Czeski sąd zatwierdził decyzję w sprawie ekstradycji na Ukrainę Tatiany Paraskevich, byłej współpracownicy kazachskiego opozycyjnego polityka Mukhtara Ablyzova. Wydania Tatiany Paraskevich zażądała także Federacja Rosyjska. W obu krajach Tatiana Paraskevich może się spotkać z nierzetelnie prowadzonym postępowaniem sądowym i niewłaściwym traktowaniem ze strony organów ścigania. Adwokaci podkreślają polityczny charakter sprawy i zainteresowanie kazachskich służb specjalnych wydaniem Tatiany Paraskevich, które ma na celu uzyskanie zeznań obciążających Mukhtara Ablyazova.
ORGANY ŚLEDCZE UKRAINY I FEDERACJI ROSYJSKIEJ ŻĄDAJĄ EKSTRADYCJI BYŁEJ WSPÓŁPRACOWNICY OPOZYCYJNEGO POLITYKA MUKHTARA ABLYAZOVA
2.05.2012 na terenie Republiki Czeskiej, w Karlovych Varach została zatrzymana obywatelka Rosji Tatiana Paraskevich, była współpracownica kazachskiego opozycyjnego polityka Mukhtara Ablyzova, była naczelnik zarządu finansowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością „Grupa Inwestycyjno-Przemysłowa „Eurazja”. 10.04.2012 Ukraina i 21.01.2013 Federacja Rosyjska ogłosiły za Tatiana Paraskevich międzynarodowy list gończy oskarżając ją o przywłaszczenie i zdefraudowanie cudzego mienia, dokonane w szczególnie dużym rozmiarze lub przez zorganizowaną grupę przestępczą. 07.06.2012 Prokuratura Generalna Ukrainy skierowała do Ministerstwa Sprawiedliwości Republiki Czeskiej wniosek dotyczący ekstradycji Tatiany Paraskevich.
Sąd Krajowy w Pilznie 05.10.2012 i 02.01.2013 podjął decyzję o niedopuszczalności wydania Tatiany Paraskevich Ukrainie, z uwagi na systematyczne łamanie przez ukraińskie organy ścigania i sądownicze Europejskiej Konwencji Ochrony Praw Człowieka, przede wszystkim art. 3 (Zakaz stosowania tortur) i art. 6 (Prawo do rzetelnego postępowania sądowego).
Mimo to 21.02.2013 Sąd Najwyższy w Pradze (Republika Czeska) zatwierdził decyzję w sprawie ekstradycji Tatiany Paraskevich i wydania jej Ukrainie. Sąd orzekł, że Prokuratura Generalna Ukrainy przedstawiła niezbędne gwarancje przestrzegania praw Tatiany Paraskevich w czasie jej pobytu w ukraińskim areszcie. Zdaniem mecenas Mariny Makhitkovej, takie gwarancje są nie do przyjęcia na tle pogarszającej się ogólnej sytuacji w sferze przestrzegania praw człowieka na Ukrainie. Jednocześnie Ambasada Republiki Czeskiej na Ukrainie oświadczyła, że nie wie, w jaki sposób Republika Czeska zdoła kontrolować realizację gwarancji ukraińskiej strony w stosunku do Tatiany Paraskevich, ponieważ jak dotąd nie było odpowiedniego pozytywnego doświadczenia w stosunkach dwustronnych. 30.05.2013 Sąd Konstytucyjny Republiki Czeskiej odrzucił apelację adwokatów Tatiany Paraskevich od decyzji wydanej w sprawie jej ekstradycji na Ukrainę. Teraz adwokaci przygotowują skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
14.06.2013 Prokuratura Federacji Rosyjskiej wysłała do Ministra Sprawiedliwości Republiki Czeskiej wniosek o ekstradycję Tatiany Paraskevich. Teraz organy ścigania Republiki Czeskiej powinny rozstrzygnąć kolizję prawną, ponieważ wniosek o wydanie Tatiany Paraskevich wpłynął od dwóch państw – Ukrainy i Federacji Rosyjskiej.
