Kazachska prokuratura ściśle współpracuje z ukraińskimi i rosyjskimi organami śledczymi w ramach śledztwa prowadzonego w sprawie Tatyany Paraskevich, współpracownicy Mukhtara Ablyazova, który jest oponentem Nursultana Nazarbayeva. Obecnie Tatyana Paraskievich przebywa w Republice Czeskiej. Adwokaci twierdzą, że sprawa karna wszczęta przeciwko Tatyanie Paraskevich ma podtekst polityczny, a międzynarodowe organizacje broniące praw człowieka obawiają się o jej życie i zdrowie, jeśli dojdzie do jej ekstradycji na Ukrainę.
JEDEN Z CZŁONKÓW BYŁEGO KIEROWNICTWA BTA BANKU ZOSTAŁ OBJĘTY ŚLEDZTWEM
Obywatelka Rosji Tatyana Paraskevich, top manager, była w naczelnik zarządu finansowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością „Grupa Inwestycyjno-Przemysłowa „Eurazja”, została oskarżona przez prokuraturę Ukrainy i Rosji o dokonanie przestępstw finansowych w porozumieniu z Mukhtarem Ablyazovem, byłym przewodniczącym Rady Nadzorczej BTA Banku (Kazachstan). Po znacjonalizowaniu 02.02.2009 BTA Banku, stanowiącego podstawę systemu bankowego w państwie, rząd Kazachstanu wszczął sprawy karne przeciwko jego byłym szefom i ogłosił za nimi międzynarodowe listy gończe. Wśród osób ściganych przez organy śledcze Ukrainy i Federacji Rosyjskiej (FR) międzynarodowymi listami gończymi znalazła się również Tatyana Paraskevich.
Federacja Rosyjska oskarża Tatyanę Paraskevich z następujących artykułów:
- Oszustwo dokonane przez zorganizowaną grupę przestępczą (ZGP) lub w szczególnie dużym wymiarze (art. 159, p. 4 Kodeksu karnego Federacji Rosyjskiej (kk FR);
- Dokonywanie operacji finansowych i innych transakcji przy użyciu środków pieniężnych bądź innego majątku, nabytych przez osobę w wyniku dokonanych przez nią przestępstw, lub wykorzystanie wskazanych środków lub innego majątku w celu prowadzenia działalności przedsiębiorczej czy też innej działalności gospodarczej, jeżeli działania te zostały dokonane а) przez grupę osób pozostających w zmowie; b) przez osobę wykorzystującą swoje stanowisko służbowe (art. 174.1, p. 3 kk FR);
- Wyrządzenie szkody majątkowej poprzez wprowadzenie w błąd lub nadużycie zaufania, dokonane przez ZGP i skutkujące szkodą w szczególnie dużym rozmiarze (art. 165, p.2, podpunkt „a”, „b” kk RF).
Z kolei Ukraina przedstawiła Tatyanie Paraskevich następujący zarzut: „Przywłaszczenie lub sprzeniewierzenie cudzego mienia, jeśli czyny te zostały dokonane w szczególnie dużym rozmiarze lub przez ZGP (art. 191, p. 5 Kodeksu karnego (kk) Ukrainy).
Ukraińskie organy śledcze 12.08.2011 wszczęły sprawę karną przeciwko Tatyanie Paraskevich, a 10.04.2012 ogłosiły o jej międzynarodowych poszukiwaniach. W dniu 19.04.2012 Goloseyevskiy Sąd Rejonowy w Kijowie wydał postanowienie o zastosowaniu wobec Tatyany Paraskevich środka zapobiegawczego w postaci aresztu tymczasowego, co otwiera drogę dla prawnych możliwości dokonania jej ekstradycji. Według informacji Interpolu, 12.05.2012 Tatyana Paraskevich została zatrzymana na terenie Republiki Czeskiej (RCz) w Karlovych Varach, dokąd przybyła na kurację serca. W czasie, kiedy przebywała w Кarlovych Varach Tatyana Paraskevich nie wiedziała, że na Ukrainie wszczęto przeciwko niej sprawę karną.
Według wersji ukraińskiej prokuratury, w 2008 roku prezes rady nadzorczej BTA Banku Mukhtar Ablyazov wszedł w porozumienie z Tatyaną Paraskevich, Romanem Solodchenko, Alexandrem Udovenko, Igorem Kononko, Syrymem Shalabayevem. Osoby te zajmowały kierownicze stanowiska w BTA Banku i reprezentowały interesy podległych Mukhtarowi Ablyazovowi spółek, należących do klientów BTA Banku. Tatyana Paraskevich została oskarżona o to, że wspólnie z innymi członkami zorganizowanej grupy przestępczej (ZGP) pod pozorem uzyskania kredytów zawierała transakcje korzystne dla podległych Mukhtarovi Ablyazovowi spółek. W ten sposób, członkowie ZGP weszli w posiadanie środków należących do Banku w kwocie 167 180 000 USD – informuje Główny Urząd Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (MSW) Ukrainy.
