Publiczne wyrażenie poglądów religijnych było powodem aresztowania i wszczęcia sprawy karnej Aleksandrowi Kharlamovowi, działaczowi obywatelskiemu w mieście Ridder (obwód wschodniokazachstański). Teraz grozi mu kara pozbawienia wolności lub przymusowe leczenie w szpitalu psychiatrycznym. Sam Aleksandr Kharlamov, a także jego rodzina i prawnik uważają, że w ten sposób władze postanowiły rozprawić się z niepożądanym działaczem obywatelskim.
62-letni szef organizacji ds. obrony praw człowieka i przeciwdziałania korupcji „Secret Service”, Aleksandr Kharlamov, został aresztowany w dniu 14.03.2013 r. w miejscowości Ridder (obwód wschodniokazachstański). W dniu 17.03.2013 r. sąd wydał decyzję o jego aresztowaniu na okres 2 miesięcy. Aleksandrowi Kharlamovowi przedstawiono zarzuty z art. 164, ustęp 1 Kodeksu Karnego Republiki Kazachstanu („podżeganie do nienawiści społecznej, narodowej, etnicznej, rasowej lub religijnej”). Jest oskarżony o to, że publicznie wyrażał i rozpowszechniał swoje poglądy ateistyczne. Śledczy zakwalifikowali te działania jako podżeganie do nienawiści religijnej. Maksymalny możliwy wymiar kary za to przestępstwo wynosi 7 lat pozbawienia wolności.
Przeprowadzono badania psychiatryczne Kharlamova w Ust-Kamenogorsku. W tej chwili poddawany jest on długotrwałemu badaniu psychologicznemu w warunkach stacjonarnych w szpitalu w Ałmaty. Jak powiedział dziennikarzom sam Aleksandr Kharlamov, śledczy przestraszyli się szerokiego rozgłosu, jaki uzyskała w mediach informacja o jego aresztowaniu. Teraz próbują z niego zrobić jeśli nie przestępcę, to chociaż osobę chorą psychicznie.
Wątpliwy charakter wysuniętych oskarżeń
W dniu 25.01.2013 r. przeciwko Aleksandrowi Kharlamovowi wszczęto sprawę karną. W dniu 06.02.2013 r. w trakcie przeszukania mieszkania Aleksandra Kharlamova oraz biura gazety „Ridderskiye vesti” („Wiadomości ridderskie”) policja przejęła komputer osobisty Aleksandra Kharlamova i 7 gazet z jego publikacjami, co posłużyło jako baza dowodowa oskarżenia.
W decyzji o postawieniu go w stan oskarżenia jest mowa o tym, że „w nieustalonym przez śledczych okresie, A.M. Kharlamov, przestudiowawszy religie świata, takie jak chrześcijaństwo, islam, judaizm i buddyzm podał swoją interpretację systemu religijnego”. Aleksandr Kharlamov wyłożył swój światopogląd w publikacjach. Następnie śledczy twierdzi: „A.M. Kharlamov, zdając sobie sprawę, że jego opinia jest całkowicie sprzeczna z opinią i wiarą większości ludzi religijnych i że jego działania mogą doprowadzić do wystąpienia działań niepożądanych w postaci wrogości i nienawiści religijnej, oraz że doprowadzi to do negatywnego nastawienia do religii u ludzi, co będzie przyczyniać się do konfliktu między ludźmi, postanowił opublikować swoje „dzieła”. Aleksandr Kharlamov zamieścił swoje publikacje w mediach, co, w opinii śledczego, mogło „zmienić sposób myślenia i zachowania się wśród określonej kategorii ludności”.
W dniu 11.03.2013 r. Instytut Ekspertyz Sądowych w obwodzie wschodniokazachstańskim przeprowadził badanie psychologiczno-filologiczne publikacji Aleksandra Kharlamova o tematyce religijnej. Zgodnie z wynikami ekspertyzy, poszczególne publikacje Aleksandra Kharlamova mają na celu podżeganie do nienawiści religijnej, ponieważ zawierają „negatywne krytyczne wypowiedzi o wszystkich istniejących systemach religijnych”. Jednak eksperci nie znaleźli w publikacjach Aleksandra Kharlamova „ukrytego sensu, przekazanego nie wprost”, wezwań do siłowego przejęcia władzy i zmiany porządku konstytucyjnego, czy tez wezwań do przemocy wobec innych osób.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że że wnioski o wpływie psychologicznym publikacji Aleksandra Kharlamova na myślenie i zachowania innych ludzi są identyczne, jak te zawarte w decyzji śledczego.
Władze probują pozbyć się niewygodnego działacza obywatelskiego?
