08.11.2013 pełny skład izby karnej sądu Audiencia Nacional stosunkiem głosów 10:7 podtrzymał wyrok z 27.07.2013 zatwierdzający ekstradycję Alexandra Pavlova do Kazachstanu. 2 tygodnie później, 22.11.2013 sąd opublikował uzasadnienie wyroku, które ujawniło głęboki podział wśród sędziów co do prawnej i moralnej pozycji Hiszpanii w sprawie Pavlova. Obecnie, ostatnie słowo w tej sprawie należy do rządu, któremu przysługuje prawo decyzji politycznej o niewykonaniu ekstradycji.
Posiedzenie rządu, na którym zapaść ma decyzja o Pavlovie spodziewane jest w ciągu najbliższych tygodni. Zgodnie z własnymi zapewnieniami, przesłanymi w odpowiedziach na interpelacje posłów Irene Lozano i Jona Inarritu, rząd samodzielnie oceni wiarygodność gwarancji dyplomatycznych, jakie daje Kazachstan zapewniając o gotowości przeprowadzenia uczciwego procesu, a także weźmie pod uwagę pełną treść sądowego uzasadnienia wyroku.
Publikacja uzasadnienia wyroku rzuciła światło na zasadniczy spór toczyli sędziowie badający sprawę. Pod głosem odrębnym, stanowczo odrzucającym przyjętą przez sąd linię interpretacji sprawy, podpisało się 7 sędziów: Ramón Sáez Valcárcel, Manuela Fernández de Prado, Teresa Palacios, Javier Martínez Lázaro, Antonio Díaz Delgado, José Ricardo de Prada i Clara Bayarri.
Argumentacja sądu, w którym uzasadnia wyrok, sprawia wrażenie tendencyjnej. Sąd uznaje, że nie ma podstaw do oceny, że wniosek motywowany jest politycznie, a jedynie chodzi o postawienie osoby przed sądem za przestępstwa pospolite.
Sąd uznaje, że dokumenty przedstawione przez Kazachstan są całkowicie obiektywne i bezstronne w porównaniu z dokumentami przedłożonymi przez obronę. Nie można się z tym zgodzić. Zaprezentowana w żądaniu ekstradycji argumentacja Kazachstanu powtarzała wielokrotnie zdyskredytowaną wersję o przygotowaniach do zamachu terrorystycznego w Ałmaty, jaki miała opracowywać w 2012 r. „grupa przestępcza” Pavlova, Muratbeka Ketebayeva i Mukhtara Ablyazova. Polska prokuratura oceniła, że oskarżenia kryminalne, kierowane również wobec przebywającego w Polsce Ketebayeva, są niewiarygodne i prawdopodobnie motywowane politycznie.
Według sądu przedstawione przez obronę raporty, które pochodzą od organizacji i instytucji międzynarodowych (takich jak Parlament Europejski), powstały specjalnie na potrzeby przedłożenia ich w przedmiotowym postępowaniu ekstradycyjnym. Tymczasem raporty przedłożone sądowi na dowód ryzyka, jakie grozi Pavlovowi, powstawały na długo zanim rozpoczął się jego drugi proces ekstradycyjny. Raport Fundacji Otwarty Dialog dotyczący tortur podczas procesów sądowych związanych ze sprawą Zhanaozen sygnowany jest datą 2012 r., a raport Naczelnej Rady Adwokackiej opisuje przebieg misji w Kazachstanie, która odbyła się 21-29.04.2013 r. Pavlov został aresztowany 01.06.2013 roku. Tego typu opracowania potwierdzają ogólną, systemową dysfunkcjonalność wymiaru sprawiedliwości w Kazachstanie, borykąjącego się nie tylko ze wszechobecną korupcją, ale także upolitycznieniem sądów i brakiem niezależnej adwokatury.
