Żona i 6-letnia córka pozostającego w niełasce kazachskiego opozycjonisty Mukhtara Ablyazova zostały zatrzymane w trakcie operacji specjalnej we Włoszech i deportowane do Kazachstanu. Deportację przeprowadzono rażąco łamiąc międzynarodowe normy. W Kazachstanie żonie Mukhtara Ablyazova grozi więzienie.
Zgodnie z oficjalnymi informacjami, upowszechnionymi przez służbę prasową Prokuratury Generalnej RK, włoska policja w nocy z 28.05.2013 na 29.05.2013 na przedmieściach Rzymu dokonała zatrzymania Almy Shalabayevej, żony Mukhtara Ablyazova, i jego 6-letniej córki Alua Ablyazovej. Prokuratura Generalna RK twierdzi, że Alma Shalabayeva przebywała na terenie Włoch na podstawie fikcyjnego paszportu, wydanego przez Republikę Środkowoafrykańską na nazwisko Ayan Alma. Po tym, jak Ambasada Republiki Kazachstanu we Włoszech potwierdziła kazachskie obywatelstwo Almy Shalabayevej, strona włoska podjęła decyzję o jej deportowaniu do Kazachstanu razem z córką Alua Ablyazovą. W nocy z 31.05.2013 na 01.06.2013 Alma Shalabyeva i jej córka Alua Ablyazova zostały deportowane do Kazachstanu.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych RK oświadczyło, że żona i córka Mukhtara Ablyazova zostały deportowane do Kazachstanu właśnie z inicjatywy strony włoskiej: „Wydział Konsularny Ambasady Kazachstanu we Włoszech wydał tymczasowe dokumenty podróży pozwalające na powrót do Republiki Kazachstanu dla obywatelki Almy Shalabyevej i Alua Ablyazovej. Dokumenty te zostały wydane na wniosek władz włoskich, które deportowały wymienione obywatelki do Kazachstanu z powodu naruszenia przez nie przepisów Republiki Włoskiej”. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Włoch do chwili obecnej w jakikolwiek sposób nie zareagowało na minione wydarzenia.
Po przybyciu na lotnisko, 01.06.2013 funkcjonariusze kazachskiej policji przedstawili Almie Shalabayevej postanowienie o wszczęciu sprawy karnej z datą 30 maja 2013 roku, którego podpisania odmówiła. Departament Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego obwodu atyrauskiego przedstawił Almie Shalabayevej zarzuty z art. 325 cz. 2 i 3 kk RK („Fałszowanie, produkcja lub nielegalny zbyt fałszywych dokumentów, stempli, pieczęci, blankietów, nagród państwowych, dokonywane wielokrotnie lub przez grupę osób pozostających w zmowie”, a także „posługiwanie się fałszywym dokumentem”). Dziwnym wydaje się fakt, że sprawą karną przeciwko Almie Shalabayevej zajmuje się właśnie Komitet Bezpieczeństwa Narodowego RK. Na ogół do kompetencji tej służby należy zajmowanie się sprawami dotyczącymi bezpieczeństwa narodowego.
Według wersji śledztwa, Alma Shalabayeva, przybywając poza granicami Republiki Kazachstanu, pozostając w zmowie z funkcjonariuszami policji migracyjnej RK załatwiła dla siebie i swoich dzieci nowe kazachskie paszporty. Kazachskie organy ścigania twierdzą, że Alma Shalabayeva korzysta z fałszywego kazachskiego paszportu, wydanego 03.08.2012. Jednak Mukhtar Ablyazov informuje, że jego żona korzysta z kazachskiego paszportu, który został wydany 23.04.2007 i jest ważny do 22.04.2017: „Ona nie ma innego kazachskiego paszportu”. Obecnie Alma Shalabayeva i jej córka Alua przebywają w mieście Almaty na podstawie podpisanego zobowiązania do nieopuszczania miejsca zamieszkania. Strona kazachska oświadczyła, że Alma Shalabayeva jest sprawdzana pod kątem przedstawionych jej zarzutów.
Zdaniem Mukhtara Ablyazova, jego żona i córka zostały porwane. „Oświadczam, że porwanie mojej rodziny zostało zorganizowane na polecenie Nursultana Nazarbayeva. Od politycznej konfrontacji przeszedł do otwartego terroryzmu – porywania zakładników”, – powiedział Mukhtar Ablyazov.