Adwokat zakłada, że w najbliższym czasie czeski sąd powinien wydać postanowienie o dopuszczalności bądź niedopuszczalności ekstradycji Tatiany Paraskevich do Federacji Rosyjskiej. Data posiedzenia sądu w tej sprawie na razie jest jeszcze nieznana. Po wydaniu końcowej decyzji przez sąd, wnioski o ekstradycję skierowane przez Ukrainę i Federacje Rosyjską, powinien rozpatrzyć Minister Sprawiedliwości Republiki Czeskiej, który podejmie ostateczną decyzję w sprawie wydania Tatiany Paraskevich.
Od 12.05.2012 Tatiana Paraskevich wciąż przebywa w areszcie tymczasowym w Pilznie. 09.04.2013 złożyła ona wniosek o udzielenie jej azylu politycznego w Republice Czeskiej. Obecnie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zajmuje się rozpatrywaniem tego wniosku. Dopóki procedura udzielania azylu jest w toku, minister sprawiedliwości nie może wydać zgody na ekstradycję Tatiany Paraskevich. 13.08.2013 Sąd Konstytucyjny Republiki Czeskiej wydał oświadczenie dotyczące zasady niewydawania (non-refoulement), zgodnie z którą minister sprawiedliwości powinien podjąć decyzję odnośnie dopuszczalności bądź niedopuszczalności wydania osoby innemu państwu, dopiero po tym, jak będzie znany wynik rozpatrzenia wniosku tej osoby w kwestii udzielenia jej azylu politycznego. Przy czym, w przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku o udzielenie azylu politycznego, ekstradycja takiej osoby jest niedopuszczalna.
SPRAWA KARNA PRZECIWKO TATYANIE PARASKEVICH ZOSTAŁA WSZCZĘTA NA PODSTAWIE ZARZUTÓW, KTÓRE MOŻNA UZNAĆ ZA POLITYCZNIE MOTYWOWANE
Ukraińska i rosyjska prokuratura wszczęły sprawy przeciwko Tatyanie Paraskevich według identycznego schematu, oskarżając ją o przestępstwa finansowe dokonane w zmowie z Mukhtarem Ablyazovem, byłym przewodniczącym rady nadzorczej BTA Banku (Kazachstan). Kazachstan ściśle współpracuje z ukraińskimi i rosyjskimi organami śledczymi w badaniu tej sprawy.
Według wersji organów śledczych Ukrainy i Federacji Rosyjskiej, w 2008 roku przewodniczący rady nadzorczej BTA Banku Mukhtar Ablyazov utworzył na terenie Ukrainy i Federacji Rosyjskiej zorganizowaną grupę przestępczą (ZGP), w której skład weszli między innymi Tatiana Paraskevich, Aleksandr Udovenko, Roman Solodchenko, Igor Kononko. Zdaniem ukraińskiej prokuratury, do członków ZGP należy jeszcze zaliczyć Syryma Shalabayeva, zaś prokuratura rosyjska uważa, że na terenie Federacji Rosyjskiej do ZGP należeli jeszcze Anatoliy Yereshchenko, Artur Trofimov, Aleksandr Volkov, Artyom Bondarenko, Denis Vorotyntsev, Aleksey Belov „oraz inni nieustaleni członkowie ZGP”. Osoby te zajmowały kierownicze stanowiska w BTA Banku i reprezentowały interesy podległych Mukhtarovi Ablyazovowi firm, będących równocześnie klientami BTA Banku.
Należy zaznaczyć, że ukraińska i rosyjska prokuratura wszczęły sprawy karne przeciwko byłemu kierownictwu i współpracownikom BTA banku na podstawie analogicznej sprawy karnej, jaką wszczęto przeciwko eks szefowi BTA Banku Mukhtarowi Ablyzovowi. Kazachska prokuratura oskarżyła Mukhtara Ablyzova i jego kolegów o zagarnięcie środków finansowych BTA Banku po tym, jak zaostrzył się polityczny konflikt pomiędzy Mukhtarem Ablyzovem i prezydentem Nursultanem Nazarbayevem.