Zdaniem sądu sprawa jest ze swojej natury kryminalna a nie polityczna. Przeczy temu w oczywisty sposób notowana w całej Europie seria aresztowań i wniosków ekstradycyjnych kierowanych przez Kazachstan, a także pośrednio przez Ukrainę i Rosję, wobec osób z kręgu współpracowników Mukhtara Ablyazova. Należy do nich oprócz Pavlova, m.in. Tatyana Paraskevich (Czechy) i Muratbek Ketebayev (Polska). Również samemu Ablyazovowi, aresztowanemu we Francji grozi ekstradycja. Wcześniej jego żona Alma Shalabayeva i córka Alua zostały bezprawnie deportowane z Włoch. Reżim w Kazachstanie uważa Ablyazova za głównego przeciwnika politycznego, a osoby z kręgu za wspólników działań antypaństwowych.
Według sądu brak jest obiektywnych podstaw, by poddawać w wątpliwość dotrzymanie gwarancji złożonych przez Kazachstan. Sąd podkreśla, że Hiszpania utrzymuje z tym państwem znakomite stosunki polityczne, prawne i gospodarcze. Tymczasem hiszpański oddział Amnesty International uznaje na podstawie doświadczeń innych ekstradycji takie gwarancje jako absolutnie niewiarygodne. W ostatnich latach obywatele Rosji (Murat Gasayev, 2008), Syrii (Basel Galyoun, 2008), Maroka (Alii Arras, 2011, zostali wydani przez władze hiszpańskie do ich krajów pochodzenia. Mimo gwarancji dyplomatycznych dawanych przez kraje wnioskujące o ekstradycje, ostrzeżenia organizacji broniących praw człowieka o grożącym im niebezpieczeństwie potwierdziły się. Znakomite relacje gospodarcze z Kazachstanem, potwierdzone wizytą premiera Rajoya w Astanie na przełomie września i października 2013 i zawartymi w jej trakcie kontraktami, są w tym przypadku czynnikiem, który może powodować większą spolegliwość Madrytu wobec naruszeń praw człowieka w tym środkowoazjatyckim kraju.
Sąd argumentuje, że ani dla przestępstwa terroryzmu, ani przywłaszczenia lub sprzeniewierzenia, które stanowią przedmiot wniosku, prawo w Kazachstanie nie przewiduje kar nieludzkich lub poniżających stojących w sprzeczności z hiszpańską Konstytucją. Tymczasem liczne raporty dokumentujące warunki odbywania kar w Kazachstanie, zwłaszcza w sprawach politycznych, wskazują na rażącą dysproporcję między przepisami a rzeczywistością. Więźniów nęka się w różny sposób, który trudno uznać formalnie za niezgodny prawem. np. umieszcza w celach z osobami zakaźnie chorymi, aby następnie argumentować, że osadzony był już chory zanim trafił do zakładu zamkniętego. O realnym ryzyku takiego scenariusza sąd wiedział znając choćby prośbę Pavlova o wykonanie w hiszpańskim areszcie testów na gruźlicę. Znane było również jego oświadczenie wydane 01.10.2013, w którym ostrzegał o niedawanie wiary jego ewentualnym wymuszonym zeznaniom. Władze Kazachstanu liczą, że Pavlov oskarży swoich byłych współpracowników i znajomych z kręgów opozycji i niezależnych mediów i są w tym celu gotowe stosować wobec niego wszelki, legalny i nielegalny nacisk, zachowując pozory praworządności.
Linię argumentacji, którą przyjęła nieznaczna większość sędziów, kategorycznie odrzuciło 7 sędziów. W głosie odrębnym przywołali odmienne rozumienie powinności władz hiszpańskich w sprawie Pavlova:
Obowiązkiem państwa rozpatrującego ekstradycję jest ochrona podstawowych praw i swobód osoby, zwłaszcza prawa do życia, wolności, prawa do tego, by nie być poddanym nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu. Jak podkreślają, w świetle hiszpańskiego orzecznictwa konstytucyjnego, los ekstradowanego nie może być obojętny władzom właściwym w sprawach ekstradycji.
Sąd nie może ograniczać się jedynie do zaufania, jakim wzajemnie darzą się państwa. Należy zbadać okoliczności osobiste ekstradowanego, które mogłyby czynić go podatnym na zagrożenia, oraz funkcjonowanie państwa wnioskującego. Sędziowie podpisani pod głosem odrębnym argumentują, że w toku obrad wykazali, że bilateralne gwarancje dyplomatyczne nie są prawnie wiążące, gdyż brak środków, by zmusić drugą stronę do ich dotrzymania. Tzw. gwarancje dyplomatyczne zostały zdyskredytowane w powszechnym systemie ochrony praw człowieka (sędziowie przytaczają w tej materii dwie opinie specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. tortur, Manfreda Nowaka).
