Sytuacja wewnętrzna
30.01.2013 Prezydent Nursultan Nazarbayev na wspólnej naradzie z szefami resortów siłowych zażądał wzmocnienia roli sił zbrojnych, będących gwarantem stabilnej sytuacji politycznej wewnątrz Kazachstanu. Polecenie Nazarbayeva wywołało zaniepokojenie, z uwagi na możliwość wykorzystania wojska nie tylko do obrony przed wewnętrznymi zagrożeniami, lecz także do zdławienia politycznego i społecznego niezadowolenie wewnątrz kraju.
Nursultan Nazarbayev zwracając się do przedstawicieli resortów siłowych, powiedział: „Biorąc pod uwagę wyzwania spoza kraju jest ważne, aby wzmocnić rolę sił zbrojnych, stanowiących gwarancję bezpieczeństwa państwa, społeczeństwa i obywateli. Ministerstwo Obrony otrzymało polecenie powtórnego przeanalizowania całego arsenału możliwości sił zbrojnych, który można wykorzystać dla przeciwdziałania próbom destabilizowania sytuacji wewnętrznej w Kazachstanie“. Prezydent wydał również polecenie opracowania państwowego programu do walki z ekstremizmem i terroryzmem. Zaapelował o walkę nie tylko z religijnym ekstremizmem, lecz także z innymi rodzajami działalności terrorystycznej.
Przypominamy, że wcześniej, 28.03.2012, Prokuratura Generalna wszczęła postępowanie karne przeciwko liderom opozycji (Muratbek Ketebayev, Mukhtar Ablyazov i jego ochroniarz Aleksander Pavlov), oskarżając ich o przygotowywanie aktów terrorystycznych w Almaty. Fundacja Otwarty Dialog informowała już o faktach, potwierdzających fabrykowanie zarzutów przez Prokuraturę Generalną. Na tej podstawie można przypuszczać, że zarzuty przygotowywania aktów terrorystycznych były wysuwane w celu dyskredytowania opozycji politycznej w Kazachstanie.
Znany dziennikarz Igor Vinyavskiy, który w związku z represjami władzy skierowanymi przeciwko niezależnym mediom, został zmuszony do opuszczenia Kazachstanu, uważa, że Prezydent Nursultan Nazarbayev próbuje zachować władzę, szukając wsparcia nie tylko policji, ale także wojska. Zdaniem dziennikarza, Nursultan Nazarbayev umacnia rolę sił zbrojnych, aby powstrzymać islamistów z Afganistanu oraz zdławić mogące wystąpić masowe protesty w różnych regionach kraju.
Należy odnotować, że zgodnie ze wskaźnikiem walki z korupcją w sferze obrony, opublikowanym 06.02.2013 przez Ośrodek Badań Antykorupcyjnych Transparency International, Kazachstan znalazł się w piątej grupie spośród siedmiu, co oznacza, że posiada „wysoki poziom korupcji”. Wyniki przeprowadzonych badań wykazały, że w sferze obrony Kazachstan odznacza się brakiem stosowania praktyk oceny ryzyka (risk assessment), nieujawnianiem poziomu wydatków wojskowych, słabą kontrolą parlamentu w zakresie wydatków wojskowych, słabymi mechanizmami zapobiegania korupcji, niewystarczającą transparentnością finansowania państwowych programów obronnych.
Były zastępca ministra obrony, generał-major rezerwy Amirbek Togusov, komentując dane „Transparency International” stwierdził, że wzrost poziomu korupcji wśród dowództwa wojskowego w Kazachstanie jest związany z powszechnym zjawiskiem, jakim jest skorumpowanie w instytucjach państwowych, strukturach siłowych i systemie sądowniczym.
W Kazachstanie odnotowuje się niewspółmierne wysokie tempo wzrostu inflacji w stosunku do zwiększających się cen na usługi komunalne i produkty spożywcze. Obserwuje się również zmniejszenie produkcji przemysłowej, co już wkrótce może znaleźć odbicie w podwyższeniu cen produktów paliwowo-naftowych na rynku krajowym. Tymczasem władze donoszą o wzroście PKB i powszechnym dobrobycie ludności.
Od nowego 2013 roku wypłaty z tytułu rent i emerytur w Kazachstanie zwiększyły się o około 9 procent. Obecnie średnia emerytura (z uwzględnieniem podstawowych wypłat) wynosi 42 258 tenge (około 200 euro), minimalna – 19066 tenge (około 100 euro). Nie mniej jednak, emeryci twierdzą, że dziewięcioprocentowy wzrost emerytur, to nic w porównaniu do 10-20 procentowego wzrostu cen usług komunalnych. Dla przykładu, od początku stycznia w Almaty o 5,9% podrożała energia elektryczna. Cena wszystkich usługi mieszkaniowo-komunalnych w kraju wzrosła w 2012 roku o 8%. Według oficjalnych danych, w 2012 roku inflacja wyniosła 6%.