07.06.2012 Prokuratura Generalna Ukrainy zwróciła się z wnioskiem do Ministerstwa Sprawiedliwości RCz o wydanie Tatyany Paraskevich w celu pociągnięcia jej do odpowiedzialności karnej. Prokuratura Ukrainy udzieliła stronie czeskiej gwarancji, że nie wyda Tatyany Paraskevich trzeciemu państwu bez zgody Ministerstwa Sprawiedliwości RCz, a także zapewniła, że w sprawie karnej brak jest motywów politycznych. Strona ukraińska obiecała również umożliwić przedstawicielom RCz spotkanie z Tatyaną Paraskevich w areszcie śledczym.
Sąd Krajowy w Pilznie 05.10.2012 i 02.01.2013 orzekł o niedopuszczalności wydania Tatyany Paraskevich. Jednak 21.02.2013 Sąd Najwyższy w Pradze usankcjonował ekstradycję na Ukrainę. Na razie ekstradycja nie doszła do skutku, ponieważ obrońcy Tatyany Paraskevich zaskarżyli orzeczenie sądu.
NA UKRAINIE TATYANIE PARASKEVICH GROZI NIEBEZPIECZEŃSTWO
Kijowski adwokat Evgeniy Pugachev w opinii prawnej sporządzonej dla Mariny Makhitkovej, obrońcy Tatyany Paraskevich informuje, że ukraińska i kazachska prokuratura ściśle ze sobą współpracują badając tę sprawę. W części dotyczącej zarzutów dokonania oszustwa adwokat ma wątpliwości co do wiarygodności dowodów, które zostały uzyskane przez nieznane osoby w Kijowie, i co do których kazachska prokuratura przeprowadzała ekspertyzę. Ponadto śledztwo nie dysponuje oryginałami dokumentów. Evgeniy Pugachev odrzuca również możliwość związku Tatyany Paraskevich z zawładnięciem cudzym mieniem wobec braku jakichkolwiek dowodów. Adwokat zwraca uwagę, że organy ścigania Ukrainy i Rosji wszczęły sprawy przeciwko Tatyanie Paraskevich według identycznego schematu, co wywołuje podejrzenie, że zostały sfabrykowane na zamówienie.
W związku z tym, że ukraińskie organy ścigania systematycznie łamią Europejską Konwencję Obrony Praw Człowieka, Amnesty International w Czechach, Czeski Komitet Helsiński wystąpiły z oficjalnym wnioskiem przeciwko dokonaniu ekstradycji Tatyany Paraskevich na Ukrainę.
Ekstradycja Tatyany Paraskevich na Ukrainę jest niedopuszczalna z wielu powodów:
1. Fakty wskazują na polityczny charakter stawianych zarzutów.
25.03.2013 kijowski adwokat Evgeniy Pugachev oświadczył, że ściganie karne Tatyany Paraskevich zostało „wszczęte bezpodstawnie i skierowane na rozwiązanie kwestii politycznych i ekonomicznych dotyczących Ablyazova M.K.” w celu uzyskania obciążających go zeznań. Na Ukrainie Mukhtarovi Ablyazovowi przedstawiono zarzuty o zawładnięcie mieniem (art. 191, pkt. 5 kk . Czeska dziennikarka Anna Mayevskaya przypuszcza, że rząd Kazachstanu jest zainteresowany schwytaniem Tatyany Paraskevich po to, aby uzyskać od niej informacje na temat finansowania kazachskiej opozycji.
O tym, że sprawa karna ma charakter zamówienia, może świadczyć wypowiedź Roman Marchenko, partnera kancelarii prawnej „Ilyashev & Partners”, reprezentującej interesy BTA Banku na Ukrainie, który 11.09.2010 przekazał do głównej siedziby BTA Banku następującą informację: „Cieszę się, że mogę poinformować, iż udało się przesunąć naszych śledczych zajmujących się M. Ablyazovem… W charakterze motywu przewodniego występowała ZGP „Ablyazov, Zharimbetov i inni”. Roman Marchenko oświadczył również: „W naszym kraju (na Ukrainie – przyp. red.) opinia prawna ma znacznie mniejsze znaczenie , niż wola polityczna”.