Tatiana Paraskevich jest oskarżana o to, że wspólnie z innymi członkami ZGP pod pozorem uzyskiwania kredytów, uczestniczyła w przeprowadzaniu transakcji korzystnych dla firm podległych Mukhtarovi Ablyzovowi. Ukraińskie organy śledcze zarzucają członkom ZGP dokonanie kradzieży na kwotę 167 180 000 dolarów. Według wersji rosyjskiej prokuratury, ZGP na terenie Federacji Rosyjskiej zagarnęła około 3,3 mld dolarów. Rosyjskie organy śledcze uważają, że Tatiana Paraskevich przechowywała pieniądze ZGP oraz pieniądze uzyskane w wyniku działalności przestępczej, na polecenie Mukhtara Ablyazova dokonywała ich podziału, uczestniczyła w tworzeniu głównych planów ZGP, sprawowała kontrolę nad przekazywaniem pieniędzy do firm zarejestrowanych w rajach podatkowych i śledziła dalszy przepływ tych środków. Zgodnie z przedstawionymi zarzutami, Tatiana Paraskevich oraz inni członkowie ZGP legalizowali zagarnięte środki poprzez dokonywanie transakcji zakupu nieruchomości gruntowych.
Obrona zwraca uwagę, że organy śledcze Ukrainy nie dysponują oryginałami dokumentów, na których bazuje oskarżenie. Między innymi, wywołuje wątpliwość wiarygodność dowodów strony ukraińskiej z uwagi na fakt, że zostały one ujawnione przez nieustalone osoby w Kijowie, zaś ich ekspertyzę przeprowadzała kazachska prokuratura. Ponadto, adwokaci zaznaczają, iż poszkodowanym nie jest ani ukraińska, ani rosyjska strona, lecz kazachski BTA Bank. Jednakże nie wiadomo, czy kazachska prokuratura wysunęła oskarżenie przeciwko Tatyanie Paraskevich.
25.03.2013 kijowski adwokat Evgeniy Pugachev oświadczył, że ściganie karne Tatiany Paraskevich zostało „wszczęte bezpodstawnie i skierowane na rozwiązanie kwestii politycznych i ekonomicznych dotyczących Ablyazova M.K.” w celu uzyskania obciążających go zeznań. O tym, że sprawa karna ma charakter zamówienia, może świadczyć wypowiedź Roman Marchenko, partnera kancelarii prawnej „Ilyashev & Partners”, reprezentującej interesy BTA Banku na Ukrainie, który 11.09.2010 przekazał do głównej siedziby BTA Banku następującą informację: „Cieszę się, że mogę poinformować, iż udało się przesunąć naszych śledczych zajmujących się M. Ablyazovem… W charakterze motywu przewodniego występowała ZGP „Ablyazov, Zharimbetov i inni”. Roman Marchenko oświadczył również: „W naszym kraju (na Ukrainie – przyp. red.) opinia prawna ma znacznie mniejsze znaczenie, niż wola polityczna”.
EKSTRADYCJA NA UKRAINĘ LUB DO FEDERACJI ROSYJSKIEJ ZAGRAŻA ŻYCIU I ZDROWIU ZATRZYMANEJ
Amnesty International Republiki Czeskiej i Czeski Grupa Helsińska wystąpili z oświadczeniami przeciwko ekstradycji Tatiany Paraskevich na Ukrainę – kraju, w którym w ciągu ostatnich lat wzrasta ilość tortur stosowanych przez milicję. W corocznym sprawozdaniu Amnesty International za 2013 rok odnotowano, że na Ukrainie tortury i okrutne traktowanie przez milicję „stały się powszechnym zjawiskiem, i tak jak poprzednio są dokonywane bezkarnie”. Według danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, w 2010 roku zanotowano 40 przypadków zgonów wśród osób zatrzymanych. Z kolei źródła obrońców praw człowieka podają, że w 2010 roku na Ukrainie na skutek tortur oraz innych rodzajów okrutnego traktowania ze strony organów ścigania ucierpiało do 790 tysięcy osób, a w 2011 roku ofiarami przemocy ze strony milicji stało się ponad milion obywateli. Ukraina zignorowała zalecenie Rady ONZ do spraw praw człowieka dotyczące utworzenia niezależnego organu do zbadania przypadków stosowania tortur przez milicję.