Deportacja z Włoch odbyła się z rażącym łamaniem międzynarodowego prawa
Zgodnie z art. 1 Protokołu 7 Konwencji o obronie praw człowieka i jego podstawowych swobód, cudzoziemiec legalnie zamieszkujący na terenie jakiegokolwiek państwa powinien mieć możliwość: przedstawienia argumentów przemawiających przeciwko jego wydaleniu; żądania ponownego rozpatrzenia jego sprawy; w tym celu stawienia się przed komptentnym organem, przed jedną albo kilkoma osobami, wyznaczonymi przez ten organ.
Uwzględniając powyższe, podczas deportacji Almy Shalabayevej oraz jej córki dopuszczono do złamania następujących zasad:
1. Do zatrzymanej nie dopuszczono adwokatów i tłumacza, tym samym pozbawiając ją prawa do zakwestionowania deportacji i ponownego rozpatrzenia sprawy. Ponadto, zgodnie z art. 10 Konstytucji Republiki Włoskiej, Alma Shalabayeva złożyła wniosek o udzielenie azylu politycznego, lecz funkcjonariusze zajmujący się jej deportacją odmówili rozpatrzenia tego wniosku. Jak wiadomo, do czasu zakończenia rozpatrywania wniosku o udzielenie azylu politycznego, nie można dokonywać deportacji osoby występującej z wnioskiem. Mukhtar Ablyazov twierdzi również, iż włoski prokurator wydał polecenie wstrzymania deportacji.
2. Włoskie organy ścigania nie dokonały sprawdzenia legalności pobytu Almy Shalabayevej i Alua Ablyazovej w Europie. Przebywały one we Włoszech na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na terenie Unii Europejskiej wydanego przez Łotwę. Ponadto, Alma Shalabayeva posiada świadectwo o niekaralności na terenie Łotwy. Włoskie władze nie sprawdziły tych dokumentów oraz prawdziwości kazachskich paszportów, które teraz znajdują się w posiadaniu adwokatów.
3. Legalność procedury wydania tymczasowych dokumentów podróży na powrót do kraju jest wątpliwa. W zwykłych wypadkach Wydział Konsularny Ambasady Kazachstanu we Włoszech wydaje tymczasowy dokument podróży na powrót do kraju tylko w przypadku utraty kazachskiego paszportu po dokonaniu stosownego zgłoszenia o tym przez samego obywatela Kazachstanu i przeprowadzeniu procedury identyfikacji osoby. Były pracownik kazachskiego MSZ Kazbek Beysebayev twierdzi, że Ambasada Kazachstanu we Włoszech miała prawo wydać tymczasowy dokument podróży na powrót do kraju bez zgody Almy Shalabyevej.
Jeśli jednak przeanalizować tryb uzyskiwania tymczasowego dokumentu podróży na powrót do kraju przedstawiony na stronie Ambasady Kazachstanu we Włoszech, to w przypadku wydania tymczasowego dokumentu podróży na powrót do kraju dla żony i 6-letniej córki Mukhtara Ablyazova nie przestrzegano żadnej legalnej procedury:
– Alma Shalabayeva i jej 6-letnia córka Alua Ablyazova nie utraciły kazachskich paszportów i nie składały w Ambasadzie Kazachstanu we Włoszech oświadczeń o zagubieniu/kradzieży paszportu (dokumenty te są wydawane przez włoską policję (denuncia in polizia) w celu uzyskania tymczasowych dokumentów podróży na powrót do Kazachstanu.
– Wydanie takiego dokumentu odbywa się przed powrotem do Kazachstanu, w przypadku rodziny Ablyazova dokumenty zostały wydane już po wylądowaniu w Kazachstanie w nocy 01.06.2013 r.
– Pochodzenie i wiarygodność fotografii w tymczasowym dokumencie podróży wydanym na powrót do kraju dla Almy Shalabayevej są wątpliwe, mało tego, niewiadomo dlaczego na zdjęciu widać przymknięte oczy, co jest niedopuszczalne w przypadku takiego rodzaju dokumentów.
– W tymczasowych dokumentach podróży brak jest daty wydania dokumentów oraz numerów identyfikacyjnych dokumentów (paszporty kazachskie), które potwierdzają tożsamość Almy Shalabayevej i Alua Ablyazovej.
– W dokumencie brak jest informacji, że 6-letniej Alua Ablyazovej towarzyszyła matka Alma Shalabayeva, zaś w dokumencie Almy Shalabayevej brak jest odnotacji o tym, że znajdowała się ona w towarzystwie swojej 6-letniej córki, chociaż we Włoszech mieszkały one razem i dziecko znajdowało się pod stałą opieką matki.