Zgodnie z wynikami badań przeprowadzonych przez niemiecką firmę ubezpieczeniową Allianz Global, według wskaźnika realnego poziomu zamożności obywateli, Kazachstan zajął 51 miejsce (wśród 52 krajów, których PKB łącznie wynosi 90% globalnego produktu światowego). Majątek osobisty przeciętnego Kazachstańczyka szacuje się na około 539 euro (dla porównania: obywatel Szwajcarii dysponuje 207 tys. euro, obywatel Litwy – 1,4 tys. euro). Minimum socjalne, zakładane w budżecie, wynosi 18 660 tenge (92 euro). Liczba ta odpowiada minimum socjalnemu w najbiedniejszych krajach Afryki, – odnotowuje deputowana do izby niższej parlamentu Dariga Nazarbayeva, córka Prezydenta Kazachstanu.
Wzrost cen dotknął nie tylko usług komunalnych, ale także produktów spożywczych. W ujęciu średniorocznym, w ciągu 2012 roku produkty te zdrożały o 4,5%. Według tempa wzrostu cen w ciągu roku liderami stały się wieprzowina (12,8%), baranina (11,6%), wołowina (11,1%) i konina (10,8%). Ogólnie rzecz biorąc, mięso i jego przetwory zdrożały o 9,5%. Wzrosła także cena mąki (7,6%), makaronu (7,5%), ryb i produktów pochodzenia morskiego, wyrobów piekarniczych i mącznych (5,7%), kawy, herbaty i kakao (5,5%), wyrobów cukierniczych (5%).
Eksperci dostrzegają także spadek produkcji wyrobów przemysłowych w Kazachstanie. Jak twierdzi Muratbek Ketebeyev, ekonomista i prezes fundacji „Obywatelska Aktywność”, wskaźnik wolumenu produkcji przemysłowej do stycznia 2012 wyniósł 100,7%. W rzeczywistości świadczy to o stagnacji w gospodarce Kazachstanu. „Przyrost występuje w wydobyciu ropy naftowej i gazu, podczas gdy w produkcji stopów żelaza, stali walcowanej i miedzi występuje spadek”, – mówi Muratbek Ketebayev. Szczególną ostrożność wywołuje zmniejszenie produkcji benzyny (wskaźnik volumenu – 63,2%). Zdaniem eksperta, doprowadzi to do gwałtownego wzrostu cen produktów paliwowo-naftowych na wewnętrznym rynku Kazachstanu.
Takie negatywne tendencje kontrastują z oświadczeniami, składanymi przez państwowe kierownictwo najwyższego szczebla, które informuje o wysokim tempie wzrostu gospodarki narodowej. I tak oto, 23.01.2013 Serik Akhmetov poinformował Nursultana Nazarbayeva o gospodarczych osiągnięciach kraju: „W 2012 roku wysokość PKB w Kazachstanie, w przeliczeniu na osobę, według wstępnych danych, wyniosła 12 tysięcy 100 dolarów, pomimo trudnej koniunktury na świecie, wzrost PKB ukształtował się na poziomie 5%.
Prawa człowieka
31.01.2013 organizacja Human Rights Watch w swoim raporcie światowym 2013 stwierdziła, że poziom nadużyć i ogólne pogorszenie sytuacji w zakresie podstawowych swobód w Kazachstanie w 2012 roku są szokujące. Organizacja zaznacza, że Kazachstan rozpoczął ostry i bezprecedensowy atak na wolność wyrażania opinii i pluralizm polityczny, zamykając w więzieniu opozycjonistów i aktywistów obywatelskich, jak również delegalizując organizacje opozycyjne i najważniejsze niezależne media. W raporcie wspomina się także o skazaniu strajkujących w Zhanaozenie naftowców i przypadkach stosowania wobec nich tortur.
Hugh Williamson, dyrektor Human Rights Watch w Europie i Azji Środkowej powiedział: „Nie mniej jednak, UE i USA zasadniczo tłumiły społeczne zaniepokojenie, wywołane przez wstrząsające doniesienia na temat łamania praw człowieka przez wszystkie rządy w Azji Środkowej właśnie w tamtym czasie, gdy ofiary represji potrzebowały, aby kraje te stanęły w obronie praw człowieka”.