W tym samym czasie, w Rosji sprawę Tatiany Paraskevich prowadzą ci sami śledczy, którzy zajmowali się „sprawą Magnickiego”. Nikolay Budilo prowadzi teraz sprawę Tatiany Paraskevich. Nikolay Budilo znajduje się na liście osób podlegających sankcjom wizowym USA w ramach „Ustawy Magnickiego” [9],[10].Czeski dziennikarz Ondrej Golis poinformował, że jeden z rosyjskich śledczych w Pilźnie otwarcie groził mecenas Marinie Makhitkovej, mówiąc, że jeśli byłaby w Rosji, to postarałby się żeby zamknięto ją w więzieniu. Zdaniem eksperta do spraw wojskowych, byłego szefa czeskiego wywiadu wojskowego Andora Szandora, Republika Czeska wchodzi w sferę wpływów Rosyjskiej Federacji, która aktywnie próbuje ukształtować opinię publiczną i lobbować na rzecz swoich interesów wśród elity politycznej.
Adwokaci obawiają się również możliwości porwania Tatiany Paraskevich przez kazachskie służby specjalne, jeśli doszłoby do jej ekstradycji na Ukrainę lub do Federacji Rosyjskiej. W ciągu ostatnich lat kazachskie służby specjalne kilkakrotnie usiłowały zastraszać i dokonywać zamachów na opozycyjnych polityków oraz obywatelskich aktywistów na terenie państw post sowieckich. Najbardziej znane przykłady – zamach na opozycjonistę Petra Svoika w Bishkeku 01.12.1997; zamach na byłych urzędników Alnura Musayeva i Rakhata Aliyeva w Wiedniu 25.09.2008; inwigilacja wydawcy gazety „Golos Respubliki” Daniyara Moldasheva w Moskwie w marcu 2011; próba porwania opozycjonisty Aynura Kurmanova w Moskwie 15.12.2012.
Rachel Denber, zastępca dyrektora wydziału Europy i Azji Środkowej organizacji obrony praw człowieka Human Rights Watch, zaznaczyła: „Jest kilka przykładów, kiedy ludzie szukający schronienia na Ukrainie, zwyczajnie przepadali bez wieści. Na przykład historia Leonida Rozvozzhayeva. Kiedy szukał schronienia, został po prostu porwany z Ukrainy i w jakiś sposób znalazł się kilka dni później w Rosji, gdzie był ścigany przez prawo. Po szerokim nagłośnieniu sprawy Leonida Razvozzhayeva, 25.10.2012 przedstawiciel MSZ Ukrainy oświadczył, że porwanie miało miejsce, ale „to nie jest sprawa karna, a kwestia współpracy pomiędzy organami ścigania, o której ja niczego nie wiem”.
Sprawę Tatiany Paraskevich można traktować jako polityczne zamówienie złożone przez kazachskie władze, które są zainteresowane dokonaniem jej ekstradycji na Ukrainę lub do Federacji Rosyjskiej. Z uwagi na ścisłą współpracę ukraińskich i rosyjskich organów ścigania, zapewne pojawi się możliwość wywierania presji na Tatyanę Paraskevich, aby uzyskać od niej zeznania obciążające Mukhtara Ablyazova, głównego politycznego oponenta reżimu.
