Organizacje pozarządowe (a wśród nich Fundacja Otwarty Dialog) oraz naukowcy specjalizujący się w zagadnieniach związanych z rządami prawa i ochroną praw człowieka, wystosowali list otwarty do przewodniczącego Komisji Europejskiej, w którym apelują do podjęcia natychmiastowych kroków w celu powstrzymania gwałtownie narastającego chaosu prawnego w Polsce, w tym o niezwłoczne złożenie do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wniosku o zastosowanie środków tymczasowych w toczącej się obecnie przed Trybunałem Sprawiedliwości sprawie C-791/19 Komisja przeciwko Polsce. Pełną treść listu przedstawiamy poniżej.
List otwarty do przewodniczącego Komisji Europejskiej dotyczący polskiego systemu dyscyplinarnego dla sędziów i pilnej potrzeby zastosowania środków tymczasowych w sprawie Komisja przeciwko Polsce (C-791/19)
Od czasu wszczęcia przez Komisję Europejską trzeciego postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w związku z powtarzającymi się atakami władz polskich na rządy prawa w kwietniu ubiegłego roku, sytuacja nadal poważnie się pogarsza. Obecnie osiągnęliśmy bezprecedensowy i przerażający etap, w którym polscy sędziowie są poddawani taktyce nękania w postaci wielokrotnych arbitralnych dochodzeń dyscyplinarnych, formalnych postępowań dyscyplinarnych i/lub nakładania sankcji za stosowanie prawa UE zgodnie z wykładnią ETS lub „ośmielania się” kierować pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości.
Ponadto władze polskie otwarcie kwestionują obecnie autorytet orzeczeń wydanych ostatnio przez ETS i nie przejętą jeszcze Izbę Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego. Wyroki te dotyczą zarówno Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego w Polsce, której legalność jest kwestionowana we wcześniej wspomnianym toczącym się postępowaniu w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, jak i nowej Krajowej Rady Sądownictwa, której brak niezależności doprowadził już wcześniej do zawieszenia jej członkostwa w Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa (ENCJ).
Jako przedstawiciele organizacji pozarządowych i naukowcy specjalizujący się w zagadnieniach związanych z rządami prawa i ochroną praw człowieka, piszemy niniejszy list otwarty, aby wezwać Pana do podjęcia natychmiastowych kroków w celu powstrzymania gwałtownie narastającego chaosu prawnego w Polsce.
Jak sam Pan powtarza, “nie może być żadnych kompromisów, jeśli chodzi o poszanowanie praworządności”. Dlatego też zwracamy się do Pana o niezwłoczne złożenie do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wniosku o zastosowanie środków tymczasowych w toczącej się obecnie przed Trybunałem Sprawiedliwości sprawie C-791/19 Komisja przeciwko Polsce. Bez zastosowania środków tymczasowych władze polskie najwyraźniej uważają, że mogą otwarcie prześladować sędziów, którzy starają się stosować i egzekwować prawo UE za pośrednictwem dwóch instytucji, które de facto kontrolują, a mianowicie Izby Dyscyplinarnej i Krajowej Rady Sądownictwa.
Nadszedł czas, aby przyznać, że mamy do czynienia z sytuacją, w której prawo UE załamało się. Zanim sytuacja ulegnie pogorszeniu i wyrządzone zostaną nieodwracalne szkody, konieczne jest zastosowanie środków tymczasowych.
Poprzednia Komisja zwróciła się o zastosowanie środków tymczasowych w sprawie, w której rząd Polski starał się przejąć Sąd Najwyższy, obniżając z mocą wsteczną wiek emerytalny jego sędziów (C-619/18 R). Trybunał Sprawiedliwości przychylił się do wniosku Komisji i nakazał Polsce utrzymanie status quo do czasu wydania przez Trybunał orzeczenia w tej sprawie.
Biorąc pod uwagę fakt, że władze polskie otwarcie kwestionują obecnie autorytet orzecznictwa ETS i aktywnie dążą do uniemożliwienia polskim sędziom stosowania prawa UE, podczas gdy postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, które kwestionuje ich próby nieodwracalnego naruszenia niezależności polskich sędziów poprzez nowy system dyscyplinarny, nadal toczy się, konieczne jest podjęcie nowych działań. Niezbędne jest podjęcie kroków w celu zapobieżenia utracie przez Komisję zdolności do egzekwowania wszelkich korzystnych orzeczeń, które mogą zostać jej ostatecznie wydane. Środki tymczasowe mają zatem zasadnicze znaczenie, ponieważ jeżeli władzom polskim uda się zastraszyć i/lub usunąć z urzędu sędziów, którym najbardziej zależy na stosowaniu prawa UE i obronie praworządności w szerszym ujęciu, będzie za późno, aby toczące się postępowanie Komisji w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego mogło wywrzeć jakikolwiek wpływ, zanim ETS uzna, że Polska – po raz trzeci z rzędu – naruszyła zasadę niezawisłości sądów.