Fakt, że w momencie przesłania wniosku nie weszła jeszcze w życie hiszpańsko-kazachstańska umowa o ekstradycji zobowiązuje do zwiększenia stopnia kontroli, czy wydanie jest zgodne z prawem.
Hiszpańska ustawa o ekstradycji w art 5.1 zakazuje wydania osoby, jeśli wniosek uzasadniany przestępstwem pospolitym został złożony w celu ścigania lub karania osoby za jej przekonania polityczne. Dowody przedstawione przez obronę pozwalają przypuszczać, że w sprawie Pavlova mamy do czynienia z prześladowaniem z przyczyn politycznych. Jak podkreślają, według hiszpańskiej służby wywiadowczej CNI, wniosek o ekstradycję Pavlova mógłby stanowić przykrycie dla celów innych niż przypisywane mu przestępstwa.
Sędziowie wydający głos odrębny zwracają uwagę na intensywną międzynarodową kampanię na rzecz uwolnienia Pavlova. Oceniają, że nie jest zwyczajowo przyjęte w postępowaniach ekstradycyjnych, by ważni członkowie instytucji europejskich i akredytowanych organizacji broniących praw człowieka zajmowali stanowisko w sposób tak bezpośredni i twierdzący, zarzucając ściganie z powodów politycznych i zagrożenie dla życia i integralności osoby, której dotyczy wniosek. Dlatego podkreślają, że tak ważne jest, by uwzględnić te opinie. Przywołują tym na list 7 eurodeputowanych opisujących sprawę Pavlova jako „część operacji ścigania na większą skalę przedsięwziętej przez rząd Kazachstanu przeciwko oponentom politycznym”. Szczególną uwagę zwrócił wśród sygnatariuszy podpis europosła Rinaldiego, wiceprezesa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy, a także stanowiska renomowanych organizacji obrony praw człowieka, Amnesty International i Stowarzyszenia na rzecz Praw Człowieka w Hiszpanii (APDHE). Podkreślają także wartość informacji dostarczonych przez Fundację Otwarty Dialog, ocenionej jako organizacja ekspercka w dziedzinie ochrony praw człowieka w Azji Centralnej.
1. Obowiązkiem państwa rozpatrującego ekstradycję jest ochrona podstawowych praw i swobód osoby, zwłaszcza prawa do życia, wolności, prawa do tego, by nie być poddanym nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu. Jak podkreślają, w świetle hiszpańskiego orzecznictwa konstytucyjnego, los ekstradowanego nie może być obojętny władzom właściwym w sprawach ekstradycji.
2. Sąd nie może ograniczać się jedynie do zaufania, jakim wzajemnie darzą się państwa. Należy zbadać okoliczności osobiste ekstradowanego, które mogłyby czynić go podatnym na zagrożenia, oraz funkcjonowanie państwa wnioskującego. Sędziowie podpisani pod głosem odrębnym argumentują, że w toku obrad wykazali, że bilateralne gwarancje dyplomatyczne nie są prawnie wiążące, gdyż brak środków, by zmusić drugą stronę do ich dotrzymania. Tzw. gwarancje dyplomatyczne zostały zdyskredytowane w powszechnym systemie ochrony praw człowieka (sędziowie przytaczają w tej materii dwie opinie specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. tortur, Manfreda Nowaka).
3. Fakt, że w momencie przesłania wniosku nie weszła jeszcze w życie hiszpańsko-kazachstańska umowa o ekstradycji zobowiązuje do zwiększenia stopnia kontroli, czy wydanie jest zgodne z prawem.
4. Hiszpańska ustawa o ekstradycji w art 5.1 zakazuje wydania osoby, jeśli wniosek uzasadniany przestępstwem pospolitym został złożony w celu ścigania lub karania osoby za jej przekonania polityczne. Dowody przedstawione przez obronę pozwalają przypuszczać, że w sprawie Pavlova mamy do czynienia z prześladowaniem z przyczyn politycznych. Jak podkreślają, według hiszpańskiej służby wywiadowczej CNI, wniosek o ekstradycję Pavlova mógłby stanowić przykrycie dla celów innych niż przypisywane mu przestępstwa.