Adwokaci obawiają się, że po dokonaniu ekstradycji na Ukrainę organy ścigania karnego mogą przekazać Tatyanę Paraskevich do Kazachstanu lub Federacji Rosyjskiej. Rzecz w tym, że w Rosji jej sprawę prowadzą ci sami śledczy, którzy zajmowali się „sprawą Magnickiego” .Między innymi jednym ze śledczych w sprawie Magnickiego był Nikolay Budilo, który teraz prowadzi sprawę Tatyany Paraskevich. Nikolay Budilo znajduje się na liście osób podlegających sankcjom wizowym USA w ramach „Ustawy Magnickiego”. Czeski dziennikarz Ondrej Golis poinformował, że jeden z rosyjskich śledczych w Pilźnie otwarcie groził mecenas Marinie Makhitkovej, mówiąc, że jeśli byłaby w Rosji, to on postarałby się żeby ją zamknęli w więzieniu
2. Istnieje możliwość dokonania porwania Tatyany Paraskevich i przewiezienia jej teren Ukrainy przez kazachskie służby specjalne.
W ciągu ostatnich kilku lat służby specjalne Kazachstanu kilkakrotnie zastraszały i usiłowały dokonać zamachu na opozycyjnych polityków oraz działaczy społecznych na terenie państw postsowieckich. Najbardziej znane przypadki – zamach na opozycjonistę Petra Svoika w Bishkeku 01.12.1997; zamach na byłych urzędników Alnura Musayeva i Rakhata Aliyeva w Wiedniu 25.09.2008; śledzenie wydawcy gazety „Golos Respubliki” Daniyara Moldasheva w marcu 2011; próba porwania opozycjonisty Aynura Kurmanova w Moskwie 15.12.2012. W związku z politycznym podtekstem sprawy Tatyany Paraskevich rząd Kazachstanu może wpływać na działania podejmowane przez Ukrainę w kwestii jej ekstradycji, przypuszcza prezes fundacji „Aktywność Obywatelska” Muratbek Ketebayev.
Szczególnie należy zwrócić uwagę na fakt porwania 19.10.2012 w Kijowie Leonida Razvozhayeva, obywatela FR i pomocnika rosyjskiego opozycyjnego deputowanego Ilyi Ponomareva. W dniu 21.10.2012 Leonid Razvozhayev znalazł się w Moskwie, gdzie został aresztowany. Wówczas przedstawiciel MSZ Ukrainy oświadczył, że porwanie miało miejsce, lecz „to nie jest sprawa karna, a kwestia współpracy pomiędzy organami ścigania, a której niczego nie wiem”.
3. Przypadki stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania osób zatrzymanych przez milicję na Ukrainie.
W ciągu ostatnich lat na Ukrainie rośnie ilość przypadków stosowania tortur przez milicję. W 2010 roku na ręce Pełnomocnika Rady Najwyższej odpowiedzialnego za prawa człowieka wpłynęło 5000 skarg dotyczących stosowania tortur na posterunkach policji. Według informacji Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, w 2010 roku zanotowano 40 przypadków zgonów wśród osób zatrzymanych, zaś Ukraińska Grupa Helsińska donosi o 51 przypadkach. Śmierć Igora Indilo i Dmitriya Yashchuka w czasie ich pobytu w areszcie tymczasowym wywołała protesty w całym kraju.
W 2010 roku na Ukrainie na skutek stosowania tortur i innych rodzajów okrutnego traktowania przez organy ścigania ucierpiało do 790 tysięcy osób, a w 2011 roku ofiarami przemocy na milicji stało się prawie milion obywateli.
W 2012 roku Sąd Europejski zajmujący się prawami człowieka (Еuropejski Trybunał Praw Człowieka) wśród dziewięciu pozwów zgłoszonych przeciwko Ukrainie uznał fakty stosowania tortur wobec osób zatrzymanych przez ukraińskie organy ścigania. Wśród 114 474 skarg, złożonych na ukraińskich funkcjonariuszy milicji w 2012 roku, tylko w 32 przypadkach zostały wszczęte sprawy karne.
4. Łamanie prawa do sprawiedliwego procesu sądowego.
W ostatnim czasie Parlament Europejski niejednokrotnie podejmował kwestię dotyczącą wybiórczego charakteru ukraińskiego wymiaru sprawiedliwości. Przewodniczący Komitetu Spraw Zagranicznych Europarlamentu Elmar Brok 19.04.2013 poinformował o niedopuszczalnym zachowaniu Ukrainy w kwestiach dotyczących wybiórczego charakteru wymiaru sprawiedliwości, a także o tym, że USA z tego właśnie powodu ograniczyły możliwość wjazdu na swój teren zastępcy Prokuratora Generalnego Ukrainy. W swoim oświadczeniu wydanym 19.03.2012 Czeski Komitet Helsiński poinformował, że ukraińskie sądy łamią zasadę równości stron i prawo do obronyу. Amnesty International zwraca uwagę, że ukraińska prokuratura wykorzystuje możliwość wywierania nacisku na sędziów.