W tym celu, w ciągu ostatniego pół roku kazachskie władze zintensyfikowały swoje wysiłki związane z ujęciem byłych partnerów i sojuszników Mukhtara Ablyazova w Europie. W nocy z 31.05.2013 na 01.06.2013 na pokładzie prywatnego samolotu została niezgodnie z prawem deportowana do Kazachstanu Alma Shalabayeva, żona Mukhtara Ablyazova, razem ze swoją 6-letnią córką. Przeprowadzona w trybie nadzwyczajnym deportacja niemal nie doprowadziła do kryzysu politycznego we Włoszech. W trakcie procedury uzyskiwania azylu politycznego w Europie znajdują się: Muratbek Ketebayev, opozycyjny polityk; Aleksander Pavlov, były szef ochrony Mukhtara Ablyzova; Zaure Akpenbetova, była współpracownica w firmach należących do Mukhtara Ablyazova. Kazachstan domaga się ich wydania, ponieważ wszyscy ci ludzie stanowią ważne źródło informacji w sprawie opozycyjnego polityka Mukhtara Ablyazova. W styczniu 2012 azyl polityczny w Wielkiej Brytanii otrzymali Zhaksylyk Zharimbetov i Roman Solodchenko, byli partnerzy biznesowi Mukhtara Ablyazova, którzy podobnie jak Tatiana Paraskevich występują w sprawie dotyczącej zagarnięcia środków BTA Banku.
Fundacja „Otwarty Dialog” apeluje do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Czeskiej o udzielenie azylu politycznego Tatyanie Paraskevich, mając na względzie, że sprawy karne przeciwko niej zostały wszczęte na podstawie sfabrykowanych i niejasnych zarzutów, które mogą zostać uznane za politycznie motywowane.
Będąc zaniepokojeni grożącym Tatyanie Paraskevich nierzetelnym procesem sądowym i okrutnym traktowaniem ze strony organów ścigania, w przypadku jej wydania Ukrainie lub Federacji Rosyjskiej, zwracamy się do pełniącej obowiązki Ministra Sprawiedliwości Republiki Czeskiej Marii Benešovej z apelem, aby odmówiono stronie ukraińskiej wydania Tatiany Paraskevich. Podkreślamy znaczenie przestrzegania artykułu 3 Konwencji ONZ przeciwko stosowaniu tortur, która zabrania wydawania osób państwom, w których wobec zatrzymanych mogą być stosowane tortury (w danym przypadku takimi państwami są Ukraina i Federacja Rosyjska). Konwencja ONZ dotycząca statusu uchodźców (art. 33) także chroni przed wysłaniem, jeśli osoba może zostać narażona na prześladowania z powodu swoich przekonań politycznych.
Fundacja Otwarty Dialog uważa za konieczne, aby rządowa komisarz do spraw praw człowieka w Republice Czeskiej Monika Šimunkova również wystąpiła w obronie Tatiany Paraskevich jako doradca Ministra Sprawiedliwości Republiki Czeskiej przy podejmowaniu decyzji w sprawie ekstradycji.
Wszystkie osoby zainteresowane udzieleniem pomocy, prosimy o wysyłanie listów z poparciem naszych postulatów pod niżej podane adresy:
- Tomas Haisman, Dyrektor Wydziału do spraw Uchodźców i Polityki Migracyjnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Czeskiej – Nad Štolou 936/3, kod pocztowy 170 34, Praha 7. Tel. +420 974 832 495, +420 974 832 502, e-mail: [email protected]
- Marie Benešova, pełniąca obowiązki Ministra Sprawiedliwości Republiki Czeskiej: ulica Vyšehradská 16, rejon Praha 2, miasto Praga, kod pocztowy 128 10, tel. +420 221 997 106, +420 221 997 111, fax: +420 224 919 927, e-mail: [email protected]
- Monika Šimunkova, Rządowa Komisarz do spraw praw człowieka w Republice Czeskiej – Bulwar Edvarda Beneše 4, Praha 1, PSČ 118 01, tel. +420 224 002 111, e-mail: [email protected]
- Jan Kohout, Minister Spraw Zagranicznych Republiki Czeskiej – Loretánské náměstí 5, 118 00 Praha 1, tel. +420 224 181 111, e-mail: [email protected]