Pracownicy i związki zawodowe zakładów „ArcelorMittal Temirtau” i „Kazakhmys” przystąpili do akcji protestacyjnych w obronie swoich praw pracowniczych i socjalnych.
W Temirau związek zawodowy kombinatu metalurgicznego „ArcelorMittal Temirtau” wystąpił z protestem przeciwko planowanym zwolnieniom pracowników. W związku ze zmniejszeniem ilości wysyłanych gotowych wyrobów, kierownictwo kombinatu planuje zwolnienia stałych pracowników o prawie 3 tys. osób. Pracownikom proponuje się dokonanie zwolnienia na własną prośbę, w zamian za uzyskanie odprawy pieniężnej (750 tys. tenge (3700 euro) dla robotników, 1 mln 50 tys. tenge (5235 euro) – dla urzędników). Związek zawodowy metalurgów zwrócił się do akima obwodu karagandyjskiego Abelgazi Kusainova, akima miasta Temirtau Nurkena Sultanova, prokuratora miasta Dumana Karzhaspayeva i deputowanego Mażylisu (izby niższej) Parlamentu Andreya Begeneyeva z prośbą o udzielenie pomocy w rozwiązaniu tej sprawy.
W obwodzie karagandyjskim około 160 górników spółki „ArcelorMittal Temirtau” S.A. zwróciło się z żądaniem wypłacenia im ubezpieczenia z tytułu tymczasowej utraty zdolności do pracy. Firma ubezpieczeniowa, która współpracowała „ArcelorMittal Temirtau” S.A., wstrzymała wypłaty ubezpieczeń w związku z tym, że „ArcelorMittal Temirtau”nie podejmuje żadnych działań zapobiegających powstawaniu tzw. zdarzeń ubezpieczeniowych i narusza zasady ochrony pracy. Zgodnie z kazachskim ustawodawstwem, w takich przypadkach wypłaty ubezpieczeń dokonuje pracodawca. Kierownictwo „ArcelorMittal Temirtau” wystąpiło do sądu przeciwko firmie ubezpieczeniowej i odmówiło górnikom wypłaty ubezpieczenia przed zakończeniem postępowania w sądzie. To już nie pierwszy przypadek, kiedy pracownicy „ArcelorMittal Temirtau”procesują sięz firmą. Pracownicy składają pozwy przeciwko firmie, żądając odszkodowania z tytułu inwalidztwa, nabytego w związku z trudnymi warunkami wykonywania pracy.
09.02.2013 w mieście Zhezkazgan około 70 mieszkańców przeprowadziło akcję protestacyjną skierowaną przeciwko kierownictwu „Kazakhmys” – najważniejszemu przedsiębiorstwu w mieście. Biorący udział w mitingu, żądali utrzymania dotychczasowego poziomu wydobycia metali kolorowych i zaprzestania wywierania nacisków na związki zawodowe. Wcześniej władze nie wydawały zgody na przeprowadzenie mitingu. 11.02.2013 jednego z organizatorów mitingu, Berika Zhagiparova, sąd skazał na 7 dni aresztu. Akim Zhazhazganu Bauyrzhan Shingisov obiecał organizatorom mitingu, że powstałe problemy zostaną rozwiązane przy okrągłym stole.
Terroryzm
06.02.2013 Sąd wojskowy w Almaty odrzucił apelację w sprawie wyroku Vladislava Chelakha, złożoną przez jego obrońcę Serika Sarsenova. Przypomnijmy, Vladislv Chelakh, oskarżony o dokonanie w dniu 28.05.2012 zabójstwa 14 żołnierzy i leśniczego na posterunku przygranicznym „Arkankergen” w obwodzie almatińskim, został skazany 11.12.2012 na karę dożywocia. Eksperci zauważają, że na zakończenie sprawy miały wpływ polityczne interesy obozów elit, prowadzących między sobą walkę.
W swojej apelacji obrońca Serik Sarsenov zauważa: „W rzeczywistości V. Chelakh został skazany tylko na podstawie jego własnego przyznania do winy, które uzyskano w wyniku stosowania tortur i oszustwa. Za podstawę do wydania wyroku posłużyły informacje, nieodpowiadające standardom wiarygodności i dopuszczalności, ale także sfałszowane dowody”.
Rozpoznając apelację, sędzia Bakhytzhan Karamanov odrzucił prawie wszystkie wnioski obrony. W dniu 06.02.2013 sąd wydał postanowienie o podtrzymaniu wcześniejszego wyroku wydanego w sprawie Vladislava Chelakha. W Almaty, Pavlodarze i Karagandzie przeprowadzono akcje mające na celu udzielenie wsparcia dla Vladislava Chelakha.