4. Został złamany art. 3 Konwencji ONZ zakazującej stosowania tortur i art. 19 Kodeksu Imigracyjnego Włoch, zgodnie z którymi państwo nie powinno wydawać żadnej osoby innemu państwu, jeśli istnieją poważne podstawy, aby przypuszczać, że osoba ta jest zagrożona stosowaniem tortur lub prześladowaniem na tle rasowym, językowym, narodowościowym, religijnym, politycznym, z powodu sytuacji osobistej lub społecznej.
5. Deportacja została przeprowadzona w bezprecedensowo krótkim czasie. Były pracownik kazachskiego MSZ Kazbek Beysebayev twierdzi, że do tego potrzeba, co najmniej tygodnia. Przy tym Kazachstan nie wysłał wniosku o ekstradycję na podstawie międzynarodowego nakazu aresztowania. Żona i córka Mukhtara Ablyazova zostały wydalone na podstawie decyzji sędziego pokoju i postanowienia prefekta Rzymu o wydaleniu administracyjnym. Adwokaci odnotowują, że taka procedura we Włoszech została zostosowana po raz pierwszy. Alma Shalabayeva i Alua Ablyazova nie stanowiły zagrożenia dla porządku społecznego czy bezpieczeństwa państwowego Włoch, dlatego nie było podstaw dla dokonania ich niezwłocznej deportacji.
Kto był głównym celem operacji specjalnej?
Prokuratura Generalna RK oświadczyła, że Alma Shalabyeva i jej córka zostały zatrzymane w wyniku specjalnej akcji przeprowadzonej w celu ustalenia i zatrzymania Mukhtara Ablyazova w miejscy jego dłuższego pobytu. Jednakże, czy rzeczywiście głównym celem tej operacji był Mukhtar Ablyazov?
Zatrzymanie odbywało się przy udziale oddziału specjalnego policji włoskiej „Digos”, który ma spore doświadczenie w ujawnianiu najgłośniejszych i najbardziej niebezpiecznych spraw związanych z terroryzmem, przestępczością zorganizowaną, porwaniami ludzi i wymuszeniami. Według oficjalnej wersji, na miejscu nie odnaleziono Mukhtara Ablyazova, lecz została zatrzymana jego żona i nieletnia córka.
Niezwykle ciekawy jest fakt, że oficjalnie Astana w ciągu kilku minionych dni w żaden sposób nie skomentowała wydarzeń. Ministerstwo Spraw zagranicznych RK wystąpiło z oficjalnym oświadczeniem 01.06.2013, kiedy żona i córka Mukhtara Ablyazova znajdowały się już w Kazachstanie, – informując, że nie dysponują żadnymi informacjami dotyczącymi aresztowania i ekstradycji członków rodziny Ablyazova. W resorcie zaprzeczano, że jest cokolwiek wiadomo na temat sytuacji wokół z Almy Shalabayevej i Alua Ablyazovej. Jednakże jeszcze tego samego dnia kazachska państwowa agencja informacyjna “Kazinform” poiniformowała, że organy ścigania w Rzymie 31 maja deportowały rodzinę Ablyazova do Republiki Kazachstanu. W rzeczywistości, jeśli deportacja odbywała się zgodnie z prawem, na co nalegają władze kazachskie, to wszystko odbywałoby się pod baczną uwagą MZS Kazachstanu.
Szczególną czujność wzbudza fakt, że sprawę przeciwko Almie Shalabayevej wszczęto niezwyle sprawnie i szybko. Została ona zatrzymana 29.05.2013, а sprawę karną przeciwko niej wszczęto już 30.05.2013. Strona kazachska była zainteresowana możliwie najszybszym przeprowadzeniem deportacji zatrzymanych do Kazachstanu. Termin ważności tymczasowego dokumentu podróży, uprawniającego do powrotu z Republiki Włoskiej upływał 01.06.2013. Był podpisany przez konsula Kazachstanu we Włoszech Yerzhana Yessirkepova. Kopia dokumentu została doręczona Shalabayevej dopiero po przybyciu do Kazachstanu. Wieczorem 31.05.2013 zatrzymane wysłano do Kazachstanu. Wykorzystano do tego wyczarterowany od austriackiej kompanii „Avcon Jet” prywatny samolot „Bombardier BD-100-1A10 Challenger”, który wysłano do Włoch w celu przeprowadzenia operacji specjalnej. Na podstawie posiadanych informacji wiadomo, że szacunkowy koszt wynajęcia takiego samolotu wynosi 400 000 euro. Shalabayevej razem z dzieckiem w podróży towarzyszyli konsul i pracownik ambasady Kazachstanu we Włoszech.
