatyw Obywatelskich (Ukraina)
Ługańskie Centrum Obwodowe Z Obrony Praw Człowieka “Alternatywa” (Ukraina)
Dom Edukacji Praw Człowieka w Czernihowie (Ukraina)
Ukraińska Fundacja Pomocy Prawnej (Ukraina)
Ukraińskie Centrum Zapobiegania Torturom (Ukraina)
Donbas SOS (Ukraina)
Stowarzyszenie Krewnych Więźniów Politycznych Kremla (Ukraina)
Krymskotatarskie Centrum Zasobów (Ukraina)
NGO “Stowarzyszenie Nauk Politycznych” (Ukraina)
Terytorium Sukcesu (Ukraina)
Miejskie Krzyworoskie Stowarzyszenie Obrony Praw Człowieka (Ukraina)
Stowarzyszenie Ukraińskich Obserwatorów Praw Człowieka na Rzecz Egzekwowania Prawa (UMDPL) (Ukraina)
Instytut Demokracji im. Pylypa Orlyka (Ukraina)
Kongres Społeczności Narodowych Ukrainy (Ukraina)
Charkowski Instytut Badań Socjalnych (Ukraina)
Ogólnoukraiński Ruch Społeczny Matek i Krewnych Uczestników ATO „Bereginia” (Ukraina)
Fundacja Charytatywna “Stabilization Support Services” (Ukraina)
Winnicka organizacja społeczna rozwoju i formowania się niektórych młodych rodzin o niskich dochodach „Rostock” (Ukraina)
Ogólnoukraińska młodzieżowa organizacja publiczna „Fundusz inicjatyw regionalnych” (Ukraina)
Organizacja młodzieżowa „STAN” (Ukraina)
Centrum Antykorupcyjne (Ukraina)
Instytut Wolności Religijnej (Ukraina)
Grupa Praw Człowieka w Tarnopolu (Ukraina)
Centrum Informacyjno-Analityczne “Przestrzeń Społeczna” (Ukraina)
Instytut Studiów Strategicznych Morza Czarnego (Ukraina)
Inicjatywa na rzecz praw człowieka (Ukraina)
Organizacja społeczna „Teatr zmian” (Ukraina)
Platforma Praw Człowieka (Ukraina)
Centrum „Eidos” (Ukraina)
Centrum Studiów Ruchu Wyzwolenia (Ukraina)
Organizacja publiczna „All-Ukrainian Democratic Forum” (Ukraina)
Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka (Francja)
Kontrola Cywilna (Rosja)
Fundacja Otwarty Dialog (Belgia)
Norweski Komitet Helsiński (Norwegia)
Ruch na rzecz praw człowieka „Bir Duino Kirgistan”
Organizacja pozarządowa Internews-Ukraina (Ukraina)
UkraineWorld (Ukraina)
Organizacja społeczna „Ukraina Bez Tortur” (Ukraina)
Ogólnoukraińska inicjatywa „Aktywna społeczność” (Ukraina)
Instytut „Republika” (Ukraina)
Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka (Francja)
Macedoński Komitet Helsiński (Macedonia Północna)
Centrum Praw Człowieka w Azerbejdżanie (Azerbejdżan)
MEMORIAŁ Niemcy (Niemcy)
Bułgarski Komitet Helsiński (Bułgaria)
Europejskie Zgromadzenie Obywatelskie (Francja)
Wymiana Niemiecko-Rosyjska (Niemcy)
Instytut Monitorowania Praw Człowieka (Litwa)
Centrum „Nowa Europa” (Ukraina)
Niderlandzki Komitet Helsiński (Niderlandy)
Helsińskie Zgromadzenie Obywatelskie – Wanadzor (Armenia)
Stowarzyszenie społeczne „Kadir-Kasiet” (Kazachstan)
Human Rights Matter (Niemcy)
Minority Rights Group Europe (Węgry)
Włoska Koalicja na rzecz Wolności i Praw Obywatelskich (Włochy)
Międzynarodowe partnerstwo na rzecz praw człowieka (Belgia)
Helsiński Komitet Armenii (Armenia)
Austriackie Stowarzyszenie Helsińskie (Austria)
Kazachstańskie Międzynarodowe Biuro Praw Człowieka i Przestrzegania Praworządności (Kazachstan)
Stowarzyszenie „Promo-LEX” (Mołdawia)
Fundacja społeczna „Głos Wolności” (Kirgistan)
Helsińska Fundacja Praw Człowieka w Serbii (Serbia)
Helsińska Fundacja Praw Człowieka (Polska)
„Odwaga cywilna i praca antyrasistowska” (Niemcy)
Centrum Uczestnictwa i Rozwoju (Gruzja)
Włoska Federacja Praw Człowieka (Włochy)
Stowarzyszenia Wsparcia dla Ukrainy (Łotwa)
Stowarzyszenie Solidarności, Wzajemnej Pomocy i Kultury „Dobre Serce” (Portugalia)
Stowarzyszenie Ukraińców w Republice Irlandii „AURI” (Irlandia)
Ukraińskie Stowarzyszenie Kulturalne Malezji (Malezja)
Wolontariacka Sotnia w Brescii (Włochy)
Inicjatywa ukraińsko-słowacka (Słowacja)
Ukraińskie Stowarzyszenie Kobiet w Szwecji (Szwecja)
London Euromaidan (Wielka Brytania)
United Help Ukraine (Stany Zjednoczone)
„Ukraina – Chemnitz – Europa” (Niemcy)
Unia Kultury i Solidarności Ukraińskiej (Turcja)
Ukraińsko-austriackie Centrum Kulturalno-Edukacyjne w Wiedniu (Austria)
„Ukraińcy w Mongolii” (Mongolia)
Portal informacyjny „Irish House” (Irlandia)
Centralny Związek Ukraińców w Niemczech (Niemcy)
Społeczność Ukraińska na Filipinach (Filipiny)
Centrum „Światowy Ruch Patriotów Ukrainy” w Monachium (Niemcy)
Korpus Sprawiedliwości (Ukraina)
Ogólnohiszpańska Organizacja Społeczna „Ukraińskie Stowarzyszenie Patriotyczne „WOLIA”, Madryt (Hiszpania)
Liga Ukrainek Tarragony „Panna, babskie posiadówki” (Hiszpania)
Inicjatywa obywatelska „Euromaidan-Warszawa” (Polska)
Międzynarodowe Stowarzyszenie Ukraińców „EuroMajdan” / Mezinárodní Asociace Ukrajinců EuroMajdan z.s. (Republika Czeska)
Stowarzyszenie Świętej Olgi (Australia)
Ukraińscy Wolni Kozacy Australii (Australia)
„Izraelscy Przyjaciele Ukrainy” (Izrael)
Wileńska Wspólnota Ukraińców (Litwa)
Społeczność ukraińska miasta Guadalajara (Meksyk)
Towarzystwo Ukraińców w Finlandii (Finlandia)
Stowarzyszenie „Młoda Ukraina”, Madryt (Hiszpania)
Stowarzyszenie Społeczne „Biuro Rozwoju Społecznego i Politycznego” (Ukraina)
„Jesteś Potrzebny Ukrainie” (Ukraina);
„Silniejsi razem” (Ukraina);
Organizacja pozarządowa “Liberalno-demokratyczna liga Ukrainy” (Ukraina)
Fundacja Społeczna „Obrońca” miasta Nosivka w obwodzie czernihowskim (Ukraina)
Sieć Rozwoju Prawnego (Ukraina)
Stowarzyszenie społeczne „Prawa Naturalne Ukraina” (Ukraina)
Centrum Bezpieczeństwa Międzynarodowego i Integracji Euroatlantyckiej (Ukraina)
Organizacja pozarządowa “Development foundation” (Ukraina)
Organizacja pozarządowa Centrum „Kobiece Perspektywy” (Ukraina)
Instytut Edukacji Politycznej (Ukraina)
Ukraiński Instytut Przyszłości (Ukraina)
Ługańska regionalna publiczna kobieca organizacja ochrony praw człowieka „Mewa”
„Platforma inicjatyw społecznych i humanitarnych oraz innowacji „Zjednoczone Centrum Koordynacji” (Ukraina)
Organizacja społeczna „Dokudeyz” (Ukraina)
Organizacja Charytatywna “Fundusz Miłosierdzia i Zdrowia” (Ukraina)
Organizacja pozarządowa „Grupa wpływu” (Ukraina)
Centrum Analizy Gospodarczo-Prawnej (Ukraina)
Organizacja pozarządowa „Centrum Kreatuwbe „Dagaz” (Ukraina)
Medialna Inicjatywa na rzecz Praw Człowieka (Ukraina)
Centrum Badań nad Armią, Konwersją i Rozbrojeniem (Ukraina)
Fundacja charytatywna „Fundusz Obrony Państwa” (Ukraina)
Organizacja pozarządowa Centrum „Działanie Społeczne” (Ukraina)
Organizacja pozarządowa “”Grupa obrony praw człowieka „SICZ” (Ukraina)
Fundacja DEJURE (Ukraina)
„Vostok-SОS” (Ukraina)
Fundacja Charytatywna „Prawo do obrony” (Ukraina)
Organizacja pozarządowa „Kobiecy Ruch Weteranów” (Ukraina)
Organizacja pozarządowa „Grupa 30-go Listopada” (Ukraina)
Organizacja pozarządowa „Liga Obrony Praw Kobiet „Harmonia Równych” (Ukraina)
Organizacja pozarządowa „Centrum Świętego Klimenta” (Ukraina)
Organizacja pozarządowa „Duch i Litera” (Ukraina)
Organizacja pozarządowa „Alians Jedności Ukraińskiej” (Ukraina)
Organizacja charytatywna „Prawo człowieka” (Ukraina)
Centrum Demokracji i Praworządności (Ukraina)
Organizacja obywatelska „Forpoczta” (Ukraina)
Organizacja obywatelska „Laboratorium Bezpieczeństwa Cyfrowego” (Ukraina)
Crimea SOS (Ukraina)
Biuro Wolności Obywatelskich (Tadżykistan)
Fundacja „Wolna Rosja” (USA/Ukraina)
Truth Hounds (Ukraina/Gruzja)
Centrum Studiów Globalnych „Strategia XXI” (Ukraina)
Organizacja obywatelska „Centrum eksperckie ds. praw człowieka”
Czerkaskie Centrum Praw Człowieka (Ukraina)
