Prawa człowieka i zagadnienia dotyczące ich przestrzegania były tematem konferencji, która odbyła się w Senacie RP 16 grudnia 2013 r. W konferencji, zorganizowanej przez Komisję Ustawodawczą oraz Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, wzięli udział parlamentarzyści, prawnicy, pracownicy naukowi polskich uczelni, a także przedstawiciele Fundacji Otwarty Dialog. W jej trakcie poruszone zostały tematy związane m.in. z bieżącą sytuacją na Ukrainie, Rosji czy też w Kazachstanie.
Konferencję rozpoczęły, krótkie referaty zaproszonych gości. Dr Piotr Zientarski, przewodniczący Komisji Ustawodawczej Senatu, podkreślił, że komisja, na której czele stoi zajmuje szczególne miejsce w walce o prawa człowieka. Dodał, że osobiście będzie dbał o to, by Senat był gwarantem respektowania praw człowieka i obywatela. Z kolei prof. Marek Chmaj omówił zagadnienia związane z godnością człowieka w konstytucjach Europy Środkowej i Wschodniej i Azji Środkowej. Kolejny referent – dr hab. Andrzej Bisztyga – przybliżył zapisy dotyczące regulacji wolności i praw jednostki w kazachstańskiej konstytucji, a prawa człowieka w konstytucjach Rosji, Ukrainy i Białorusi porównał natomiast dr hab. Bogumił Szmulik. Temat przestrzegania praw człowieka na Ukrainie zreferował poseł na Sejm Marcin Święcicki.
Martwe przepisy?
– Bierzmy pod uwagę nie tylko to, co jest formalnie zapisane w ukraińskiej konstytucji w zakresie praw człowieka, ale to, co faktycznie się dzieje w tym zakresie – mówił Święcicki.
Podkreślił, że na Ukrainie podczas kampanii wyborczej w 2012 r. dochodziło do zastraszania kandydatów, w trakcie wyborów parlamentarnych w kilku okręgach wyborczych doszło do nieprawidłowości. Dodał też, że główne ukraińskie media elektroniczne są w rękach oligarchów, a w sądach i urzędach panuje korupcja. – Generalnie jednak ukraińska demokracja zmierza w kierunku poprawy – zakończył.
Ostatni prelegent, dr Maciej Raś z Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, skoncentrował się na temacie praw człowieka w Rosji. – W rosyjskim prawie istnieją gwarancje przestrzegania praw człowieka zbliżone do europejskich przepisów, jednak w ostatniej dekadzie pojawiła się tendencja do wprowadzania rozwiązań mniej liberalnych. Wśród obywateli panuje przekonanie, że prawo jest elementem władzy państwa, problemem jest korupcja, a także dysfunkcjonalne sądownictwo – mówił Raś.
W rocznicę wydarzeń z Zhanaozen
Druga część konferencji przeprowadzona została w formie panelu, który moderował dziennikarz Jacek Żakowski. Dyskusję rozpoczął Andrzej Wielowieyski, który podkreślił, że ponosimy odpowiedzialność nie tylko za to, co się dzieje za wschodnią granicą, ale też w krajach Azji Centralnej. W swoim wystąpieniu zaznaczył też, że w Kazachstanie prawa człowieka są wyraźnie łamane. Z kolei Bartosz Kramek z Fundacji Otwarty Dialog przypomniał, że konferencja odbywa się szczególnego dnia.
– 16 grudnia 2011 r. w kazachstańskim mieście Zhanaozen miała miejsce interwencja policji i sił bezpieczeństwa. Doszło do pacyfikacji pokojowych protestów. Według oficjalnych danych zginęło 17 osób, a kilkadziesiąt zostało rannych – mówił Bartosz Kramek.
W dalszej części swojej wypowiedzi Kramek skoncentrował się właśnie na Kazachstanie. Zaznaczył, że żadne wybory w tym państwie nie zostały przez OBWE uznane jako demokratyczne, a media czy też ośrodki opozycyjne spotykają się z olbrzymimi represjami ze strony władz.
O Kazachstanie mówił również Yevgeny Zhovtis, przedstawiciel organizacji Kazakhstan International Bureau for Human Rights and Rule od Law. – Można mówić o zamknięciu opozycyjnych partii politycznych w Kazachstanie, skąd przyjechałem, zamknięciu ponad 40 środków przekazu, nacisku na mniejszości religijne, o Vladimirze Kozlovie, robotnikach naftowych w Zhanaozen. Niestety nie widzę tutaj światełka w tunelu i obawiam się, że ta tendencja będzie kontynuowana, doprowadzając do niestabilności. Pozostaje mieć nadzieję na pragmatyzm albo na niespodziewany rozwój sytuacji tak jak pod koniec lat 80. Teraz trzeba robić wszystko, co możliwe, by pomagać konkretnym ludziom i organizacjom – powiedział Zhovtis.
Monika Strus-Wołos z Naczelnej Rady Adwokackiej podkreśliła natomiast, że w Kazachstanie korupcja trawi cały wymiar sprawiedliwości, a wyroki są konsultowane politycznie. Z kolei Igor Vinyavski, kazachski dziennikarz, który spotkał się w swoim kraju z represjami, opowiadał o prześladowaniu dziennikarzy i niezależnych mediów. Draginja Nadazdin z Amnesty International poruszyła kwestię ekstradycji do państw Azji Środkowej. – Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu uznał, że ekstradycje do tych krajów oznaczają kompletną negację praw człowieka. Osoby zatrzymywane w Azji Środkowej często doświadczają tortur – podsumowała Nadazdin. W panelu głos zabrał również dr Łukasz Gołota z Instytutu Stosunków Międzynarodowych, którego tematem wypowiedzi była natura praw człowieka i roli jaką pełnią. W trakcie otwartej dyskusji, która zakończyła senacką konferencję, szczególnie aktywni byli przedstawiciele Fundacji Otwarty Dialog – Lyudmyla Kozlovska, Żanara Kassymbekowa oraz Jędrzej Czerep.