Dlatego też Komisja, w kontekście postępowania w sprawie środków tymczasowych, musi zwrócić się do Trybunału o nakazanie Polsce natychmiastowego wdrożenia następujących środków tymczasowych:
- powstrzymania się od wszelkich działań, w tym wstępnych dochodzeń dyscyplinarnych lub formalnych postępowań dyscyplinarnych wobec sędziów z uwagi na treść ich orzeczeń sądowych lub wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym;
- zapewnienia zarówno zawieszenia przez Izbę Dyscyplinarną wszelkiej działalności w świetle orzeczenia ETS w trybie prejudycjalnym (postępowania połączone C-585/18, C-624/18 i C-625/18), jak i orzeczenia Sądu Najwyższego uznającego ją za niestanowiącą „sądu” w rozumieniu prawa UE i prawa polskiego oraz powstrzymania się innych organów, w tym urzędników dyscyplinarnych i prokuratorów, od wnoszenia skarg do tej Izby;
- zapewnienia zarówno, aby Prezes Izby Dyscyplinarnej (lub jakakolwiek osoba działająca w jego imieniu) nie był już w stanie ustanawiać, na zasadzie ad hoc i wedle niemal nieograniczonego własnego uznania, sądów dyscyplinarnych pierwszej instancji do spraw wnoszonych przeciwko sędziom sądów powszechnych, jak i aby sądy dyscyplinarne już ustanowione w ten sposób powstrzymywały się od rozpatrywania spraw i wydawania orzeczeń;
- dopilnowania, aby osoby mianowane do Izby Dyscyplinarnej nie uczestniczyły w organach Sądu Najwyższego – w tym w Zgromadzeniu Ogólnym Sędziów Sądu Najwyższego – w procedurach mających na celu obsadzenie stanowiska Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, które zostanie zwolnione w kwietniu 2020 r., ani przewodniczących Sądu Najwyższego kierujących poszczególnymi izbami;
- zapewnienia, aby Krajowa Rada Sądownictwa powstrzymała się od mianowania wszelkich nowych osób na stanowisko sędziego, w tym do Izby Dyscyplinarnej, oraz – bardziej ogólnie – powstrzymała się od wszelkich działań lub oświadczeń podważających niezawisłość sądownictwa polskiego
Wolelibyśmy, aby ten list otwarty nie był potrzebny. Niestety, powszechnie wiadomo, że władze polskie celowo zignorowały liczne zalecenia Komisji od czasu uruchomienia w styczniu 2016 r. ram prawnych Komisji dotyczących praworządności w odniesieniu do Polski. Zamiast traktować dialog na temat praworządności jako ostrzeżenie i zaproszenie do powrotu do praworządności, władze polskie zintensyfikowały represje wobec niezależnych sędziów i prokuratorów.
Obecnie Rubikon został przekroczony, kiedy polskie władze aktywnie i celowo doprowadzają do nieprzestrzegania orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 2019 r. oraz wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia, twierdząc, że ani orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości, ani wyrok Sądu Najwyższego nie mają żadnego znaczenia prawnego dla dalszego funkcjonowania Izby Dyscyplinarnej i Krajowej Rady Sądownictwa.
Strategia partii rządzącej w Polsce jest jasna: tworzenie faktów dokonanych i tworzenie pozorów legalności, kiedy jest to konieczne, opierając się na przejętym Trybunale Konstytucyjnym, tzw. Izbach Kontroli Dyscyplinarnej lub Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, czy też zawieszonym przez ENCJ Polskiej Krajowej Radzie Sądownictwa w celu skutecznego unieważniania skutków prawa unijnego w Polsce, gdy tylko jest to korzystne dla strony rządzącej.
Ataki na niezawisłość sądownictwa, których jesteśmy świadkami w Polsce, są bezprecedensowe w historii UE, a chaos prawny na pewno się pojawi i będzie się rozprzestrzeniać, ponieważ polskie władze otwarcie i celowo ignorują swoje obowiązki i zobowiązania wynikające z prawa polskiego i unijnego. Jeśli nie zajmiemy się tym szybko za pomocą środków tymczasowych, bez wątpienia oznaczać to będzie początek końca wspólnego i wzajemnie powiązanego porządku prawnego UE.