Aleksandr Kharlamov jest przekonany, że głównym powodem wszczęcia postępowania karnego przeciwko niemu jest jego aktywna działalność w mieście Ridder, mająca na celu walkę z samowolą lokalnych urzędników i systemu egzekwowania prawa. Publiczne wyrażanie poglądów religijnych było jedynie pretekstem do rozpoczęcia ścigania karnego.
Przed aresztowaniem, Aleksandr Kharlamov udzielał pomocy prawnej i doradztwa mieszkańcom miasta Ridder w sprawach dotyczących bezprawnych działań organów władz lokalnych. On również opublikował swoje śledztwo dziennikarskie w mediach, ujawniając przypadki korupcji w mieście. Na krótko przed aresztowaniem, Aleksandr Kharlamov napisał artykuł o głośnej sprawie sądowej w Ridder, w którym negatywnie ocenił działania sędziego i prokuratora. W wyniku procesu, zasłużony policjant został skazany za stosowanie tortur, pomimo że uzyskał on wsparcie mieszkańców Ridder. Na podstawie zeznań świadków i wyników ekspertyzy Aleksandr Kharlamov twierdził, że brak jest dostatecznych dowodów winy policjanta. Marina Kaplunskaya, żona Aleksandra Kharlamova, uważa, że właśnie ten artykuł stał się ostatnią kroplą przelewającą czarę cierpliwości władz lokalnych, i postanowili on rozprawić się z niepożądanym obrońcą praw człowieka.
Dzięki szerokiemu rozgłosowi w mediach, sprawa Aleksandra Kharlamova zyskała charakter publiczny. Jednakże, oprócz kary pozbawienia wolności, teraz zawisła nad nim jeszcze groźba zamknięcia w szpitalu psychiatrycznym. Praktyka izolowania w szpitalach psychiatrycznych osób niewygodnych dla władz była szeroko rozpowszechniona w ZSRR. Ten sam chwyt jest czasem stosowany również we współczesnym Kazachstanie. W latach niepodległości kraju zanotowano co najmniej dwa przypadki, kiedy działacze społeczeństwa obywatelskiego znaleźli się w szpitalu psychiatrycznym po tym, jak przeciwko nim wszczęto sprawę karną. Jedna sprawa dotyczyła filozofa z Szymkentu, Nurlana Ospanuly, który w swoich publikacjach skrytykował trybalizm na najwyższych szczeblach władzy. Sprawa karna przeciwko niemu nie została jeszcze zamknięta – jest on czasowo zwolniony z odbywania kary do czasu odzyskania zdrowia. Drugi przypadek był związany ze sprawą adwokata Zinaidy Mukhortovej, która napisała skargę do prezydenta Kazachstanu Nursultana Nazarbayeva na działania pewnego wysokiego rangą urzędnika. Początkowo stała się ona ofiarą ścigania karnego, a następnie została poddana badaniom psychiatrycznym. Sprawa karna przeciwko niej jest już zamknięta, jednak nadal jest zarejestrowana jako pacjentka szpitala psychiatrycznego.
Fundacja Otwarty Dialog wyraża zaniepokojenie z powodu ścigania karnego działacza obywatelskiego Aleksandra Kharlamova, który jest oskarżony o promowanie ateizmu. Wolność sumienia i wyznania jest jednym z podstawowych praw człowieka. Kazachstan, będący członkiem wielu organizacji międzynarodowych, jest zobowiązany do zapobiegania wszelkim próbom naruszania tego prawa na swoim terytorium. Ponadto, istnieją obawy, że Aleksandr Kharlamov stał się ofiarą oskarżeń umotywowanych politycznie ze względu na jego działalność, związaną z obroną praw człowieka.
Prosimy wszystkich zainteresowanych udzieleniem pomocy o zwrócenie się do władz Kazachstanu z wezwaniem do obiektywnego rozpatrzenia sprawy, jak również z żądaniami przestrzegania międzynarodowych zobowiązań Kazachstanu w dziedzinie praw człowieka. Pisma można wysyłać na następujące adresy:
- Pełnomocnik Praw Człowieka w Republice Kazachstanu – 010000, Astana, Lewy brzeg, Dom Ministerstwa, wejście nr 15; e-mail: [email protected] Pełnomocnik Praw Człowieka – A. O. Shakirov.
- Wydział Śledczy Głównego Urzędu Oddziału Spraw Wewnętrznych miasta Ridder – 071300, Ridder, ul. Tokhtarova 8, śledczy, kapitan policji A.R. Turakpayev, +7 72336 4-41-00, +7 72336 4-31-17