5. Sędziowie wydający głos odrębny zwracają uwagę na intensywną międzynarodową kampanię na rzecz uwolnienia Pavlova. Oceniają, że nie jest zwyczajowo przyjęte w postępowaniach ekstradycyjnych, by ważni członkowie instytucji europejskich i akredytowanych organizacji broniących praw człowieka zajmowali stanowisko w sposób tak bezpośredni i twierdzący, zarzucając ściganie z powodów politycznych i zagrożenie dla życia i integralności osoby, której dotyczy wniosek. Dlatego podkreślają, że tak ważne jest, by uwzględnić te opinie. Przywołują tym na list 7 eurodeputowanych opisujących sprawę Pavlova jako „część operacji ścigania na większą skalę przedsięwziętej przez rząd Kazachstanu przeciwko oponentom politycznym”. Szczególną uwagę zwrócił wśród sygnatariuszy podpis europosła Rinaldiego, wiceprezesa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy, a także stanowiska renomowanych organizacji obrony praw człowieka, Amnesty International i Stowarzyszenia na rzecz Praw Człowieka w Hiszpanii (APDHE). Podkreślają także wartość informacji dostarczonych przez Fundację Otwarty Dialog, ocenionej jako organizacja ekspercka w dziedzinie ochrony praw człowieka w Azji Centralnej.
W chwili obecnej w obronie Alexandra Pavlova i pozostałych uchodźców politycznych z Kazachstanu, stojących w obliczu ekstradycji, wystąpili z oficjalnymi reakcjami politycznymi (w trybie oświadczeń, wystąpień i zapytań parlamentarnych):
- Elmar Brok, Przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Parlamentu Europejskiego, Barbara Lochbihler, Przewodnicząca Podkomisji Praw Człowieka Parlamentu Europejskiego, pisemne zapytanie do Catherine Ashton, Wysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa (20.11.2013)
- Deputowany Kongresu Królestwa Hiszpanii Ion Inarritu (Amaiur), pytanie do Rządu Królestwa Hiszpanii (11.11.2013)
- Deputowany Kongresu Królestwa Hiszpanii Ricardo Sixto Iglesias (EUPV-Els Verds PV), pytanie do Rządu Królestwa Hiszpanii (12.11.2013)
- – Deputowany Parlamentu Europejskiego Niccolò Rinaldi (ALDE), list do premiera Mariano Rajoya (20.11.2013)
- Deputowani Parlamentu Europejskiego Ramón Termosa (ALDE), Izaskun Bilbao (ALDE), Inaki Irazabalbeita (Greens/EFA), apel do Cecilii Malmström, Komisarza UE do spraw Wewnętrznych (21.11.2013)
- Deputowani Parlamentu Europejskiego Izaskun Bilbao (ALDE), Inaki Irazabalbeita (Greens/EFA), apel do Viviane Reding, komisarza ds. sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa w Komisji Europejskiej (21.11.2013)
- Ana Gomes, członek Podkomisji ds Praw Człowieka Parlamentu Europejskiego, pytanie do Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (22.11.2013)
- Manuela Serra, Specjalna Komisja ds. Praw Człowieka Senatu Republiki Włoskiej, list do Premiera Mariano Rajoya (28.11.2013)
- Poseł Tomasz Makowski (Twój Ruch), list do premiera Mariano Rajoya; list do Alberto Ruiz-Gallardona, Ministra Sprawiedliwości Królestwa Hiszpanii (29.11.2013)
W związku z powyższym, Fundacja Otwarty Dialog stanowczo apeluje o informowanie rządu hiszpańskiego o obowiązku samodzielnego zbadania wiarygodności „gwarancji dyplomatycznych” oraz ryzyka tortur grożących Pavlovowi w razie ekstradycji, a także konieczności uwzględnienia treści głosów odrębnych przed podjęciem decyzji o zatwierdzeniu lub odrzuceniu ekstradycji.