12.06.2013 około godziny 17.00 czasu miejscowego, został zatrzymany w Lublinie (Polska) znany kazachski polityk i opozycjonista Muratbek Ketebayev. W protokole zatrzymania nie podano podstawy zastosowania tak surowego środka. Wiadomo, że posiedzenie sądu zostało wyznaczone na rano, 13.06.2013. Zatrzymania dokonano na bezpośredni wniosek władz Republiki Kazachstanu z 07.06.2013.
12.06.2013 r. około godziny 11.00 do mieszkania w Lublinie, gdzie oficjalnie mieszka Muratbek Ketebayev, przybyli policjanci informując, że chcą z nim porozmawiać. Polityka jednak nie zastali w domu. Dowiedziawszy się o wizycie policji, Ketebayev dobrowolnie udał się na posterunek policji, zakładając, że jest to część procedury związanej z uzyskaniem azylu politycznego, został tam jednak zatrzymany. Podczas próby ustalenia przez adwokatów powodów zatrzymania, policjanci powiedzieli, że w dokumencie stanowiącym podstawę zatrzymania polityka nie podano przyczyn, lecz znajdują się tam jego dane, zdjęcie, numer dokumentu tożsamości i polecenie „zatrzymania”.
Policjanci byli skłonni nie zatrzymywać Muratbeka Ketebayeva z uwagi na to, że on sam stawił się na przesłuchanie, jego dokument tożsamości i zezwolenie na pobyt w Polsce były w porządku, a dokumenty przysłane przez jego adwokatów świadczyły o możliwości prześladowania go przez Kazachstan z powodów politycznych. Jednakże po przeprowadzeniu przez policjantów telefonicznych konsultacji z przedstawicielami prokuratury, Muratbek Ketebayev został zatrzymany na 48 godzin.
Dowiedzieliśmy się, że w szpitalu wojskowym w Lublinie zostały przeprowadzone badania w celu potwierdzenia diagnozy występowania cukrzycy oraz problemów z ciśnieniem, o których poinformował zatrzymany. Policjanci oświadczyli, że w przypadku konieczności i prośby ze strony Ketebayeva zostaną mu dostarczone lekarstwa oraz pomoc lekarska.
Na prośbę bliskich o umożliwienie przekazania Muratbekowi Ketebayevowi środków higieny osobistej, poinformowano, że posiedzenie sądu w sprawie zatrzymanego zostało zaplanowane już na dzień następny, 13.06.2013 r., z samego rana.
Zdaniem adwokata Wojciecha Mądrzyckiego, zajmującego się sprawami ekstradycyjnymi, doprowadzenie do prokuratury może być przyczyną zatrzymania tylko w szczególnych, nadzwyczajnych okolicznościach: kiedy zatrzymany nie stawia się na wezwanie lub w inny sposób utrudnia prowadzenie postępowania. Również zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, nie wolno stosować tego środka przymusu bez uzasadnionego w należyty sposób powodu.
Wcześniej Muratbek Ketebayev nie otrzymał żadnego wezwania. W Polsce przebywa legalnie na podstawie zezwolenia na pobyt, jego miejsce pobytu jest znane, zajmuje się prowadzeniem działalności publicznej występując na konferencjach i udzielając wywiadów.
Przypadek zatrzymania Muratbeka Ketebayeva wywołuje obawy związane z przeprowadzoną niedawno, błyskawiczną i nielegalną deportacją z Włoch Almy Shalabayevej i Alua Ablyazovej, żony i sześcioletniej córki biznesmena i opozycyjnego polityka Mukhtara Ablyazova. Przypomnijmy, że w Rzymie w nocy z 29 nа 30.05.2013 ponad 30 uzbrojonych funkcjonariuszy włoskich organów ścigania wtargnęło do domu rodziny Ablyazova. W ciągu dwóch dni zostały one deportowane wyczarterowanym samolotem do Kazachstanu, gdzie żonie Ablyazova natychniast zostały przedstawione zarzuty dokonania przestępstwa oraz zastosowano wobec niej środek zapobiegawczy w postaci podpisanego przez nią zobowiązania do nieopuszczania miejsca zamieszkania.