„Europa, która chroni, musi również stanąć w obronie sprawiedliwości i wartości. Zagrożenia dla rządów prawa podważają prawne, polityczne i gospodarcze podstawy naszej Unii. Rządy prawa mają kluczowe znaczenie dla wizji Przewodniczącego von der Leyena dotyczącej Unii równości, tolerancji i sprawiedliwości społecznej” – czytamy na stronie internetowej Komisji Europejskiej.
Nadszedł czas, aby zamienić słowa w czyny poprzez pilne złożenie wniosku o zastosowanie środków tymczasowych, aby zachować to, co pozostało z rządów prawa w Polsce, kiedy wciąż jest czas, aby zapobiec ich całkowitemu zniszczeniu.
Z wyrazami szacunku,
Profesor Laurent Pech, Uniwersytet Middlesex
Profesor Kim Lane Scheppele, Uniwersytet Princeton
Profesor Wojciech Sadurski, Uniwersytet w Sydney, Uniwersytet Warszawski
Profesor Alberto Alemanno, HEC Paris
Profesor Leszek Balcerowicz, SGH Szkoła Główna Handlowa
Profesor Ryszard Balicki, Uniwersytet Wrocławski
Profesor Petra Bárd, Uniwersytet Środkowoeuropejski
Profesor Gráinne de Búrca, Uniwersytet Nowojorski
Profesor Paul Craig, Uniwersytet w Oksfordzie
Dr Tom Gerald Daly, Melbourne School of Government
Dr Paweł Filipek, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Profesor Monika Florczak-Wątor, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Profesor Gábor Halmai, Instytut Uniwersytetu Europejskiego
Profesor R. Daniel Kelemen, Uniwersytet Rutgers
Profesor Dimitry Kochenov, Uniwersytet w Groningen
Profesor Tomasz Tadeusz Koncewicz, Uniwersytet Gdański
Profesor Marcin Matczak, Uniwersytet Warszawski
Profesor John Morijn, Uniwersytet w Groningen
Profesor Steve Peers, Uniwersytet w Essex
Profesor Sébastien Platon, Uniwersytet w Bordeaux
Profesor Tomasz Pietrzykowski, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Profesor Anna Rakowska-Trela, Uniwersytet Łódzki
Maximilian Steinbeis, Verfassungsblog
Profesor Roman Wieruszewski, Polska Akademia Nauk
Profesor Jerzy Zajadło, Uniwersytet Gdański
Amnesty International
Stowarzyszenie na rzecz Obrony Praw Człowieka w Rumunii – Komitet Helsiński (APADOR-CH)
Stowarzyszenie Sędziów “THEMIS” (Polska)
Bułgarski Komitet Helsiński
Kampania Przeciw Homofobii (KPH) (Polska)
Forum Obywatelskiego Rozwoju (FOR) (Polska)
Unia Wolności Obywatelskich dla Europy (Liberties)
Estońskie Centrum Praw Człowieka
Fundacja Centrum im. prof. Bronisława Geremka (Polska)
Wolne Sądy (Polska)
Helsińska Fundacja Praw Człowieka (Polska)
Homo Faber (Polska)
Instytut Monitorowania Praw Człowieka (Litwa)
Human Rights Watch
Węgierski Komitet Helsiński
Węgierska Unia Wolności Obywatelskich
Włoska Koalicja na rzecz Wolności i Praw Obywatelskich (CILD)
Instytut Prawa i Społeczeństwa INPRIS (Polska)
Instytut Spraw Publicznych (Polska)
Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka (FIDH)
Irlandzka Rada Wolności Obywatelskich
Stowarzyszenie Prokuratorów “Lex Super Omnia” (Polska)
Fundacja Otwarty Dialog
Europejski Instytut Polityki Społeczeństwa Otwartego (Belgia)
Fundacja Panoptykon (Polska)
Stowarzyszenie Sędziów Polskich “Iustitia” (Polska)
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Sędziów Sądów Administracyjnych (Polska)
Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego
Prezydium Forum Współpracy Sędziów (Polska)
Stowarzyszenie prof. Zbigniewa Hołdy (Polska)
Fundacja Praw Człowieka Rafto (Norwegia)
Rights International Spain (Hiszpania)
Fundacja Stefana Batorego (Polska)
Archiwum Wiktora Osiatyńskiego (Polska)
MEDEL – Magistrats Européens pour la Démocratie et les Libertés
Źródła: verfassungsblog.de, medelnet.eu