03.06.2013 w Atyrauskim Sądzie Miejskim Nr 2 odbyło się posiedzenie sądu w sprawie wydania kazachskich paszportów członkom rodziny Mukhtara Ablyazova. W efekcie, trzech byłych funkcjonariuszy policji migracyjnej zostało skazanych na 9 lat pozbawienia wolności oraz konfiskatę majątku za przyjęcie łapówki w dużej wysokości. Pozostali 4 urzędnicy zostali skazani warunkowo lub skorzystali z amnestii. Powstaje wrażenie, że operacja zatrzymania żony i małoletniej córki Mukhtara Ablyazova była zaplanowa w taki sposób, aby zakończenie tej sprawy odbyło się przed sądem. Właśnie na tej podstawie będzie powstawało oskarżenie Almy Shalabayevej, która wcześniej nie miała żadnych problemów z prawem.
Z wszystkiego tego wynika, iż głównym celem operacji specjalnej przeprowadzonej na przedmieściach Rzymu była właśnie żona Mukhtara Ablyazova i jej sześcioletnie dziecko.
Uwzględniając to, jak szybko i przewidywalnie odbywają się sprawy przed sądem w Kazachstanie, Almę Shalabayevą w krótkim czasie czeka wyrok skazujący i więzienie. W ten sposób władze Kazachstanu uzyskają ważki argument w walce prowadzonej ze swoim najbardziej pryncypialnym przeciwnikiem – Mukhtarem Ablyazovem.
Fundacja „Otwarty Dialog” wyraża protest przeciwko nielegalnej deportacji żony i małoletniej córki Mukhtara Ablyazova, która może zostać wykorzystana przez władze kazachskie jako element nacisku na głównego przeciwnika reżimu Nazarbayeva. Takie metody walki politycznej są niedopuszczalne.
Apelujemy do międzynarodowej społeczności o reakcję na bezprawne działania władz Kazachstanu. Mogą Państwo zwrócić się z formalnymi wnioskami na następujące adresy:
- Do Wydziału Konsularnego Ambasady Republiki Kazachstanu w Republice Włoskiej z żądaniem podania oficjalnych przyczyn i podstaw deportacji Almy Shalabaeyevej i Alui Ablyazovej do Kazachstanu. Konsul: Erzhan Yessirkepov – 00189, Rzym, ulica Cassia 471, e-mail: [email protected], tel: +390-6363-01130, +390-6363-08476. Fax: +390-6362-92675, +390-6362-92612;
- Do Prokuratora Generalnego Republiki Kazachstanu, Askhata Daulbayeva, z żądaniem zapewnienia obiektywnego prowadzenia postępowania karnego przeciwko Almie Shalabayevej – 010000, Astana, Dom Ministerstw, wejście nr 2, ul. Orynborg 8, tel.: +7 7172 71-26-20, +7 7172 71-28-68;
- Do Komisarza Praw Człowieka w Republice Kazachstanu, Askara Shakirova, z prośbą o monitorowanie bezpieczeństwa Almy Shalabayevej i Auli Ablyazovej – 010000, Astana, Lewy Brzeg, Dom Ministerstw, wejście nr 15, e-mail: [email protected], tel. : +7 7172 74 05 49, +7 7172 74 05 30;
- Do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, Nikoforosa Diamandourosa, z prośbą o sprawdzenie legalności działań prowadzonych przez policję włoską podczas przekazania Almy Shalabayevej i Auli Ablyazovej Konsulatowi Kazachstanu – F-67001, Strasburg, avenue du Président Robert Schuman 1, tel. +33 3 88 17 23 13;
- Do Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Włoskiej z prośbą o wydanie oficjalnego komentarza w sprawie deportacji Almy Shalabayevej i Auli Ablyazovej – 00135, Rzym, Piazzale della Farnesina, 1, tel.. +390 6369 18899;
- Do Przewodniczącego Komisji Europejskiej, Jose Manuela Barroso – w związku z jego niedawną wizytą w Astanie w celu przeprowadzenia negocjacji w sprawie partnerstwa między UE a Kazachstanem, z apelem, by podczas dalszych negocjacji podkreślać, że zacieśnienie współpracy między UE a Kazachstanem jest możliwe tylko w przypadku, jeśli strona kazachska dołoży znacznych starań w celu poprawienia sytuacji odnośnie demokracji i przestrzegania praw człowieka – pisma należy kierować na następujący adres e-mail: http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/president/contact/mail/index_en.htm