Każdego roku ЕTPC otrzymuje około dziesięciu tysięcy skarg od Ukraińców. W sprawie „Kharchenko przeciwko Ukrainie” ETPC postanowił powiadomić ukraiński rząd o fakcie istnienia licznych skarg składanych przez obywateli Ukrainy na legalność i warunki stosowania aresztu tymczasowego, udzielania właściwej pomocy medycznej, nadmiernie długi okres stosowania aresztu tymczasowego. W 2012 roku ETPC uznał Ukrainę za winną łamania prawa do sprawiedliwego procesu sądowego w sprawach „Borisenko przeciwko Ukrainie”, „Dovzhenko przeciwko Ukrainie”, „Iglin przeciwko Ukrainie”, „Kiryakov przeciwko Ukrainie”, „Todorov przeciwko Ukrainie”.
Ponadto według danych Global Corruption Barometer 2010/11, ukraiński system sądowniczy został uznany za jeden z najbardziej skorumpowanych na świecie. Jeden z pełnomocników, reprezentujących interesy BTA Banku na Ukrainie Roman Marchenko odnotował, że na Ukrainie „na sąd jest wywierany nacisk nawet w takich sprawach, gdzie chodzi o 2 tysiące dolarów. Adwokatowi jest niezwykle trudno dojść przed sądem do prawdy bez pieniędzy, а drobny przedsiębiorca w ogóle nie może na to liczyć.
Zgodnie z artykułem 3 Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur, państwo nie powinno wydalać, zwracać lub wydawać innemu państwu danej osoby, jeśli istnieją poważne podstawy, by sądzić, że może jej tam grozić stosowanie tortur.
Zaniepokojenie Fundacji „Otwarty Dialog” wywołuje fakt, że w przypadku ekstradycji Tatyany Paraskevich na Ukrainę, znajdzie się ona w sytuacji zagrażącej stosowaniem tortur, okrutnym traktowaniem przez organy ścigania, może też zostać wydana organom śledczym Rosji lub porwana przez służby specjalne Kazachstanu. Istnieją ważkie podstawy, aby poddawać w wątpliwość, iż na terenie Ukrainy lub Rosji Tatyanę Paraskevich czeka sprawiedliwe proces sądowy. Ponadto Tatyana Paraskevich może się stać ofiarą porachunków politycznych prowadzonych w związku ze ściganiem przez prawo Mukhtara Ablyazova, oponenta rządu Kazachstanu.
Zwracamy się do Ministra Sprawiedliwości Republiki Czeskiej Pavla Blazheka z apelem o udzielenie odmowy stronie ukraińskiej wydania Tatyany Paraskevich. Zwracamy się z prośbą do wszystkich osób zainteresowanych udzieleniem pomocy, aby występowały z tym apelem do pana Pavla Blazheka pisząc na adres:
- Minister Sprawiedliwości Republiki Czeskiej Pavel Blazhek: ulica Vyšehradská 16, rejon Praha 2, miasto Praga, kod 128 10, tel. +420-221 997 106, +420-221 997 111, fax: +420-224 919 927.
Fakty
02.02.2009 Rząd Kazachstanu ogłosił, że 78% akcji BTA Banku przechodzi do państwowego Funduszu Dobrobytu Narodowego „Samruk-Kazyna”. Prezes Rady Nadzorczej Mukhtar Ablyazov został odsunięty od pełnienia swoich obowiązków służbowych. W 2008 roku BTA Bank wykazywał tendencje wzrostowe w zakresie niemal wszystkich wskaźników, wśród nich skonsolidowanych aktywów banku i środków klientów, a ponadto był największym wierzycielem kazachstańskiej gospodarki. Mukhtar Ablyazov oraz członkowie Niezależnego Stowarzyszenia Przedsiębiorców, działania rządu określili mianem praktyk rajderskich [LINK],[LINK].
24.03.2009 Prokuratura Generalna RK oskarżyła Mukhtara Ablyazova oraz innych byłych szefów banku o przywłaszczenie cudzego mienia, zorganizowanie grupy przestępczej i legalizowanie środków nabytych niezgodnie z prawem[LINK],[LINK]. Zanim jednak oficjalnie zostały ogłoszone zarzuty, rząd wprowadził sankcje skierowane przeciwko przyjaciołom i krewnym Mukhtara Ablyazova. 02.03.2009 funkcjonariusze Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego (KBN) pod zarzutem oszustwa dokonali aresztowania Taira Dyusenbekova siostrzeńca Mukhtara Ablyazova. 06.03.2009 KBN dokonał przeszukania w mieszkaniu Rifata Rizoyeva, biznesmena i przyjaciela Mukhtara Ablyazowa w celu odnalezienia dokumentów księgowych dotyczących BTA Banku. 06.03.2009 na nadzwyczajnym zgromadzeniu akcjonariuszy z rady nadzorczej BTA Banku została wyprowadzona Akmaral Ablyzova, siostra cioteczna Mukhtara Ablyazova.