Informacje dodatkowe:
Muratbek Ketebayev, urodzony w 1957 roku, były wiceminister gospodarki Republiki Kazachstanu, prowadził aktywną działalność społeczną i polityczną, autor analitycznych publikacji w kazachskiej prasie i na portalu internetowym „Respublika”. Ketebayev często spotykał się z członkami Europarlamentu, przedstawicielami parlamentów europejskich, międzynarodowych organizacji OBWE i ONZ w celu informowania ich o sytuacji w Kazachstanie, w tym także o wydarzeniach w Zhanaozen, o łamaniu praw człowieka, korupcji i prześladowaniu opozycji i niezależnych mediów.
Мuratbek Ketebayev od 2010 roku przebywa poza granicami Kazachstanu w związku z politycznymi prześladowaniami, a w Polsce mieszka od 2011 r. Obecnie jest w trakcie końcowej części procedury związanej z uzyskaniem statusu uchodźcy politycznego w Rzeczpospolitej Polskiej.
W Kazachstanie Muratbek Ketebayev został oskarżony z tych samych artykułów Kodeksu karnego Republiki Kazachstanu (dalej kk RK), co opozycyjny polityk Vladimir Kozlov:
1. Artykuł 164, punkt 3 („podżeganie do niepokojów społecznych”),
2. Artykuł 170, punkt 2 (nawoływanie do obalenia ustroju konstytucyjnego”),
3. Artykuł 235, punkt 1 („utworzenie i kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą w celu dokonania jednego lub kilku przestępstw, jak również udział w tej grupie”).
Opierając się na wyroku sądu z 08.10.2012 r. wydanym w sprawie opozycyjnego polityka Vladimira Kozlova, Ketebayeva oskarżono także o finansowanie gazet opozycyjnych, zdelegalizowanych w grudniu 2012 r. przez kazachski sąd za przejawianie ekstremizmu. Same fakty prowadzenia działań o charakterze ekstremistycznym nie zostały potwierdzone i, zgodnie z Rezolucją Parlamentu Europejskiego, są one kwalifikowane, jako represje polityczne i presja wywierana na media.
Władze Kazachstanu oskarżają również Muratbeka Ketebayeva o finansowanie niedokonanego aktu terrorystycznego. Niezależna analiza materiałów przedstawionych przez struktury siłowe Kazachstanu pokazuje, iż zarzuty dokonania aktu terrorystycznego oraz jego przygotowania, mogły zostać sfałszowane po to, aby oskarżyć opozycję. Przypomnijmy, że Muratbek Ketebayev wraz z Mukhtarem Ablyazovem i Aleksandrem Pavlovem, zostali uznani za powiązanych z planowanym na 24.03.2012 roku aktami terrorystycznymi na terenie miasta Almaty.
Wcześniej Ketebayev był jednym z założycieli partii opozycyjnej „Alga!”, której zakazano prowadzenia działalności w związku ze wsparciem udzielonym przez nią w 2011 r. strajkującym naftowcom w obwodzie mangistauskim, krytykowaniem rządu i samego Prezydenta Nursultana Nazarbayeva.
Fundacja „Otwarty Dialog” apeluje do międzynarodowego społeczeństwa, dziennikarzy, członków parlamentów krajów europejskich oraz działaczy organizacji społecznych, o uważne monitorowanie rozwoju sytuacji związanej z zatrzymaniem Muratbeka Ketebayeva, szczególnie po dokonanej niedawno w niewyjaśnionych okolicznościach deportacji z Włoch żony oraz 6-letniej córki Mukhtara Ablyazova. Pragniemy zwrócić uwagę na konieczność skrupulatnego przestrzegania zasad i podstaw zatrzymania oraz zapobieegnięcia groźbie deportowania Muratbeka Ketebayeva z Polski do Kazachstanu.
Załącznik: skan protokołu zatrzymania Muratbeka Ketebayeva: